Το φαινομενικά μάλλον ασύνδετο τετράπτυχο «φυτοφάρμακα – οικονομική κρίση – οπλοχρησία – αυτοκτονίες αγροτών» έχει μπει για τα καλά στο στόχαστρο των επιστημόνων το τελευταίο διάστημα, με τους ερευνητές να ξετυλίγουν το μπερδεμένο κουβάρι και να καταλήγουν σε εντυπωσιακά ευρήματα.

Το φαινομενικά μάλλον ασύνδετο τετράπτυχο «φυτοφάρμακα – οικονομική κρίση – οπλοχρησία – αυτοκτονίες αγροτών» έχει μπει για τα καλά στο στόχαστρο των επιστημόνων το τελευταίο διάστημα, με τους ερευνητές να ξετυλίγουν το μπερδεμένο κουβάρι και να καταλήγουν σε εντυπωσιακά ευρήματα.

Η πρωτοφανής έξαρση αυτοκτονιών σε αγροτικούς πληθυσμούς, σε παγκόσμια κλίμακα, ήταν το «σύμπτωμα» που ταρακούνησε τους επιστήμονες. Οι έρευνες για τις πιθανές αιτίες, όμως, προκαλούν αλλεπάλληλα σοκ κι απαιτούν εγρήγορση, αφού η κατάσταση δείχνει να ξεφεύγει.

Τα καμπανάκια, βέβαια, δεν χτύπησαν τώρα για πρώτη φορά. Πρόκειται για εν εξελίξει φαινόμενο, που πλέον εξαπλώνεται επικίνδυνα…

Λουκέτα

Τις τελευταίες δεκαετίες τα ποσοστά αυτοκτονιών στους αγρότες των ΗΠΑ ήταν ήδη υψηλότερα απ’ αυτά του γενικού πληθυσμού. Ο όρος «αγροτικές αυτοκτονίες» άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως κατά τη διάρκεια της μεγάλης αγροτικής κρίσης του ’80. Τότε, δύο τεράστιες ξηρασίες, μια προβληματική εθνική οικονομία και, κυρίως, η απαγόρευση της αμερικανικής κυβέρνησης για εξαγωγές σιτηρών προς την ΕΣΣΔ, λόγω Ψυχρού Πολέμου, προκάλεσαν το κραχ. Οι αγρότες άρχισαν να αθετούν μαζικά τις δανειακές τους υποχρεώσεις, με συνέπεια 250 αγροκτήματα να βάζουν λουκέτο κάθε μία ώρα μέχρι το 1985!

Εκείνη την εποχή, οι άνδρες αγρότες είχαν στατιστικά τετραπλάσιες πιθανότητες να οδηγηθούν στην αυτοχειρία από τον γενικό μέσο όρο. Και τις επόμενες δεκαετίες, όμως, το ποσοστό των αυτοκτονιών παρέμεινε αξιοπρόσεκτα υψηλό, διπλάσιο απ’ του υπόλοιπου πληθυσμού.

Το πρόβλημα, όμως, δεν αφορά μόνο την Αμερική. Δυστυχώς, η αγροτική κρίση πλέον είναι παγκόσμιο φαινόμενο!

◆ Στην Ινδία έχουν καταγραφεί περισσότερες από 270.000 αυτοκτονίες αγροτών από το 1995.
◆ Στη Γαλλία ένας αγρότης αυτοκτονεί κάθε δύο ημέρες.
◆ Στην Κίνα οι απεγνωσμένοι αγρότες γίνονται αυτόχειρες διαμαρτυρόμενοι για τις κρατικές μεθόδους κατάσχεσης της γης τους, με σκοπό την αστικοποίηση περιοχών.
◆ Στην Ιρλανδία τα ποσοστά αυτοκτονιών αγροτών εκτινάχθηκαν μετά τον χειμώνα του 2012, όταν παρουσιάστηκε λόγω ακραίων καιρικών συνθηκών πρόβλημα στην παραγωγή σανού για ζωοτροφή.
◆ Στη Βρετανία το ποσοστό αγροτικών αυτοκτονιών δεκαπλασιάστηκε κατά τη διάρκεια της επιδημίας αφθώδους πυρετού το 2001, όταν η βρετανική κυβέρνηση απαίτησε από τους κτηνοτρόφους να θανατώσουν τα ζώα τους.
◆ Και στην Αυστραλία, έπειτα από δύο χρόνια ξηρασίας, τα ποσοστά αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά.

Κατάθλιψη

Ένας πολύ σοβαρός παράγοντας για τη δραματική αύξηση των αυτοκτονιών αγροτών παγκοσμίως είναι, σύμφωνα με τους ειδικούς που επικαλείται το «Newsweek» στο πολυσέλιδο πρόσφατο ρεπορτάζ του, η σύνδεση των φυτοφαρμάκων με την κατάθλιψη!

Ομάδα ερευνητών εξέδωσε μελέτες το 2002 και το 2008 πάνω στις νευρολογικές επιδράσεις της έκθεσης σε φυτοφάρμακα. Η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Κολοράντο Λοράν Σταλόουνς αναφέρει ότι οι αγρότες που είχαν συχνή επαφή με φυτοφάρμακα και ζιζανιοκτόνα εμφάνιζαν σωματικά συμπτώματα, όπως έντονη κόπωση, μούδιασμα – μερική παράλυση, πονοκεφάλους, θολή όραση, αλλά και ψυχολογικά συμπτώματα, όπως κρίσεις άγχους, ευερεθιστότητα, αδυναμία συγκέντρωσης και κατάθλιψη.

Οι παθήσεις αυτές είναι γνωστό ότι προκαλούνται από φυτοφάρμακα, που διαταράσσουν, εκτός των άλλων, και τους μηχανισμούς του άγχους και της ψυχικής διάθεσης. Η καθηγήτρια, μάλιστα, προσθέτει ότι «οι περισσότεροι αγρότες είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με τα φυτοφάρμακα και γι’ αυτό τα θεωρούν ως δεδομένα. Επειδή πρόκειται για κάτι αόρατο νομίζουν και ότι δεν υπάρχει πρόβλημα».

Από την πλευρά της, η διευθύντρια ερευνών στο Αμερικανικό Ίδρυμα για την Πρόληψη των Αυτοκτονιών Τζιλ Χάρκαβι Φρίντμαν θεωρεί ότι τα στοιχεία για τη σύνδεση φυτοφαρμάκων – κατάθλιψης δεν είναι ακόμη επαρκή. Ενδεχομένως, μάλιστα, να υπάρχει συνδυασμός αιτιών. Η ερμηνεία που δίνει η Φρίντμαν για την αύξηση των αυτοκτονιών είναι η ευκολότερη πρόσβαση σε όπλα στις αγροτικές περιοχές. Στις ΗΠΑ οι μισοί και πλέον θάνατοι από όπλα που σημειώνονται κάθε χρόνο είναι αυτοκτονίες.

Επίσης, μελέτη του 1998 στη Βρετανική Επιθεώρηση Ψυχιατρικής κατέδειξε ότι το πιο συνηθισμένο μέσο για αυτοκτονίες αγροτών σε Αγγλία – Ουαλία το διάστημα 1981 – 1988 ήταν τα όπλα. Μετά τη νομοθεσία του 1989, που περιόρισε την οπλοχρησία, ο αριθμός των αυτοκτονιών στους αγρότες μειώθηκε.

Μέσα σ’ όλο αυτό το αλληλοσυνδεόμενο πλέγμα από φυτοφάρμακα, οπλοχρησία κι αύξηση των καταθλίψεων, η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 ενέτεινε κι άλλο την απόγνωση στους αγροτικούς πληθυσμούς.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα έχει να κάνει με το γονάτισμα στις φάρμες παραγωγής γάλακτος των ΗΠΑ. Η κυβέρνηση έριξε την καθορισμένη τιμή για το προϊόν, ενώ τα κόστη για καύσιμα, λίπασμα και ζωοτροφές αυξήθηκαν. Έτσι, ενώ τον Ιούλιο του 2007 οι Αμερικανοί κτηνοτρόφοι έπαιρναν 21,6 δολάρια για κάθε 100 λίτρα γάλακτος, τον Ιούλιο του 2009 η τιμή είχε καταποντιστεί στα 11,3 δολ. Κάτι που ισοδυναμούσε με οικονομική καταστροφή. Η αύξηση περιστατικών κατάθλιψης κι αυτοκτονικών τάσεων ήταν πιο εμφανής από ποτέ.

Το πρόβλημα αυτοκτονιών στις αμερικανικές φάρμες έχει εξελιχθεί σε κοινωνική γάγγραινα, με συνέπεια ήδη από το 1999 να έχουν δημιουργηθεί τηλεφωνικές γραμμές SOS, ειδικά για αγρότες που έχουν οδηγηθεί σε ψυχολογικά αδιέξοδα. Ένα από αυτά τα πρώτα δωρεάν κι εμπιστευτικά τηλεφωνικά δίκτυα ήταν το «Sowing the Seeds of Hope».

Το 2010 η γραμμή υποχρεώθηκε να διακόψει τη λειτουργία της λόγω έλλειψης κρατικής χρηματοδότησης. Στο διάστημα, πάντως, που λειτουργούσε δέχθηκε περισσότερες από 75.000 κλήσεις απελπισμένων αγροτών. Σε άλλη «αγροτική γραμμή» SOS, τη NY FarmNet, οι κλήσεις για υποστήριξη από άτομα στα πρόθυρα αυτοκτονίας ξεπέρασαν τις 6.000 για το 2013.

Ο περισσότερος κόσμος φαντάζεται τη ζωή του αγρότη σε ένα ειδυλλιακό τοπίο περιτριγυρισμένο από πράσινο, χαρωπές αγελάδες και λουλούδια. Η πραγματικότητα, όμως, αποδεικνύεται πολύ σκληρότερη…