Με 4.122.088 νοικοκυριά αποφάσισε να τα βάλει η κυβέρνηση, υπογράφοντας χωρίς ντροπή τα μνημόνια

Με 4.122.088 νοικοκυριά αποφάσισε να τα βάλει η κυβέρνηση, υπογράφοντας χωρίς ντροπή τα μνημόνια

Την περασμένη Δευτέρα, η Eλληνική Στατιστική Αρχή έδωσε στη δημοσιότητα τα στοιχεία της απογραφής ακινήτων.

Να και τα βασικά νούμερα: το σύνολο των κατοικιών ανά την ελληνική επικράτεια είναι 6.371.901. Από αυτές, οι 4.122.088 χρησιμοποιούνται για την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών. Μένουν και 2.249.813, οι οποίες χρησιμοποιούνται για άλλους λόγους: προορίζονται για ενοικίαση ή πώληση, είναι εξοχικές ή δευτερεύουσες κατοικίες. Το συμπέρασμα; Όχι διαφορετικό από αυτό που γνωρίζουμε όλοι: το 80% των νοικοκυριών έχει την ιδιόκτητη κατοικία του, την «πρώτη κατοικία», όπως μάθαμε να τη λέμε.

Με αυτά τα 4.122.088 νοικοκυριά αποφάσισε να τα «βάλει» η κυβέρνηση, υπογράφοντας το ένα μνημονιακό μέτρο μετά το άλλο. Παροχές και διευκολύνσεις που είχαν χτιστεί επί δεκαετίες βαφτίστηκαν σε μια νύχτα «προνόμια» και καταργήθηκαν. Σπίτια που αποκτήθηκαν με κόπο –πολλές φορές δύο ή και τριών γενεών– φορολογήθηκαν στο όνομα της «διεύρυνσης της φορολογικής βάσης».

Το χαράτσι και ο ΕΝΦΙΑ δεν ήταν παρά το κερασάκι στην… τούρτα: αυτά τα 4.122.088 νοικοκυριά συνειδητοποίησαν ότι αυτό που ξεκίνησε στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης του 2011 θα συνεχιστεί για πολλά χρόνια ακόμη, με αποτέλεσμα η πρώτη κατοικία να βαρύνεται πλέον και με καταβολή… ενοικίου προς το κράτος.

Ενδεχομένως και σήμερα, το υπουργείο Οικονομικών θα επιδιώξει να στείλει στη Βουλή την τροπολογία για να διορθώσει τα… κακώς κείμενα του ΕΝΦΙΑ, που κατάφεραν καίριο πλήγμα στην κυβέρνηση φέρνοντάς την απέναντι ακόμη και στους πιο πιστούς της ψηφοφόρους. Φαίνεται όμως ότι τα λάθη δεν γίνονται μαθήματα. Η φωτιά έχει ανάψει και πάλι, με αφορμή τους πλειστηριασμούς των ακινήτων. Αυτή τη φορά γίνονται προσπάθειες η φωτιά να σβήσει με μια… παράταση. Θα γίνει;

Σπίτι μου – σπιτάκι τους…

Το ξήλωμα της μεγάλης αγάπης των Ελλήνων, της «πρώτης κατοικίας», έχει ξεκινήσει εδώ και τρία χρόνια. Και δεν έχει σταματήσει ακόμη καθώς πλέον φτάνουμε στο σημείο να συζητάμε πώς, αν και υπό ποιες προϋποθέσεις η πρώτη κατοικία θα βγαίνει στον πλειστηριασμό. Η συζήτηση αυτή δεν έχει κλείσει, αν και τις προηγούμενες ημέρες κυριάρχησαν οι καθησυχαστικές δηλώσεις από την πλευρά των αρμόδιων κυβερνητικών παραγόντων.

Όλα θα κριθούν μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, καθώς αυτό είναι το χρονικό σημείο μέχρι το οποίο η κυβέρνηση θα πρέπει να έχει ολοκληρώσει και νομοθετικά το νέο πλαίσιο για τα κόκκινα δάνεια και τους πλειστηριασμούς.

Μόνο εξασφαλισμένο δεν είναι ότι τα νέα θα είναι καλά. Στην καλύτερη περίπτωση, οι δανειολήπτες θα εξασφαλίσουν μια εξάμηνη ή ετήσια παράταση ώστε –υπό αυστηρές προϋποθέσεις– να μπορέσουν να αποφύγουν τον πλειστηριασμό. Και κάπου εκεί θα ολοκληρωθεί το ξήλωμα της πρώτης κατοικίας. Το χρονικό του «γκρεμίσματος» θα διαμορφώνεται πλέον κάπως έτσι:

1 Θυμάστε τον ΟΕΚ; Τον Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι ήταν βουτηγμένος στα σκάνδαλα (αντίστοιχη συνταγή χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια και για την ΕΡΤ) και έκλεισε σε μια νύχτα. Υποτίθεται ότι οι παροχές που έδινε θα μεταφέρονταν στον ΟΑΕΔ. Ο ΟΕΚ, πράγματι, απορροφήθηκε. Οι παροχές ξεχάστηκαν ελλείψει κονδυλίων.

Έτσι, τα νέα ζευγάρια, τα φτωχότερα νοικοκυριά, εργαζόμενοι, που επί σειρά ετών πλήρωναν τις ασφαλιστικές εισφορές υπέρ του ΟΕΚ, έχασαν τη δυνατότητα να πάρουν ένα επιδοτούμενο δάνειο για να αποκτήσουν την πρώτη τους κατοικία. Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες βρήκαν διέξοδο στον ΟΕΚ για να κάνουν το όνειρο της απόκτησης στέγης πραγματικότητα.  Τους δόθηκε η δυνατότητα να πάρουν ένα στεγαστικό δάνειο της τάξεως των 120.000 ευρώ –έστω και αν η μέγιστη διάρκεια αποπληρωμής του ήταν τα 15 χρόνια, με αποτέλεσμα οι δόσεις να είναι πολύ μεγάλες– με επιδότηση επιτοκίου η οποία, για τους πολύτεκνους ή τα φτωχότερα νοικοκυριά, μπορούσε φτάσει το 100%, καθιστώντας το δάνειο ακόμη και άτοκο.

Αυτό το παράθυρο έκλεισε. Σε μια περίοδο που οι τράπεζες έκλεισαν τις κάνουλες του δανεισμού, η έλλειψη των δανείων του ΟΕΚ φάνηκε ακόμη περισσότερο.

2 Το να κοπεί μια παροχή, δηλαδή το να σταματήσουν να δίδονται επιδοτούμενα δάνεια, ας πούμε ότι είναι κατανοητό σε μια περίοδο που οι στρόφιγγες έχουν κλείσει. Το να «τιμωρούνται» όμως και όσοι έχουν πάρει ήδη δάνειο, πώς μπορεί να το χαρακτηρίσει κάποιος; Η ύφεση έχει ξεσπάσει από το 2009. Σε όλους τους δανειολήπτες οι τράπεζες έχουν προτείνει διαφόρων ειδών ρυθμίσεις: από επιμήκυνση μέχρι χορήγηση περιόδου χάριτος, καταβολή μόνο τόκων κ.λπ.

Τι προτάθηκε στους δανειολήπτες που πήραν δάνειο από τον ΟΕΚ; Απολύτως τίποτα. Βρίσκονται ακόμη στο σημείο για δάνεια 100.000-120.000 ευρώ να πληρώνουν μηνιαίες δόσεις της τάξεως των 800 ευρώ τον μήνα παρά την κατάρρευση του βασικού επιτοκίου της ΕΚΤ στο ιστορικά χαμηλό επίπεδο του 0,15% και την επιδότηση επιτοκίου. Βρέθηκαν να μην μπορούν καν να επιμηκύνουν τη διάρκεια αποπληρωμής του δανείου και να ακούν τη μια υπόσχεση μετά την άλλη ότι το δάνειο θα ρυθμιστεί στο μέλλον. Βρέθηκαν να πιέζονται από τις τράπεζες και να καλούνται να επιλέξουν: εγκαταλείψτε την επιδότηση για να σας παρατείνουμε τη διάρκεια αποπληρωμής, είναι το δίλημμα.

Η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί λύση μέσω νομοθετικής ρύθμισης, αλλά το θέμα λιμνάζει εδώ και ενάμιση χρόνο. Εν τω μεταξύ, οι δόσεις των 700-800 ευρώ εξακολουθούν να χρεώνονται και τα περισσότερα από τα δάνεια του ΟΕΚ έχουν βγει σε καθυστέρηση.

Φόρος-ενοίκιο

3 Πόθεν έσχες: Μνημείο προχειρότητας είναι οι διατάξεις του πόθεν έσχες. Οι διατάξεις που έχουν τροποποιηθεί περισσότερες από τρεις φορές στα χρόνια του μνημονίου επειδή κάθε φορά άλλαζε το σκεπτικό και κυριαρχούσαν διαμετρικά αντίθετες απόψεις. Επί σειρά ετών, η πρώτη κατοικία απαλλασσόταν του πόθεν έσχες. Δηλαδή ο αγοραστής δεν ήταν υποχρεωμένος να δικαιολογήσει πού βρήκε τα χρήματα για να αγοράσει, εκτός και αν η επιφάνεια του ακινήτου ξεπερνούσε τα 120 τετραγωνικά (σ.σ.: και σε αυτή την περίπτωση έπρεπε να δικαιολογήσει την προέλευση των χρημάτων για το τμήμα της επιφάνειας πάνω από τα 120 τετραγωνικά).

Το 2010 αποφασίστηκε ότι η πρώτη κατοικία ήταν το παράθυρο που επέτρεπε τη διακίνηση του μαύρου χρήματος. Έτσι, αυτή εντάχθηκε στο πόθεν έσχεςκαι πλέον ουδείς μπορούσε να αγοράσει αν δεν είχε τη δυνατότητα να καλύψει την προέλευση των χρημάτων. Μέσα σε έναν χρόνο η κυβέρνηση συνειδητοποίησε τη ζημιά που έγινε στην κτηματαγορά και έβαλε ξανά το πόθεν έσχες στον πάγο. Φρόντισε όμως να θέσει ημερομηνία λήξεως, η οποία έληξε στο τέλος του 2013.

Έτσι, από 1/1/2014 συμβαίνει το εξής απίστευτο: αν αγοράσεις σπίτι, ακόμη και αν στο συμβόλαιο αναγράφεται τίμημα χαμηλότερο της αντικειμενικής αξίας, το πόθεν έσχες υπολογίζεται επί της αντικειμενικής. Έτσι, στην πράξη, όχι μόνο υπάρχει το πόθεν έσχες, αλλά επιβάλλεται και επί υψηλότερης αξίας από αυτήν που πραγματικά υπάρχει.

4 Τεκμήριο: Ακόμη και γι’ αυτούς που κάλυψαν το πόθεν έσχες, επινοήθηκε το θέμα των τεκμηρίων. Με την κατάργηση των όποιων εξαιρέσεων υπήρχαν για την πρώτη κατοικία αλλά και δύο διαδοχικές αυξήσεις των ποσών, ο ιδιοκτήτης βρέθηκε να αντιμετωπίζει «τεκμαρτό εισόδημα» της τάξεως των 6.000-7.000 ευρώ μόνο και μόνο επειδή έχει ένα σπίτι στο όνομά του.

Το τεκμήριο, έχει προκαλέσει πολλαπλές ζημιές στα φτωχότερα νοικοκυριά. Τα έχει αποκλείσει από επιδόματα (π.χ., κοινωνικό μέρισμα) και τα έχει υποχρεώσει να πληρώσουν φόρους (π.χ., ελεύθερος επαγγελματίας με μηδενική δραστηριότητα φορολογείται βάσει των τεκμηρίων από το 1ο ευρώ με συντελεστή 26%).

5 Φόρος από το πρώτο τετραγωνικό. Ο φόρος «ενοίκιο» για το ιδιόκτητο σπίτι, ξεκίνησε να επιβάλλεται το 2011 με απόφαση που ελήφθη μέσα σε δραματικούς τόνους στο μοναδικό υπουργικό συμβούλιο που πραγματοποιήθηκε εκτός Αθηνών τα τελευταία χρόνια. Έγινε αρχικά γνωστό ως «χαράτσι της ΔΕΗ», υποτίθεται ότι θα είχε προσωρινό χαρακτήρα αλλά, ειδικά τις τελευταίες ημέρες, το υπουργείο Οικονομικών μάς κατέστησε σαφές ότι θα είναι ένας μόνιμος φόρος ο οποίος θα μας συντροφεύει.

Όλες οι πληροφορίες συγκλίνουν στο ότι οι όποιες εκπτώσεις και απαλλαγές θα είναι περιορισμένες για δημοσιονομικούς λόγους. Έκπτωση φόρου ή και απαλλαγή θα δίδεται μόνο με πολύ συγκεκριμένα και πολύ αυστηρά κριτήρια.

Καμία προστασία για την πρώτη κατοικία, η οποία μάλιστα δεν φορολογείται με έναν συντελεστή επί της αξίας της αλλά με βασικό κριτήριο την επιφάνεια. Όλοι καλούνται να πληρώσουν στο όνομα της… διεύρυνσης της φορολογικής βάσης.

6 Πλειστηριασμοί: Αυτή είναι και η «καυτή πατάτα» των ημερών. Από 01/01/2015 όχι μόνο απελευθερώνονται οι πλειστηριασμοί, καθώς δεν θα υπάρχει ουδεμία διάταξη προστασίας αλλά, έχει συμφωνηθεί να τροποποιηθεί και ο κώδικας πολιτικής δικονομίας έτσι ώστε ένας πλειστηριασμός να μπορεί να προχωρήσει ακόμη και αν το προσφερόμενο τίμημα διαμορφωθεί χαμηλότερα της αντικειμενικής αξίας.

Η πρόβλεψη του κώδικα, οι προσφορές να μην γίνονται δεκτές τουλάχιστον κατά τους πρώτους δύο γύρους του πλειστηριασμού, είναι και ο μοναδικός ουσιαστικός λόγος για τον οποίο δεν βγαίνουν σπίτια στο σφυρί. Πολύ απλά διότι ο υποψήφιος αγοραστής μπορεί να βρει ακίνητο σε χαμηλότερη τιμή απευθείας στην αγορά, χωρίς να μπει στη διαδικασία να στηθεί στο ειρηνοδικείο, να εκδώσει τραπεζικές επιταγές και να μπλέξει με τη γραφειοκρατία.

Η διαπραγμάτευση με την τρόικα δεν είναι αν θα πέφτει  το ύψος της προσφοράς κάτω από την αντικειμενική αξία αλλά πόσο θα πέφτει. Έχει ξεκινήσει από το… ένα τρίτο της αντικειμενικής κάτι που όμως δεν αναμένεται να προχωρήσει όχι για λόγους κοινωνικής ευαισθησίας αλλά γιατί θα καταρρεύσει η αξία του χαρτοφυλακίου των ακινήτων που έχουν υποθηκεύσει οι τράπεζες για τη χορήγηση των στεγαστικών, με αποτέλεσμα να φουσκώσει κι άλλο ο λογαριασμός των stress tests.

Θα κλείσει η συμφωνία κάπου στο 66-75% δίνοντας το περιθώριο στην κυβέρνηση να… γιορτάσει για τη μεγάλη της διαπραγματευτική επιτυχία. Στην πραγματικότητα, αυτό που θα συμβεί είναι ότι θα ανοίξει ο δρόμος για τους πλειστηριασμούς. Όχι για να πάρουν οι τράπεζες το σπίτι του μικρομεσαίου στο Κερατσίνι και στη Δραπετσώνα. Απλώς για να είναι εκεί η διάταξη, να λειτουργεί ως φόβητρο και να μπορέσουν έτσι με μεγαλύτερη ευκολία οι τράπεζες να επιβάλλουν τις νέου τύπου ρυθμίσεις που φέρνει ο «Κώδικας Δεοντολογίας».

7 Ακούγεται τις τελευταίες ημέρες ως «εξαγγελία» ότι θα παραταθεί το πέπλο προστασίας πάνω από την πρώτη κατοικία. Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση θα επιδιώξει να παρατείνει την ισχύ του νόμου που λήγει στο τέλος του 2013 για έξι ή 12 μήνες.

Τι προβλέπει αυτός ο νόμος; Ότι αν πληροίς μια σειρά από αυστηρά περιουσιακά και εισοδηματικά κριτήρια και ότι αν πληρώνεις ένα ποσό στην τράπεζα, το οποίο μπορεί να φτάνει και στο 20% του εισοδήματός σου, τότε και μόνο τότε δεν μπορεί να βγει το σπίτι στον πλειστηριασμό. Αυτό δεν είναι πέπλο προστασίας. Είναι ένας άλλος δρόμος για να σε σπρώξουν στις ρυθμίσεις των τραπεζών. Και είναι ο λόγος για τον οποίο η συμμετοχή σε αυτή τη ρύθμιση περιορίζεται σε λιγότερους από 6.000 δανειολήπτες.