Το θείο πάθος δεν θα μπορούσε να μην απασχολήσει την τέχνη. Συγγραφείς, δραματουργοί και σκηνοθέτες έδωσαν το δικό τους κείμενο, τη δική τους «εικόνα» θεώρησης, προσέγγισης της ύψιστης στιγμής του Χριστού, το πάθος και την Ανάστασή Του.

Το θείο πάθος δεν θα μπορούσε να μην απασχολήσει την τέχνη. Συγγραφείς, δραματουργοί και σκηνοθέτες έδωσαν το δικό τους κείμενο, τη δική τους «εικόνα» θεώρησης, προσέγγισης της ύψιστης στιγμής του Χριστού, το πάθος και την Ανάστασή Του. Καθώς τα φώτα στις εκκλησίες χαμηλώνουν, ταξιδεύουμε νοερά όχι μόνο στην τραγικότητα των στιγμών, αλλά και στην εσωτερική τους διάσταση

Η ύβρις και η κάθαρση
Το 1826 ο Διονύσιος Σολωμός άρχισε να γράφει τον «Λάμπρο». Η ποίησή του λυρική, αλλά και παράδοξα σκληρή. Στα δεκαέξι οχτάστιχα του «Λάμπρου», που θα μείνει απόσπασμα, η ποιητική έκφραση φτάνει στην τελειότητα αποτυπώνοντας τον θάνατο και τη γέννηση μαζί.
«Δάφνες εις κάθε πλάκα έχουν οι τάφοι/Και βρέφη ωραία στην αγκαλιά οι μανάδες».
Με απλή γλώσσα ο Σολωμός μπορεί να εκφράσει κατά τον Λίνο Πολίτη «και τα πλέον απόκρυφα αισθήματα» και «να παραστήσει τα πλέον μυστηριώδη νοήματα του χριστιανισμού». Ο Λάμπρος είναι ο τραγικός ήρωας που κουβαλάει όλη την αμαρτία του κόσμου. Μια τραγική φιγούρα που προκαλεί απέχθεια και δέος. Η ύβρις και η κάθαρση. Το βράδυ της Λαμπρής είχε μείνει μόνος του μέσα στην εκκλησία αναλογιζόμενος τα κρίματά του. Αντιμέτωπος με τους εφιάλτες του βγαίνει από την εκκλησία «γιατί στα σωθικά του ανάφτει» το ιερό φως.

Ο Χριστός ξανασταυρώνεται
Εκδίδεται μεταπολεμικά και συγκαταλέγεται στα πιο δημοφιλή έργα του Νίκου Καζαντζάκη. Μέσα στις σελίδες του βιβλίου περιγράφονται έννοιες όπως ανθρωπιά, αλληλεγγύη, ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ελευθερία. Με αφορμή μια ιστορία αυτοθυσίας υπέρ της ανθρώπινης ελευθερίας, ο Κρητικός συγγραφέας προβάλλει άμεσα και έμμεσα τις φιλοσοφικές και ιδεολογικές του αναζητήσεις.
Οι ήρωες του Νίκου Καζαντζάκη αναπαραστάθηκαν πολλές φορές σε ελληνικές και διεθνείς σκηνές. Μία από τις σημαντικές παραστάσεις ήταν αυτή από το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη το 1956, σε διασκευή Νότη Περγιάλη – Γεράσιμου Σταύρου, σε μουσική Φοίβου Ανωγειανάκη και σε σκηνικά Σπύρου Βασιλείου. Το 1957, ο Ζιλ Ντασέν μεταφέρει το μυθιστόρημα στον κινηματογράφο, σκηνοθετώντας με τρόπο ανάγλυφο όλο το μυστικιστικό, βαθιά κοινωνικό, λίαν θρησκευτικό θέατρο του παραλόγου που έχει στηθεί σε ένα φτωχό ορεινό χωριό. Απέσπασε ειδικό βραβείο στο Φεστιβάλ των Καννών.

Η πορεία προς τη σταύρωση
Χωρισμένο σε 14 κεφάλαια, όσες και οι στάσεις που ακολουθούν τη σταύρωση του Χριστού, το «Kreuzweg» (Stations of the Cross), η σκληρή ταινία του Γερμανού Ντίτριχ Μπρούγκερμαν, που βραβεύτηκε στο πρόσφατο Φεστιβάλ του Βερολίνου, παραλληλίζει τα θεία πάθη με την ιστορία της 14χρονης Μαρίας, που προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στη συντηρητική θρησκευτική της παιδεία και τις εφηβικές της ανησυχίες.
Η πορεία της προς τη σταύρωση είναι χωρισμένη σε 14 στάσεις – κεφάλαια που παίρνουν το όνομά τους από τη Βίβλο και αναπτύσσονται σε 14 μονοπλάνα με δραματουργική κορύφωση, καθώς η Μαρία αρχίζει να παθαίνει ανορεξία, να υφίσταται bullying στο σχολείο, να οδηγείται σιγά – σιγά στη σταύρωση.
Ο Μπρούγκερμαν μέσα από το δράμα ενός παιδιού κατακεραυνώνει τη σύγχρονη θρησκευτική πώρωση και μιλάει για την επαναδιαπραγμάτευση μιας ολόκληρης κοινωνίας (Γερμανίας) με την πίστη της.

Οι πασχαλινές διηγήσεις του κυρ-Αλέξανδρου
Τα βάσανα και οι πίκρες χαράζουν τον δρόμο του Σκιαθίτη «Άγιου των γραμμάτων». «Κοσμοκαλόγερο» ονομάζει τον Παπαδιαμάντη ο Παύλος Νιρβάνας και τον περιγράφει να βαδίζει σκυφτός με τα χέρια πίσω, με ξεφτισμένες πάντα τις άκρες των μανικιών του, να κάθεται σε απόμερα καφενεία συντροφιά με απλούς ανθρώπους. Η ζωή του κυλά ήσυχη και στερημένη. Οι πασχαλινές διηγήσεις του «κυρ-Αλέξανδρου» μας μεταφέρουν τη νοσταλγία της χαμένης παιδικότητας, τις μοσχοβολιές της φύσης, το χαρμόσυνο μήνυμα της ζωής. Το φως των κεριών ενσταλάζει τη μεταφυσική πνευματικότητα που απλόχερα σκορπίζει η πένα του Παπαδιαμάντη.
Η εαρινή πανδαισία των χρωμάτων και των αρωμάτων της γης στο πλημμυρισμένο στο φως Αιγαίο συμπράττει με τη λαμπρότητα της Ανάστασης στο διήγημα «Στην Αγι-Αναστασά».
«…{…} Και η αγραμπελιά η χιονανθής, η λευκάζουσα και μυροβολούσα εις τους φράκτας, λευχείμων μυροφόρος εορτάζουσα την Ανάστασιν, και ο κισσός και το αγιόκλημα, πλόκαμοι της Ανοίξεως, εξαπλούσης την μυροβόλον κόμην της ανά τους αγρούς, διέχυνον ζωηροτέραν εν τη νυχτί την ευωδίαν των εις τον αέρα…» (εφημ. «Ακρόπολις», 4.4.1992).

Ένας άπιστος που νοσταλγεί την πίστη
Αν και άθεος, ήθελε να διηγηθεί την ιστορία του Χριστού. Έπρεπε λοιπόν να αφηγηθεί μια ιστορία στην οποία δεν πίστευε. Δεν μπορούσε να είναι εκείνος που εξιστορεί. Έτσι, χωρίς να το θέλει οδηγήθηκε στην ανατροπή όλης της κινηματογραφικής του τεχνικής και γεννήθηκε αυτό το μοναδικό ύφος που είναι χαρακτηριστικό του κινηματογράφου της ποίησης. «Νομίζω ότι στάθηκα συνεπής», είχε πει ο ίδιος ο σκηνοθέτης Πιερ Πάολο Παζολίνι για «Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» (1964). «Έκανα το παν για να διαφυλάξω και ν’ αντλήσω την πραγματικότητα της διήγησης του Ματθαίου, κι αυτό, με πολεμική διάθεση: ενάντια στον φανατισμό ενός ορισμένου μαρξισμού κι ενός ορισμένου λαϊκισμού. Θέλησα να καταλάβω τα πάντα, θέλησα να δω μέσα από τα μάτια ενός πιστού μια πραγματικότητα θρησκευτικού τύπου».

Το σκάνδαλο Σκορσέζε
Ο «Τελευταίος πειρασμός» (1988) του Μάρτιν Σκορσέζε με τον Γουίλιεμ Νταφόε δεν κυκλοφόρησε ποτέ στην Ελλάδα λόγω των έντονων διαμαρτυριών. Η ματιά του Αμερικανού δημιουργού επικεντρώνεται στο πορτρέτο ενός ανθρώπου που έχει επωμιστεί την υπέρτατη αποστολή από τον Θεό και πατέρα του. Ως ξυλουργός, ο άνθρωπος Ιησούς κατασκευάζει με αδιαφορία σταυρούς πάνω στους οποίους θανατώνονται, με απόφαση των Ρωμαίων κατακτητών της χώρας του, χιλιάδες Εβραίοι. Συχνά απρόθυμος στην αρχή, αμφισβητώντας τον εαυτό του, σταδιακά αποδέχεται τη θεϊκή του υπόσταση και την αναπόφευκτη τελική του μοίρα. Η ωραιότερη ιστορία του κόσμου διά χειρός Μάρτιν Σκορσέζε έγινε περισσότερο γνωστή για τις θυελλώδεις αντιδράσεις και τις συζητήσεις που προκάλεσε ανά τον κόσμο.