search
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29.03.2024 14:30
MENU CLOSE

Ανάπτυξη ναι, αλλά πώς;

27.05.2014 09:35

Είναι δυστύχημα ότι κυριολεκτικά κανένα κόμμα, από αυτά που ζητούν την ψήφο μας, δεν επιχειρηματολογεί με σαφήνεια. 

Είναι δυστύχημα ότι κυριολεκτικά κανένα κόμμα, από αυτά που ζητούν την ψήφο μας, δεν επιχειρηματολογεί με σαφήνεια. Επιχειρηματολογούν με ευχάριστα, αλλά ασαφή συνθήματα, που είτε κρύβουν μυστικές προθέσεις[i], είτε είναι απλώς ανόητα, απηχώντας την ποιότητα των εμπνευστών τους και των οπαδών τους[ii].
Πολιτική σημαίνει διαχείριση του τρόπου ύπαρξης των κοινωνιών και προώθηση συλλογικών στόχων. Οι συλλογικοί στόχοι των κοινωνιών δεν ήταν πάντα οι ίδιοι, άρα η πολιτική είχε διαφορετικά κάθε φορά αντικείμενα. Σήμερα η νεωτερικότητα που προτάσσει την ατομικότητα, επιβάλλει ως συλλογικό στόχο την ευτυχία, την ευτυχία με τον τρόπο που ο νεωτερικός τρόπος ερμηνεύει[iii]. Υλικά αγαθά, υλική ευημερία. Άρα ανάπτυξη με τα παραπάνω αιτήματα, δηλαδή ανάπτυξη υπό αυτήν την έννοια και με αυτούς τους όρους. Με μοχλό αλλά ταυτόχρονα εμπόδιο το άτομο και άρα κρίσιμο ζητούμενο τη σχέση του με το σύνολο. Έτσι από τον 19ο κυρίως αιώνα και εξής, άρχισαν να αναπτύσσονται πολιτικά ιδεολογήματα, στοχαζόμενα πάνω στη σχέση συλλογικότητας και ατομικότητας, ιδιωτικού και δημοσίου, πάντα όμως με τελικό στόχο την ευτυχία του ατόμου. Τα ιδεολογήματα αυτά είναι που οδήγησαν τόσο στη δημιουργία των νεωτερικών εθνών – κρατών, με ασάφεια όμως στην έννοια του έθνους, γι’ αυτό και οδηγηθήκαμε σε έθνη – κράτη με δύο και τρεις γλώσσες και σε συνεχή εναλλαγή των γεωγραφικών τους ορίων, όσο και στους δύο κύριους τρόπους ανάπτυξής τους: στον «κρατισμό» και στον «φιλελευθερισμό». Όλα όμως αυτά έδειξαν ήδη τα όριά τους.

Κατ’ αρχάς τα μέχρι πρότινος επικρατούντα συστήματα, αυτό του «κρατισμού» και αυτό του «φιλελευθερισμού», απέτυχαν. Ο μεν κρατισμός έδειξε τα αδιέξοδά του με την πρώην Σοβιετική Ένωση, ο δε φιλελευθερισμός έδειξε τα όριά του με τη σημερινή κατάληξή του: οδήγησε σε έναν ψευδεπίγραφο – ως προς το δεύτερο συνθετικό του – «νεο-φιλελευθερισμό», που έχει οδηγήσει τις κοινωνίες σε πολλαπλά αδιέξοδα. Η ανάγκη επαναπροσδιορισμού των εννοιών «δημοσίου» και «ιδιωτικού», ενίσχυσης των λειτουργικών τους σχέσεων και δημιουργίας ενός νέου τρόπου ύπαρξης και λειτουργίας των κοινωνιών, έχει καταστεί επιτακτική. Η πορεία μάλιστα της Ευρώπης προς αυτό δείχνει να έχει δρομολογηθεί, χωρικά μέσω της ενίσχυσης των Περιφερειών και πολιτικά μέσω της εισαγωγής θεσμών – ακόμα βέβαια με τρόπο διστακτικό και αδύναμο – που θα εγγυώνται την προσέγγιση των πολιτών με την πολιτική εξουσία, έναν άλλο τρόπο δηλαδή σχέσης «δημόσιου» και «ιδιωτικού». Άλλωστε η Ευρώπη έχει από καιρού – και πριν από τα όποια σχετικά νομοθετήματα – πάψει να λειτουργεί σαν ένωση εθνών – κρατών και είναι περισσότερο ένωση Περιφερειών.

Τα τελευταία χρόνια η Ευρώπη επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στη σχετικά πρόσφατα εισαχθείσα έννοια – στόχο περί «Στρατηγικής Ολοκληρωμένης Χωρικής Ανάπτυξης» (ITDS), ως τον κυριότερο αναπτυξιακό μοχλό της Γηραιάς Ηπείρου στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο και εξόχως ανταγωνιστικό οικονομικό τοπίο. Διαπιστώνεται και επιδιώκεται η τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη, με βάση τα ξεχωριστά παραγωγικά και ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα του κάθε τόπου και της κάθε Περιφέρειας, με την πρόσδοση σε αυτές «εξειδικεύσεων» και με την ενεργό συμμετοχή τους σε διακρατικές και υπερκρατικές συνεργασίες. Αυτή η ανάγκη αναγνώρισης και ενίσχυσης των Περιφερειών ως των κυττάρων της ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η συνακόλουθη ανάγκη επιδίωξης «εδαφικής και κοινωνικής συνοχής» – δηλαδή ενίσχυσης μιας ισοδύναμης ανάπτυξης, με άρση από όλες τις ευρωπαϊκές Περιφέρειες των όποιων αδυναμιών και των κάθε είδους κοινωνικών αποκλεισμών – έχει καταστεί στόχος της «Ευρώπης 2020». Αυτά δηλαδή αναγνωρίζονται και υιοθετούνται ολοένα και περισσότερο σε επίπεδο «δεξαμενών σκέψης», μέσω διαφόρων μελετών που ανατίθενται από τα όργανα της Ε.Ε. για τον σκοπό αυτό και προωθούνται ως προτροπές προς όλα τα κράτη – μέλη. Στην Ιταλία, π.χ., έχουν γίνει σοβαρές γι’ αυτό προσπάθειες, με τη διεύρυνση της αυτονομίας των αυτοδιοικούμενων Περιφερειών της, με σχετικές προσθήκες στο Σύνταγμά της. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, βεβαίως, αυτή η ενισχυμένη αυτονομία της τοπικής αυτοδιοίκησης προϋπήρχε. Μη ξεχνάμε πως αρκετά κράτη έχουν συγκροτηθεί ως ομοσπονδίες, με άλλες λιγότερο, άλλες περισσότερο αυτοδιοικούμενες περιφέρειες, μερικές εκ των οποίων μάλιστα έχουν το «ένα πόδι εδώ, το άλλο εκεί».

Η Ελλάδα, από καταβολής της ως δυτικής αποικίας – καθόσον στάθηκε αδύνατον να οργανωθεί όπως ιστορικά υπήρξε, η δε δολοφονία του Καποδίστρια συνετέλεσε σε αυτό – λειτουργούσε και δυστυχώς εξακολουθεί να λειτουργεί με το κρατικιστικό μοντέλο οργάνωσης και συνακόλουθα με το κρατικιστικό μοντέλο ανάπτυξης. Μία κεντρική εξουσία, περιχαρακωμένη στην πρωτεύουσά της, ορίζει τα πάντα, πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά. Επί πλέον, αυτή η κεντρική εξουσία ήταν – γιατί έτσι δημιουργήθηκε – και εξακολουθεί να είναι απολύτως εξαρτημένη από ξένα κέντρα εξουσίας, ο ορισμός δηλαδή της αποικίας. Οι Περιφέρειες της Ελλάδας είναι δέσμιες της κεντρικής κρατικής εξουσίας των Αθηνών, καθόσον από αυτήν εξαρτάται το κάθε τους βήμα. Τα διάφορα δήθεν αποκεντρωτικής στόχευσης νομοθετήματα μάλλον σαν φάρσα μπορούν να εκληφθούν. Η τελευταία διοικητική μεταρρύθμιση της χώρας με την επωνυμία «Καλλικράτης» δεν δίνει στις Περιφέρειες καμία αναπτυξιακή πρωτοβουλία, μόνο την αποκομιδή των σκουπιδιών επιτρέπει στα Περιφερειακά Συμβούλια να ρυθμίζουν. Ορίζει πως οι Περιφέρειες απλώς γνωμοδοτούν και απλώς επιβλέπουν την εφαρμογή των αποφάσεων των Αθηνών, από τις πολεοδομικές μελέτες των πόλεών τους μέχρι τα ρυθμιστικά σχέδια της περιοχής τους, τις χωροθετήσεις παραγωγικών δραστηριοτήτων και την εν γένει αναπτυξιακή στρατηγική τους. Τα τελευταία αναπτυξιακής στόχευσης νομοσχέδια περί «αιγιαλού και παραλίας» και περί «χωροταξικού σχεδιασμού» (καθώς και τα άλλα περί αγροτικής ανάπτυξης που φαίνεται πως οσονούπω θα έρθουν;) συντηρούν την εμμονή των πολιτικών μας – όλων των πλευρών – στη θεώρηση της χώρας ως μια Περιφέρεια με κέντρο την Αθήνα.

Το χειρότερο όμως είναι πως τον τελευταίο καιρό αυτή η κεντρική εξουσία καταργεί και τον εαυτό της. Νομοθετεί λες και υπάρχει μια ισχυρά στελεχωμένη κεντρική διοίκηση, τη στιγμή που ταυτόχρονα λοιδορεί τον εαυτό της σαν αντιπαραγωγικό και αποστελεχώνεται. Αν δεν πρόκειται περί παράνοιας και άκριτης υποταγής σε οτιδήποτε της πουν οι δανειστές της, πρόκειται περί συνειδητής αυτοδιάλυσής της.

Η κυβέρνησή μας λοιπόν νομοθετεί:

1.      Ενισχύοντας την κεντρική διοίκηση των Αθηνών. Έτσι όμως στερεί από τις Περιφέρειες τη δυνατότητα να κάνουν αυτό που κάνουν όλες οι ευρωπαϊκές Περιφέρειες, στην ολοένα και περισσότερο περιφερειοποιούμενη Ευρώπη: να αναπτυχθούν με μια σχετική οικονομική και πολιτική αυτονομία, δημοκρατικά και με γνώση των ιδιαίτερων προβλημάτων και δυνατοτήτων τους, που τα γραφεία των Αθηνών δεν μπορούν να ξέρουν και κυρίως να εντάξουν σε έναν υλοποιήσιμο αναπτυξιακό σχεδιασμό. Δεν είναι τυχαίο πως κανένα μέχρι στιγμής «αναπτυξιακό» σχέδιο των Αθηνών για τις Περιφέρειες της επικράτειας δεν έχει υλοποιηθεί σωστά.

2.      Ταυτόχρονα, η κεντρική διοίκηση αποδυναμώνεται δραματικά. Δεν μπορεί πλέον να λειτουργήσει μήτε καν επιτελικά. Αυτό είναι προφανές πως θα έχει ως συνέπεια την παράδοσή της σε μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες μάνατζερ και ισχυρούς ομίλους, κάτι που θα εμφανιστεί σαν σωτηρία. Κάπως έτσι άλλωστε λειτούργησε η κεντρική διοίκηση = κυβέρνηση και με τους τελευταίους Ολυμπιακούς Αγώνες στη χώρα μας: ανεπάρκεια της κεντρικής διοίκησης, καθυστερήσεις, παράδοση των πάντων σε ένα άτομο – εκπρόσωπο μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, απ’ ευθείας αναθέσεις, εκτόξευση του κόστους και έλλειψη πρόβλεψης για το μέλλον των εγκαταστάσεων. (Τι νοιάζει άλλωστε τη Χαλυβουργική, π.χ., τι θα γίνει μετά; Πουλάει και φεύγει…).

3.      Η κεντρική διοίκηση των Αθηνών ενισχύει την ήδη εγκατεστημένη αντιπαλότητα κράτους – πολιτών. Η κυβέρνηση της χώρας είτε είναι απόλυτα ανεπαρκής ή επιθυμεί συνειδητά να παραχωρήσει τα πάντα στο μεγάλο και ανώνυμο κεφάλαιο – με τη συνακόλουθη αντιπαλότητά του με τους πολίτες –, γιατί απλούστατα δεν θα μπορεί να λειτουργήσει αλλιώς. Οι πολιτικοί αρχηγοί εξαγγέλλουν εκατοντάδες χιλιάδες θέσεων εργασίας και καταπολέμηση της φτώχειας με ανόητα επιχειρήματα. Οι μεν δήθεν φιλελεύθεροι επικαλούνται επενδύσεις – προφανώς από μεγάλους και εν πολλοίς ανώνυμους επιχειρηματικούς ομίλους, δημιουργώντας ένα ελληνικό El Dorado, με χρυσό από τον τουρισμό και το υπέδαφος της χώρας μέχρι τη γεωργική της ανάπτυξη –, οι δε άλλοι επικαλούνται κρατικές ενισχύσεις, με χρήματα που θα προέλθουν από τη φορολόγηση των πλουσίων και διάφορα άλλα δήθεν σοσιαλιστικά μέτρα, εκ των πραγμάτων αδύνατον να πραγματοποιηθούν (το ερώτημα είναι αν αυτές τις χίμαιρες τις επικαλούνται ηθελημένα ή απλώς είναι ανόητοι).

4.      Βεβαίως ας πάψουμε επιτέλους να επικαλούμαστε τον «φιλελευθερισμό». Ο «φιλελευθερισμός» στην Ελλάδα ήταν και εξακολουθεί να «υλοποιείται» με ομάδες ιδιωτών που πληρώνονται από το κράτος, κάτι που βεβαίως δεν είναι φιλελευθερισμός. Τα δε κόμματα που τον επικαλούνται – Δράση κ.λπ. – ή απλώς δεν ξέρουν σε τι αναφέρονται είτε λειτουργούν ως μοχλοί άλλων συμφερόντων προς δημιουργία του αντικοινωνικού El Dorado στο οποίο αναφερθήκαμε προηγουμένως ή και τα δύο αυτά μαζί.
 
Σε σχέση, τέλος, με τα κατατεθειμένα νομοσχέδια περί «Οριοθέτησης, διαχείρισης και προστασίας αιγιαλού και παραλίας» και «Χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού», για τα οποία πολύς λόγος γίνεται τελευταία, επισημαίνουμε την απάντηση του επιτρόπου Οικονομικών της Commission S. Kallas σε σχετική ερώτηση του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Νίκου Χουντή : «… Οι στόχοι αυτού του δεύτερου νόμου συνίστανται στο να μειώσει τον αριθμό των ιεραρχικών σχεδίων που πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή προκειμένου να υπάρξει ανάπτυξη, να διευκολύνει τις στρατηγικές επενδύσεις και τις ιδιωτικοποιήσεις και να αναθέσει εξουσίες σε τοπικό επίπεδο για να τροποποιηθούν τα υπάρχοντα σχέδια σύμφωνα με τις οικονομικές ανάγκες…». Πολύ σωστή απάντηση – προτροπή και σύμφωνη με την ευρωπαϊκή αναπτυξιακή στρατηγική, που θεωρεί την Περιφέρεια ως τον βασικό αναπτυξιακό μοχλό της Ευρώπης των Περιφερειών: «… να αναθέσει εξουσίες σε τοπικό επίπεδο για να τροποποιηθούν τα υπάρχοντα σχέδια σύμφωνα με τις οικονομικές ανάγκες…». Εδώ βρίσκεται η ουσία. Επί μέρους διατάξεις των νομοσχεδίων, περί του ελεύθερου χώρου στις παραλίες μεταξύ των ομπρελών κ.λπ., μπορούν να αλλάξουν και θα αλλάξουν. Θυμηθείτε τις ιστορίες με τον Χότζα. Το κύριο όμως ζητούμενο πρέπει να είναι τόσο ο εδαφικός πλούτος των Περιφερειών όσο και ο τρόπος χωροταξικού και συνακόλουθα αναπτυξιακού σχεδιασμού να περάσουν στη δικαιοδοσία της τοπικής αυτοδιοίκησης. Να πάρουν οι Περιφέρειες τις τύχες στα χέρια τους, ορίζοντας αυτές και τους τρόπους εμπλοκής ιδιωτών με βάση τις τοπικές αναπτυξιακές ανάγκες. Η προωθούμενη ευρωπαϊκή ιδέα περί «εταιρικών σχέσεων» αποσκοπεί στη στενή συνεργασία μεταξύ των δημόσιων αρχών των κρατών – μελών σε εθνικό αλλά κυρίως περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, ιδιωτικών φορέων και μεμονωμένων ατόμων. Έτσι και μόνο έτσι θα καταπολεμηθεί η ανεργία και η φτώχεια: μέσω ενός δημοκρατικού και «εκ των κάτω» τρόπου ανάπτυξης, μιας ανάπτυξης που θα ξεκινά δηλαδή από το τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, μιας ανάπτυξης στα χέρια των πολιτών.

Προσβλέπουμε έτσι και σε ένα συνακόλουθο επαναπροσδιορισμό των όρων περί «δημοσίου» και «ιδιωτικού», θα λέγαμε στην εγκαθίδρυση ενός Νέου Κοινωνικού Συμβολαίου. Αναφερόμαστε στον τρόπο με τον οποίο ιστορικά πορεύτηκε η Ελλάδα μέχρι τη μετατροπή της σε αποικία. Ας πάψουμε επί τέλους να προσβλέπουμε στο έλεος των αποικιοκρατών μας.
 



[i] Είναι χαρακτηριστική η εγκληματική ρήση «στην πολιτική λέγονται πράγματα που δεν γίνονται και γίνονται πράγματα που δεν λέγονται», εκ χειλέων «εθνάρχη». Αυτό το «θέσφατο» μάλιστα χρησιμοποιούν και τα δήθεν προοδευτικά κόμματα.
[ii] Στη δεύτερη αυτή περίπτωση το έγκλημα χρεώνεται περισσότερο στους εμπνευστές και λιγότερο στους οπαδούς: ο τρόπος που τα κόμματα χρησιμοποιούν ψυχολογικές μεθόδους χειραγώγησης των πολιτών είναι εξόχως αποτελεσματικός και στο σημείο αυτό οφείλουμε ή να τα επαινέσουμε ή να τα στείλουμε στη δικαιοσύνη. Πρόκειται περί μεθόδων που αποτελούν ποινικά κολάσιμες πράξεις.
[iii] Συμπεριλαμβανομένου και του Μαρξ.

 
* Ο Δρ. Νικήτας Χιωτίνης είναι Αρχιτέκτων, Καθηγητής ΤΕΙ, Τμήματος Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής και Σχεδιασμού Αντικειμένων

google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29.03.2024 14:28