Δημοσιεύθηκε στο «Πράσινο Ποντίκι»

Της Βάλιας Μπαζού

Η αλήθεια είναι ότι μπορείς να πεις πολλά για το πρόγραμμα «Αθήνα – Αττική 2014» που παρουσίασε μετά βαΐων και κλάδων η υπουργός Περιβάλλοντος παρουσία 200 και πλέον προσκεκλημένων από τον χώρο της πολιτικής, των επιχειρήσεων και της επιστήμης.

Δημοσιεύθηκε στο «Πράσινο Ποντίκι»

Της Βάλιας Μπαζού

Η αλήθεια είναι ότι μπορείς να πεις πολλά για το πρόγραμμα «Αθήνα – Αττική 2014» που παρουσίασε μετά βαΐων και κλάδων η υπουργός Περιβάλλοντος παρουσία 200 και πλέον προσκεκλημένων από τον χώρο της πολιτικής, των επιχειρήσεων και της επιστήμης.

Και μπορείς να πεις πολλά γιατί ο καλαίσθητος τόμος με το όραμα για τις παρεμβάσεις στην Αθήνα και την Αττική τα επόμενα τέσσερα χρόνια αποτελεί εύκολο πεδίο κριτικής. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι μετά την παρουσίαση οι πρώτες συζητήσεις άρχιζαν και τελείωναν με φράσεις του τύπου «μια από τα ίδια», «αυτά τα ακούμε από την εποχή του Τρίτση», «άντε πάλι μελέτες θα κάνουν στην πιο μελετημένη περιοχή του κόσμου», «δεν έχει χρονοδιαγράμματα, δεν έχει πόρους», «αυτά μας τα είπαν κι άλλοι», «και ο Λαλιώτης είχε παρουσιάσει το σχέδιο Αττική SOS και τίποτα δεν έγινε»…

Και αυτές οι σκόρπιες φράσεις, οι γρήγορες και αυθόρμητες διαπιστώσεις από ανθρώπους που όντως τα έχουν ξανακούσει όλα, έχουν υπερβολική δόση αλήθειας. Μόνο που αυτή είναι η πρώτη ανάγνωση, γιατί με τη δεύτερη ανακαλύπτεις ότι πρόκειται για μια ειλικρινή παραδοχή του πώς νοείται η ανάπλαση στα χρόνια του ΔΝΤ.

Με τη δεύτερη ανάγνωση καταλαβαίνεις ότι οι κεντρικές επιλογές έχουν γίνει και ότι δεκάρα δεν δίνουν – κυριολεκτικά – για τον περιορισμό του περιβαλλοντικού ελλείμματος.

Με τη δεύτερη ανάγνωση συνειδητοποιείς ότι η επίκληση του μνημονίου, το συνοδευόμενο με λυγμούς και οδυρμούς άλλοθι του «by the book», θα αφήσει και τις πόλεις «ρετάλια», θα εξολοθρεύσει και τον δημόσιο χώρο. Εκτός κι αν… σκάσουν μύτη οι «οικο-φιλάνθρωποι» της εποχής ΔΝΤ. Εκτός κι αν οι ιδιώτες, τα ιδιωτικά κεφάλαια, ανακαλύψουν την μπίζνα της ανάπλασης και φτιάξουν προφίλ με την πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου ή την «αναγέννηση» του Ελληνικού.

Με παραχώρηση σε ιδιώτες τα έργα ανάπλασης

Η Τίνα Μπιρμπίλη ήταν σαφέστατη και ειλικρινέστατη. Στη σελίδα 9 του προγράμματος «Αθήνα – Αττική 2014» και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο με τίτλο «Μεθοδολογία – Μέσα και μηχανισμοί» δυο παράγραφοι ξεκαθαρίζουν τα πράγματα, θέτουν το πλαίσιο και «κλείνουν το μάτι» στα ιδιωτικά κεφάλαια.

Η πρώτη παράγραφος λέει τα εξής: «ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στον εμπλουτισμό των θεσμικών εργαλείων ώστε οι παρεμβάσεις να είναι αποτελεσματικές. Η δημοσιονομική στενότητα είναι συγκυριακά έντονη αλλά είναι και δομική με την έννοια ότι οι δημόσιοι πόροι θα είναι και στο μέλλον περιορισμένοι, ειδικά για παρεμβάσεις πολεοδομικού χαρακτήρα».

Για να το πούμε απλά, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος μάς λέει ξεκάθαρα ότι χρήματα για όλες αυτές τις παρεμβάσεις δεν υπάρχουν και όχι μόνον λόγω της συγκυρίας, της οικονομικής κρίσης και της συνδιοίκησης της τρόικας.

Η λέξη – «κλειδί» είναι ο χαρακτηρισμός της δημοσιονομικής στενότητας ως «δομικής» και η παραδοχή ότι ειδικά για παρεμβάσεις πολεοδομικού χαρακτήρα οι δημόσιοι πόροι θα είναι ψίχουλα.

Η δεύτερη παράγραφος λέει τα εξής: «θα πρέπει λοιπόν να αναζητηθούν εναλλακτικές λύσεις χρηματοδότησης που θα στηρίζονται τόσο στη δημιουργική συνεργασία και σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, όσο και στην κινητοποίηση μη κυβερνητικών οργανώσεων και κοινωφελών ιδρυμάτων που θα μπορούσαν να ‘‘υιοθετήσουν’’ (οικονομικά και διαχειριστικά) συγκεκριμένα προγράμματα δράσης με συμβολική και πρακτική σημασία».

Για να το κάνουμε λιανά, η Τίνα Μπιρμπίλη βάζει στο τραπέζι ελλείψει χρημάτων την πρότασή της για τη συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων στα έργα ανάπλασης της Αττικής τα επόμενα 4 χρόνια. Και αυτό προτείνει να γίνει είτε με την εισαγωγή της μεθόδου της συγχρηματοδότησης είτε με τη μορφή της «οικο-φιλανθρωπίας».

Η συγχρηματοδότηση, όπως γίνεται στα δημόσια οδικά και άλλα έργα, μπορεί να γίνει για παράδειγμα στα σχέδια για την αξιοποίηση του Ελληνικού, της ανάπλασης του Φαληρικού Όρμου, της δημιουργίας Μητροπολιτικού Πάρκου στο Γουδή και τα Ιλίσια.

Αντίστοιχα η «οικο-φιλανθρωπία» μπορεί να εφαρμοστεί σε πιο light προγράμματα, όπως είναι οι πράσινες στέγες, η ιδέα για την «Αθήνα Χ 4» που προβλέπει την κατάργηση του λεγόμενου «σταυρού» που σχηματίζουν οι ενδιάμεσοι δρόμοι 4 οικοδομικών τετραγώνων και η μετατροπή τους σε χώρους πρασίνου και αναψυχής, η ζωγραφική τυφλών όψεων κτηρίων και διάφορες αναπλάσεις σε επίπεδο γειτονιάς.

Με την κυρά μου και τον παρά μου;

Το ερώτημα αυτό αποτελεί και το μεγάλο στοίχημα του υπουργείου Περιβάλλοντος, γιατί μπορεί η κινητοποίηση μη κυβερνητικών οργανώσεων και κοινωφελών ιδρυμάτων να είναι θέμα πειθούς, καλών σχέσεων και μιας νέας κουλτούρας φιλανθρωπίας που μπορεί και πρέπει να αναπτυχθεί, δεν συμβαίνει, όμως, το ίδιο με την επένδυση ιδιωτικών κεφαλαίων σε μεγάλες παρεμβάσεις με τη λογική της σύμπραξης δημοσίου και ιδιωτών.

Εδώ το πρόβλημα είναι μεγάλο και δεν έχει να κάνει με το εάν ιδιωτικά κεφάλαια θα συνεισφέρουν στην ανάπλαση της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης ή της Πάτρας, αλλά με ποιους όρους και ποιες προϋποθέσεις. Είναι άλλωστε γνωστό ότι στο σύστημα των συγχρηματοδοτούμενων μεγάλων έργων ασκήθηκε σκληρή κριτική λόγω της άνευ όρων παράδοσης για δεκαετίες στις κάθε είδους κοινοπραξίες. Και την εμπειρία αυτή, όπως και την κοινωνική έκρηξη που έχει προκαλέσει, πρέπει να τη λάβουν σοβαρά υπόψη στο υπουργείο Περιβάλλοντος, γιατί τα ιδιωτικά κεφάλαια έχουν την τάση – και καλά κάνουν – να επενδύουν σε σχέδια που έχουν άμεση και εξασφαλισμένη απόδοση. Όταν πρόκειται, όμως, για τη μείωση του περιβαλλοντικού ελλείμματος, για την ανάπλαση μιας κακοποιημένης πόλης, το ζητούμενο είναι η άμεση απόδοση σε άλλους δείκτες. Και αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να γίνουν εκπτώσεις με το άγχος της παραγωγής έργου. Γιατί τότε το όραμα της ανάπλασης θα γίνει για την Τίνα Μπιρμπίλη… «θωρηκτό Αβέρωφ»!