Νίκος Σπ. Ζέρβας,
Πολιτικός Επιστήμονας Πανεπιστημίου Αθηνών

Ονοματεπώνυμο: Νίκος Ζέρβας
Email: [email protected]

Έπειτα από τέσσερα (4) χρόνια αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας, τα οποία επακολούθησαν ένα 30ετές αλόγιστο πάρτυ, η Ελλάδα επιστρέφει και πάλι στις αγορές. Πολλοί οι παράγοντες που συνετέλεσαν σ’ αυτό το επίτευγμα. Κατ’ αρχάς ο λαός, η πλειονότητα του οποίου, έστω και με μεγάλη καθυστέρηση, έκανε σε σημαντικό βαθμό την αυτοκριτική της για την παρελθούσα ροπή της στη διαφθορά, στη ρεμούλα και στις πλαστές απολαύσεις, αποδεχόμενη με ψυχραιμία, σύνεση και σιωπηρή συναίνεση τις θυσίες που έπρεπε να γίνουν. Επίσης οι δανειστές και εταίροι μας, που παρά την προτεσταντική τους πολλές φορές συμπεριφορά, αλλά και τα λάθη -ιδίως σε ό,τι αφορά την καταβαράθρωση των απολαβών του ιδιωτικού τομέα, την υπερφορολόγηση και την αναπόφευκτη ύφεση, στην οποία βύθισαν την ελληνική οικονομία-, έθεσαν τουλάχιστον τις βάσεις για ένα πιο παραγωγικό, αξιοκρατικό, λειτουργικό, διαφανές και αποτελεσματικό κράτος. Συμμέτοχοι στην όλη προσπάθεια ήταν και οι βουλευτές των τριών (3) -για μεγάλο χρονικό διάστημα- κυβερνητικών εταίρων, που παρά τις συνδικαλιστικές και αντιπολιτευτικές κραυγές, έβαλαν πλάτη για το καλό της πατρίδας. Τέλος, άξια συγχαρητηρίων είναι και τα στελέχη των ελληνικών Κυβερνήσεων από τον Ιούνιο του 2012 και ύστερα, μαζί με τους αρχηγούς των κομμάτων που τις στήριξαν.

Οι κυβερνώντες μας των δύο (2) τελευταίων ετών στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων, αναλαμβάνοντας το δύσκολο και επίπονο έργο για την ανάκαμψη της χώρας, την αποκατάσταση της διεθνούς της εμπιστοσύνης, την αναζωογόνηση της οικονομίας και προπαντός την καλλιέργεια μιας νέας εθνικής συνείδησης, στην οποία θα επικρατεί η διαφάνεια, η αξιοκρατία, η συναίνεση, η συνεννόηση και οι δημιουργικοί συμβιβασμοί. Βέβαια, στην ανωτέρω πορεία δεν εξέλειψαν και πάλι ορισμένα σοβαρά λάθη, τα οποία κινδύνευσαν να ανατρέψουν εκ βάθρων το όλο οικοδόμημα.

Πρώτο λάθος, το γεγονός ότι οι δύο (2) μικρότεροι, σε εκλογικό ποσοστό, κυβερνητικοί εταίροι -ΠΑ.ΣΟ.Κ. και ΔΗΜ.ΑΡ.- δεν συμμετείχαν με πολιτικά στελέχη στην τρικομματική Κυβέρνηση συνεργασίας. Παρόλο που οι τεχνοκράτες σε συγκεκριμένα πόστα -όπως το Υπουργείο Οικονομικών- διέπρεψαν με την αποτελεσματικότητά τους, η απουσία βουλευτών των δύο (2) εταίρων στα ενδότερα του κυβερνητικού μηχανισμού, σε μια προσπάθεια αποποίησης των ευθυνών τους, εν τέλει οδήγησε στη δημιουργία της αίσθησης από ένα σημείο και πέρα, τόσο στην κοινωνία, όσο και σε στελέχη του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος, ότι η Νέα Δημοκρατία κυβερνούσε μόνη της.

Δεύτερο λάθος, ο διαμοιρασμός των κρατικών θέσεων με την αισχρή κομματική αναλογία 4-2-1. Παρά την ευκαιρία ριζικών αλλαγών που παρουσιάστηκε, για την τοποθέτηση σε καίριες θέσεις του κρατικού μηχανισμού νέων, άφθαρτων και υψηλών προσόντων προσώπων, επικεφαλής των διοικήσεων οργανισμών, νοσοκομείων και κάθε είδους νομικών προσώπων του Δημοσίου τέθηκαν ως επί το πλείστον αποτυχημένοι πολιτευτές και ηγήτορες των κομματικών τους στρατών.

Τρίτο και σοβαρότερο δε λάθος, η έλλειψη δημοκρατικών διαδικασιών στο εσωτερικό των Κυβερνήσεων, όπως και των κοινοβουλευτικών ομάδων. Η απουσία του δημιουργικού διαλόγου αποτυπώνεται μέχρι και τις μέρες μας στον τρόπο που νομοθετούμε. Η κυβερνητική νομοθετική πρωτοβουλία διακρίνεται από κενά, ελλείψεις, απουσία σχεδιασμού και ασάφεια, τις οποίες έρχονται να καλύψουν εκπρόθεσμες, ως επί το πλείστον, τροπολογίες, ακόμα και σε άσχετα με το αντικείμενό τους νομοσχέδια. Παράλληλα, η απουσία συλλογικών αποφάσεων, εξαιτίας της παντελούς υποβάθμισης του ανωτάτου θεσμικού κυβερνητικού οργάνου, του Υπουργικού Συμβουλίου, και της αντικαταστάσεώς του από μία ’’Υπερκυβέρνηση’’, τη διάσκεψη των πολιτικών αρχηγών, οδηγούν σε συγκρούσεις συναρμοδιοτήτων μεταξύ των υπουργών -πρόσφατη χαρακτηριστική περίπτωση το γάλα- απειλώντας την αναγκαία ενδοκυβερνητική συνοχή. Μια συνοχή που διαταράχθηκε συθέμελα την άνοιξη του 2013, οδηγώντας λίγο αργότερα, τον Ιούνιο -με αφορμή την υπόθεση της ΕΡΤ- στην αποχώρηση της Δημοκρατικής Αριστεράς από το φορέα της εκτελεστικής εξουσίας, για την οποία υπεύθυνες ήταν οι πράξεις και οι παρεμβάσεις ενός προσώπου, που μονοπωλεί τις τελευταίες μέρες την επικαιρότητα, του τέως -επιτέλους (!)- Γενικού Γραμματέα της Κυβέρνησης.

Ο Γενικός Γραμματέας, ως θεσμός, ηγείται της Γραμματείας της Κυβέρνησης, ενός οργάνου, που συνεπικουρεί τον πρωθυπουργό στα επιτελικά του καθήκοντα. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Αγγλία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ στη χώρα μας λειτούργησε κυρίως από το 1985 και έπειτα, ως μια αυτοτελής δημόσια υπηρεσία επιτελικού χαρακτήρα. Στις αρμοδιότητες του Γραμματέα υπάγεται, κατά κύριο λόγο, η οργάνωση των εργασιών του Υπουργικού Συμβουλίου, η σύγκλησή του, ο καθορισμός της ημερήσιας διάταξής του και η τήρηση των πρακτικών του. Ωστόσο, ο Γραμματέας δεν είναι ένας τυχαίος υπάλληλος. Προέρχεται συνήθως από το στενό περιβάλλον του αρχηγού, είναι ένας από τους πιο έμπειρους συμβούλους του, που συν των άλλων, στο πλαίσιο παροχής βοηθητικών υπηρεσιών στον πρόεδρο, ελέγχει την εφαρμογή του κυβερνητικού έργου ευρύτερα. Όσον αφορά δε τις ’’νομοθετικές’’ του αρμοδιότητες, σε αυτόν υπάγεται η καλή νομοθέτηση, ο έλεγχος, δηλαδή, όλων των νομοσχεδίων, η σύνταξη πράξεων νομοθετικού περιεχομένου, καθώς επίσης και η επίβλεψη και η έγκριση όλων των πολιτειακών πράξεων που αποστέλλονται προς δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Ο συνδυασμός όμως, όλων των ανωτέρω στοιχείων, είναι αναπόφευκτο να μην του προσδίδουν μια σειρά από υπερεξουσίες, που εφαρμόζει κατά το δοκούν.

Πράγματι, ο πρώην πλέον Γραμματέας κατείχε στα χέρια του όλες τις προεκτεθείσες αρμοδιότητες. Και όντως τις αξιοποιούσε αναλόγως της βουλήσεώς του. Όποτε το απαιτούσαν οι περιστάσεις προέβαινε από κοινού με τον πρωθυπουργό, και με τους υπολοίπους υπουργούς απλούς συμμέτοχους, παραθέτοντας την υπογραφή τους, στην έκδοση πράξεων νομοθετικού περιεχομένου, υποβαθμίζοντας τις προβλεπόμενες από το Σύνταγμα κοινοβουλευτικές διαδικασίες. Παράλληλα, η τυφλή αφοσίωση και εμπιστοσύνη του αρχηγού της Κυβέρνησης προς το πρόσωπό του, του είχε προσδώσει την ελευθερία κινήσεων και το δικαίωμα να παρεκτρέπεται, σε σημείο ακόμα και να απειλή τους βουλευτές της κυβερνητικής πλειοψηφίας, ότι τάχα «την επομένη κιόλας θα έχουμε εκλογές, εάν τυχόν δεν ψηφιστεί κάποιο νομοσχέδιο»! Και δυστυχώς, η εκπηγάζουσα από την τυφλή εμπιστοσύνη προς τον ίδιο αυτονομία του, του επέτρεπε να εμπλέκει τις ιδεολογικές του πεποιθήσεις στο κυβερνητικό έργο, απορρυθμίζοντας ακόμα και σημαίνουσες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες.

Η υποτιμητική του, άλλωστε, συμπεριφορά κατά τους τελευταίους μήνες ζωής της τρικομματικής Κυβέρνησης απέναντι στους προερχόμενους από τη Δημοκρατική Αριστερά υπουργούς, οδήγησαν την τελευταία, παρά την καθοριστική της συμβολή στην αλλαγή της πορείας της χώρας -την οποία, προς τιμήν του, ουκ ολίγες φορές έχει παραδεχθεί δημόσια ο σημερινός πρωθυπουργός, ευχαριστώντας προσωπικά τον Φώτη Κουβέλη-, στην αποχώρησή της από το κυβερνητικό σχήμα. Ευτυχώς όμως, που ο καιρός έχει γυρίσματα, και το αβγό του φιδιού που επωάζετο στους κόλπους της Κυβέρνησης, ήρθε στην επιφάνεια και απομακρύνθηκε τάχιστα.

Εκείνο που προέχει πια, είναι η αποτροπή της εμφανίσεως αντιστοίχων φαινομένων και στο μέλλον. Απαιτείται η αποκατάσταση των εσωκομματικών διαδικασιών στο εσωτερικό της Κυβέρνησης, η ουσιαστική λειτουργία του Υπουργικού Συμβουλίου, η ανοικτή διαβούλευση μεταξύ των μελών του, αλλά και των βουλευτών της κυβερνητικής πλειοψηφίας, όπως και οι αμοιβαίοι συμβιβασμοί. Όλα τα ανωτέρω, ώστε συνεχιστεί με ασφάλεια η μεταρρυθμιστική πορεία, που θα αποτρέψει την επιστροφή στον Κυκεώνα του παρελθόντος. Και σίγουρα, σ’ αυτήν την πορεία, ευπρόσδεκτες είναι όλες οι υπεύθυνες πολιτικές δυνάμεις του τόπου, είτε λέγονται Δημοκρατική Αριστερά, είτε Ποτάμι, που θα αντιπροσωπεύουν με αίσθηση ευθύνης και ειλικρινή αφοσίωση το σύνολο του ελληνικού λαού.

Νίκος Σπ. Ζέρβας,
Πολιτικός Επιστήμονας Πανεπιστημίου Αθηνών