Όπου… οφειλέτης και η μοίρα του. Η εφορία έχει γραμμένους στα μαύρα κατάστιχα περισσότερους από 2,5 εκατομμύρια οφειλέτες, οι οποίοι είτε για μερικές εκατοντάδες ευρώ είτε για αρκετές δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ έχουν ουσιαστικά θέσει εαυτούς εκτός αγοράς.

Όπου… οφειλέτης και η μοίρα του. Η εφορία έχει γραμμένους στα μαύρα κατάστιχα περισσότερους από 2,5 εκατομμύρια οφειλέτες, οι οποίοι είτε για μερικές εκατοντάδες ευρώ είτε για αρκετές δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ έχουν ουσιαστικά θέσει εαυτούς εκτός αγοράς. Οι τραπεζικοί τους λογαριασμοί κινδυνεύουν με κατάσχεση, το ίδιο και τα ακίνητά τους, ενώ η όποια οικονομική συναλλαγή απαιτεί την έκδοση φορολογικής ενημερότητας ουσιαστικά αποκλείεται.

«Θεραπεία» δεν υπάρχει στον ορίζοντα. Οι όποιες ρυθμίσεις χρεών μπορεί να κάνει η εφορία, εκτός από εξαιρετικά απαιτητικές – αν και ηλεκτρονικές, σε υποβάλλουν στη σκληρή διαδικασία της «ανάκρισης» – είναι και αδύνατον να τις «υπηρετήσεις». Με τις δώδεκα δόσεις που έχει επιβάλει η τρόικα ποιος μπορεί και να αποπληρώνει τις τρέχουσες υποχρεώσεις και να εξυπηρετεί αυτές που έχουν συσσωρευτεί κατά το πρόσφατο παρελθόν; Ούτε τα δρακόντεια μέτρα έφεραν αποτέλεσμα. Μήπως δεν βρέθηκαν εκατοντάδες πολίτες να περνούν το Σαββατοκύριακό τους στο αυτόφωρο επειδή ο αστυνομικός που τους σταμάτησε για συνήθη έλεγχο εντόπισε ότι ήταν οφειλέτες του Δημοσίου; Δεν «μπλόκαραν» κατά χιλιάδες οι τραπεζικοί λογαριασμοί; Δεν έχει πάρει φωτιά το call center του Taxis; Προφανώς στις τάξεις των οφειλετών λεφτά δεν υπάρχουν και αν υπάρχουν είναι κρυμμένα καλά.

Ένας αριθμός αποκαλύπτει όλη την αλήθεια: Μέσα στους τελευταίους 15 μήνες δημιουργήθηκαν καινούργιες οφειλές προς την εφορία ύψους άνω των 15 δισεκατομμυρίων ευρώ. Κάθε μήνας που περνάει προστίθεται στο καλάθι των χρεών ακόμη ένα δισεκατομμύριο. Και ακόμη, τα δύσκολα είναι μπροστά (φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων και Ενιαίος Φόρος Ακινήτων). Η τρόικα έθεσε στην ομάδα του Θεοχάρη υψηλότατους στόχους είσπραξης – πάνω από πέντε δισεκατομμύρια ευρώ πρέπει να συλλέξει το υπουργείο Οικονομικών από τα ληξιπρόθεσμα μέσα στο 2014 –, ενώ ξαφνικά έθεσε ακόμη ένα ζήτημα: να επιτρέπεται το «ξεπούλημα» ακινήτων που ανήκουν στους οφειλέτες του Δημοσίου μέσα από τη διαδικασία του πλειστηριασμού. Ποιες θα είναι οι συνέπειες μιας τέτοιας κίνησης στην κτηματαγορά; Τεράστιες. Σε μια χώρα με ποσοστό ιδιοκτησίας άνω του 80% (που σημαίνει ότι, αναλογικά, και οι οκτώ στους 10 οφειλέτες έχουν ένα ακίνητο γραμμένο στο Ε9 τους), όταν ανοίγεις θέμα ξεπουλήματος μέσω πλειστηριασμού είναι σαν να ετοιμάζεις τη ρίψη «βόμβας» στα συντρίμμια της αγοράς ακινήτων.

Τα στατιστικά

Αποτελεί υποχρέωση του υπουργείου Οικονομικών απέναντι στην τρόικα να δημοσιεύει την πορεία των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Δημόσιο ανά μήνα. Και από τα στοιχεία προκύπτει με ιδιαίτερη σαφήνεια το απόλυτο αδιέξοδο που επικρατεί. Ιδού μερικοί χαρακτηριστικοί αριθμοί:

♦ Τα χρέη μέχρι και το τέλος του 2012, παρά τις αλλεπάλληλες προσπάθειες είσπραξης ενός μέρους, παραμένουν καθηλωμένα στα 52,382 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτό το ποσό, το οφείλουν 1.224.334 άτομα. Οι περισσότεροι είναι εξαφανισμένοι, χρεοκοπημένοι, πολύ μεγάλα ποσά προέρχονται από οφειλές δημοσίων επιχειρήσεων. Σε κάθε περίπτωση ξεκαθάρισμα δεν έχει γίνει, γι’ αυτό και τα στελέχη του υπουργείου Οικονομικών εκτιμούν ότι από αυτά τα 52 δισεκατομμύρια ευρώ είναι ζήτημα αν τα εισπράξιμα υπερβαίνουν τα 10-12 δισ. ευρώ.

♦ Τα χρέη που δημιουργήθηκαν από τις αρχές του 2013 μέχρι και το τέλος Μαρτίου έφτασαν στα 13,114 δισεκατομμύρια ευρώ από 12,115 δισεκατομμύρια ευρώ στο τέλος Φεβρουαρίου και 10 δισεκατομμύρια ευρώ στο τέλος Ιανουαρίου. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία αυτής της χώρας που δημιουργούνται πρόσθετες οφειλές ύψους τριών δισεκατομμυρίων ευρώ μέσα σε χρονικό διάστημα δύο μηνών. Και μάλιστα σε ανύποπτο χρόνο. Διότι τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο έτρεχαν μόνο οι συνήθεις υποχρεώσεις (ΦΠΑ, φόροι μισθωτών κ.λπ.) και το χαράτσι της ΔΕΗ, το οποίο όμως ακόμη δεν έχει καταγραφεί από το υπουργείο Οικονομικών ως οφειλή, δεδομένου ότι δεν έχουν σταλεί τα στοιχεία από τη ΔΕΗ. Υπάρχει ένα στοιχείο που είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό: οι καινούργιες οφειλές προς την εφορία είναι εξαιρετικά… απλωμένες. Αυτά τα 13 δισεκατομμύρια ευρώ, τα χρωστούν 2,45 εκατομμύρια Έλληνες. Δηλαδή, κατά μέσο όρο – αν και οι μέσοι όροι σε τέτοιες περιπτώσεις κρύβουν την αλήθεια – καθένας από αυτούς τους 2,45 εκατ. Έλληνες εμφανίζεται να χρωστάει περίπου 5.350 ευρώ.

♦ Αυτά τα 13 δισεκατομμύρια ευρώ μπορούν να ρυθμιστούν μόνο με τη λεγόμενη «πάγια ρύθμιση», καθώς έχουν «γεννηθεί» μετά την 1η Ιανουαρίου του 2013. Δηλαδή, μπορούν να ρυθμιστούν το πολύ σε 12 μηνιαίες δόσεις. Πόσοι από αυτούς έχουν μπει στη διαδικασία; Το πολύ 100.000. Αυτό κάτι δείχνει. Θέλουν περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια Έλληνες να είναι εκτεθειμένοι απέναντι στην εφορία; Θέλουν να κινδυνεύουν με κατασχέσεις; Προφανώς και όχι. Υπάρχει όμως πραγματική αδυναμία. Λεφτά δεν υπάρχουν. Ας κάνει μια διαίρεση το υπουργείο Οικονομικών. Μπορούν 2,5 εκατομμύρια Έλληνες να είναι συνεπείς απέναντι σε όλες τις υποχρεώσεις τους (πιέζουν και οι τράπεζες και τα ασφαλιστικά ταμεία μην το ξεχνάμε) και ταυτόχρονα να εξυπηρετήσουν σε δώδεκα δόσεις και ένα χρέος 13 δισεκατομμυρίων ευρώ; Δηλαδή να εκταμιεύουν πάνω από ένα δισεκατομμύριο ευρώ τον μήνα συν τα τρέχοντα;

Οι στόχοι

Αυτά είναι τα δεδομένα. Τα γνωρίζουν στο υπουργείο Οικονομικών, τα γνωρίζει η τρόικα, τα γνωρίζει και η αγορά. Όμως, το μνημόνιο, μνημόνιο και οι στόχοι, στόχοι. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που αναρτήθηκαν στην επίσημη ιστοσελίδα της γενικής γραμματείας εσόδων, ο πήχης έχει ανέβει ακόμη υψηλότερα σε σχέση με το 2013, παρά το γεγονός ότι το 2013 ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός δεν κατόρθωσε να επιτύχει αυτά που είχε ζητήσει η τρόικα. Ποιες είναι οι βασικές ρήτρες στο… συμβόλαιο του γ.γ. Εσόδων;

1 Να συλλέξει δύο δισεκατομμύρια ευρώ μέσα στο 2014 από τη «δεξαμενή» των παλαιών χρεών. Για το 2013, ο στόχος ήταν τα 1,9 δισεκατομμύρια ευρώ, αλλά τελικώς ο εισπρακτικός μηχανισμός περιορίστηκε περίπου στο 1,5 δισεκατομμύριο ευρώ.

2 Να συλλέξει το 25% των «φρέσκων» χρεών που θα σχηματιστούν μετά την 1.1.2014. Αυτά, όμως, με τον ρυθμό που αυξάνονται σημαίνει ότι θα πρέπει να μαζευτούν περίπου τρία δισεκατομμύρια ευρώ συν δύο από τα παλαιά, άθροισμα πέντε δισεκατομμυρίων ευρώ. Μπορεί να είναι και περισσότερα. Ποιος είναι σε θέση να μας διαβεβαιώσει ότι ο ρυθμός δημιουργίας πρόσθετων χρεών δεν θα επιταχυνθεί στο δεύτερο εξάμηνο του έτους, το οποίο είναι φορτωμένο με πρόσθετες φορολογικές υποχρεώσεις; Στο δεύτερο εξάμηνο πρέπει να πληρωθεί ο φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων, ο ενιαίος φόρος ακινήτων, τα τέλη κυκλοφορίας. Θα συνεχιστούν να συσσωρεύονται χρέη ύψους ενός δισεκατομμυρίου ευρώ τον μήνα ή θα γίνουν ακόμη περισσότερα;

Αφού πέρυσι οι στόχοι δεν επιτεύχθηκαν, γιατί να επιτευχθούν φέτος; Το ερώτημα είναι εύλογο και εξακολουθεί να πλανάται στην ατμόσφαιρα. Οι «φύλακες», έχοντας τη γνώση του τι ακριβώς προετοιμάζεται, δηλώνουν αισιόδοξοι. Ποιος είναι ο λόγος;

1 Γνωρίζουν ότι με το σύστημα των «συμψηφισμών» ο οφειλέτης δεν πρόκειται να εισπράξει δεκάρα τσακιστή από το Δημόσιο, αν προηγουμένως δεν τακτοποιήσει όλες του τις υποχρεώσεις. Κάθε ευρώ που πηγαίνει να εισπράξει θα δεσμεύεται και θα κατευθύνεται στη διαγραφή οφειλών.

2 Γνωρίζουν ότι το σύστημα αυτόματης ηλεκτρονικής δέσμευσης καταθέσεων έχει εγκατασταθεί ήδη σε όλες τις εφορίες της χώρας (τουλάχιστον αυτές που διαθέτουν τμήμα δικαστικού). Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι το μπλοκάρισμα των τραπεζικών λογαριασμών είναι πολύ εύκολο να γίνει και μαζικά και γρήγορα. Τέρμα οι τεράστιες λίστες που έπρεπε να πάνε από γραφείο σε γραφείο, να υπογραφούν, να ταχυδρομηθούν και να εκτελεστούν ύστερα από εβδομάδες. Πλέον, έχουν αναλάβει δράση τα μηχανήματα.

3 Γνωρίζουν ότι η τρόικα απαιτεί – και ενδεχομένως θα καταφέρει να επιβάλει – την αλλαγή στον κώδικα πολιτικής δικονομίας ώστε να προχωρήσουν οι πλειστηριασμοί ακινήτων για τους οφειλέτες του Δημοσίου σε τίμημα χαμηλότερο ακόμη και από την αντικειμενική αξία του ακινήτου. «Οι προσφορές που κατατίθενται κατά τη διάρκεια των πλειστηριασμών θα πρέπει να γίνονται δεκτές εφόσον το ύψος τους υπερβαίνει το κόστος της δημοπρασίας και ανεξάρτητα από το ύψος των οφειλών του οφειλέτη». Ποιος το λέει αυτό; Η πρόσφατη έκθεση αξιολόγησης της ελληνικής οικονομίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Εμμέσως πλην σαφώς, τίθεται θέμα χαλάρωσης των προϋποθέσεων που υπάρχουν σήμερα και οι οποίες σε μεγάλο βαθμό λειτουργούν ως «ασπίδα προστασίας» για τους οφειλέτες που κινδυνεύουν να χάσουν περιουσιακά τους στοιχεία επειδή χρωστούν στο Δημόσιο. Στην έκθεσή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητά, και μάλιστα άμεσα, καθώς η αλλαγή αναφέρεται ότι πρέπει να γίνει μέσα στις επόμενες εβδομάδες, εκσυγχρονισμό του πλαισίου αναγκαστικής εκποίησης περιουσιακών στοιχείων.

Καταρχήν ζητά μεγαλύτερη δημοσιότητα έτσι ώστε να είναι και μεγαλύτερο το ενδιαφέρον συμμετοχής στους πλειστηριασμούς. Η αναφορά στην έκθεση, να γίνονται δεκτές οι προσφορές εφόσον υπερβαίνουν το κόστος του πλειστηριασμού (μάλιστα σε άλλο σημείο αναφέρεται ότι οι προσφορές μπορούν να γίνονται αποδεκτές εφόσον διαμορφώνονται ακόμη και στο ένα τρίτο της αντικειμενικής αξίας), ανοίγει μεγάλο θέμα.

Η ρήτρα προστασίας

Με τον ισχύοντα κώδικα πολιτικής δικονομίας – η κυβέρνηση έχει ήδη θέσει σε δημόσια διαβούλευση σχέδιο αναθεώρησης του Κώδικα από τις αρχές Μαρτίου, χωρίς όμως να έχει καταθέσει ακόμη νομοσχέδιο στη Βουλή – για να μεταβιβαστεί ένα ακίνητο μέσα από τη διαδικασία του πλειστηριασμού, θα πρέπει η ελάχιστη προσφορά να είναι τουλάχιστον ίση με την αντικειμενική αξία του ακινήτου.

Αυτή η ρήτρα έχει προστατεύσει τους οφειλέτες τόσο από το Δημόσιο όσο και από τις τράπεζες, καθώς από τη στιγμή που οι τιμές στην πραγματική αγορά είναι μικρότερες από τις αντικειμενικές αξίες – κάτι που δεν αναμένεται να αλλάξει άμεσα, δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ομιλεί για αλλαγή των αντικειμενικών αξιών από τον Ιανουάριο του 2017 – ουδείς ενδιαφέρεται να αποκτήσει ακίνητο μέσω του πλειστηριασμού.

Τα μοναδικά ακίνητα που αλλάζουν χέρια είναι αυτά που τα παίρνουν οι τράπεζες προκειμένου να συμψηφίσουν την αξία τους με τις οφειλές των πελατών τους.