Η πόλις ως ο θεμελιώδης παράγων της πολιτικής  κίνησης στη διαμόρφωση του δυτικού πολιτισμού.

Pierre Manent
Μετάφραση: Χρήστος Μαρσέλλος
Εκδόσεις: Πόλις
Σελ.: 548

Από τον τίτλο και μόνο έρχεται κανείς σε μια πρώτη επαφή με ένα ενδιαφέρον θέμα, με ένα θέμα πολιτικά κυρίαρχο εδώ και αιώνες: τη συγκλονιστική ιστορία της αέναης διαμόρφωσης ενός πολιτισμού ανικανοποίητου, που βασίζεται πάνω από όλα στη θεμελιώδη επιθυμία του να είναι σύγχρονος και πρωτοπόρος – ένα βήμα μπροστά από τον εαυτό του. Στην προσπάθειά του να εντάξει τη ζωή του μέσα στην πόλη και κυρίως στη βαθύτατη προσήλωσή του στο να αυτοπροσδιορίζεται διαρκώς, ο δυτικός άνθρωπος δεν παύει να βιώνει απογοητεύσεις αλλά και επαναστατικές εξάρσεις. Ανήσυχος στο διηνεκές, έχει ως στόχο του να ξεπερνά τα όρια και τις αντοχές του μέσα από μιαν επιθυμία ανανέωσης που τον κρατά σταθερά στην αιχμή του δόρατος του ιστορικού γίγνεσθαι – ένας πραγματικός πρωτοπόρος που δεν ανέχεται να επαναπαυθεί στα μεγάλα του επιτεύγματα, στις θαυμαστές του επιτυχίες, στην υπεροχή του. Θα έλεγε κανείς – δίχως τον κίνδυνο να παρεξηγηθεί δογματίζοντας – ότι ο δυτικός άνθρωπος ζει την ηδονική απογοήτευση του να μην καταφέρνει να ικανοποιεί τις επιθυμίες του…
Έχοντας πετύχει την πρώτη και μεγαλύτερη επανάσταση της Ιστορίας του συγκροτώντας την πόλη, ο άνθρωπος της Δύσης αναπτύσσει πρωτόγνωρες ταχύτητες σε σχέση με την μακάρια όσο και απόλυτα προσηλωμένη στις αμετάβλητες αρχές ακινησία των κοινωνιών που συγκροτούνται από φατρίες και οι οποίες εξακολουθούν να επιβιώνουν ενταγμένες μέσα σε μια περιχαρακωμένη εσωστρέφεια σε αρκετές περιοχές του κόσμου μέχρι και σήμερα. Στον αντίποδά τους, ο άνθρωπος της πόλης δεν χορταίνει να είναι μοντέρνος και νεωτερικός, να πρωταγωνιστεί στη ζωή του προσθέτοντας εμπειρίες και να συμμετέχει ακούραστα στη χορωδία που αφηγείται διαχρονικά τη φιλοσοφία, την επιστήμη και τη δημοκρατία, τα μεγάλα πολιτικά δώρα του δυτικού πολιτισμού στην οικουμένη.
Η ελληνική πόλη είναι ο χώρος μέσα στον όποιο οι άνθρωποι μαθαίνουν να κυβερνούν τους εαυτούς τους ενεργώντας πολιτικά. Δεδηλωμένη φιλοδοξία αυτού του βιβλίου είναι ακριβώς να προτείνει μιαν ολοκληρωμένη ερμηνεία της δυτικής πολιτικής ανάπτυξης. Ξεκινώντας από αυτήν τη θεμελιώδη θέση που θέλει την πόλη να είναι ο κεντρικός πυρήνας της δυτικής ανάπτυξης, ο συγγραφέας χαρακτηρίζει τη θεωρία της νεωτερικότητας ως μιαν αέναη διάθεση κίνησης. Είναι αυτή η συνεχής κίνηση που ταυτίζεται με την ίδια τη δημιουργία της Ιστορίας – κι όχι με τη χρονογραφία των εκτός Δύσης κορυφαίων πολιτισμών οι οποίοι αναγκάστηκαν να κινηθούν και να στραφούν προς την Ιστορία υπό την ασφυκτική πίεση της Δύσης. Η πολιτική είναι αυτή που δίνει ώθηση στην κίνηση και η κίνηση της Δύσης ξεκινά από την αρχαία ελληνική πόλη – εκεί όπου εμφανίζεται ως ανάγκη η διαμόρφωση του ανθρώπινου βίου όπως αυτή προκύπτει μέσα από τη διαχείριση των κοινών. Στην ελληνική πόλη, οι ανάγκες του ανθρώπινου βίου παρήγαγαν πολιτική ενέργεια και δράση. Στην εξέλιξή της, η πόλη μεγεθύνθηκε σε αυτοκρατορία δίνοντας την εντύπωση ότι θα ένωνε το ανθρώπινο γένος! Εδώ θα παρέμβει η Εκκλησία, η οποία με τον οικουμενικό της χαρακτήρα τείνει να συνενώσει όλους τους ανθρώπους. Θα έλεγε κανείς ότι οι Ευρωπαίοι διχάζονται ανάμεσα στην πόλη, την αυτοκρατορία και την Εκκλησία. Μέσα από μιαν εμβριθή και εμπνευσμένη περιήγηση στην Ιστορία της Δύσης, ο συγγραφέας επικεντρώνει την προσοχή του στην απίθανη καινοτομία της «παραγωγής των κοινών», την οποία τη θεωρεί σημαντικότερη και ασυγκρίτως πιο ενδιαφέρουσα «από τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της ξακουστής μας ισότητας», έτσι που να καταλήγει στο ότι «είδα όλο και πιο καθαρά τις μορφές του κοινού μας βίου να ξετυλίγονται με αφετηρία αυτή την πρώτη και κύρια μορφή, ως ισάριθμες συνέπειες αυτής της πρωταρχικής έκρηξης, ως ισάριθμες μεταμορφώσεις αυτής της αρχέγονης μορφής». Με δυο λόγια, ο άνθρωπος της Δύσης μπαίνοντας στην πόλη μαθαίνει να διαχειρίζεται τα κοινά παράγοντας πολιτική, μια πολιτική η οποία θα διαμορφώσει και θα σφραγίσει την Ιστορία της Δύσης, όπως αυτή θα συνεχιστεί μέσα από τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, τον εκχριστιανισμό της από την Εκκλησία και την εμφάνιση του έθνους. Βασικό μέλημα του βιβλίου είναι να απαντήσει στο ερώτημα για το πώς μπορούμε να κυβερνηθούμε. Και η απάντηση που δίδεται, είναι εξόχως πολιτική, αποτελώντας κυρίως έναν ύμνο στην Ιστορία της πόλης, του πολίτη και του πολιτισμού!

Ξενοφών Μπρουντζάκης