Οι ιστορίες των κατασκόπων σπάνια έρχονται στο φως και σπανιότερα γίνονται πιστευτές. Και αυτό είναι λογικό, μια και ο κατάσκοπος δεν δρα στο φως της Ιστορίας, αλλά στη σκιά της. Συνήθως είναι ένας άνθρωπος που «δεν υπάρχει» και τις περισσότερες φορές είναι αναλώσιμος. 

Οι ιστορίες των κατασκόπων σπάνια έρχονται στο φως και σπανιότερα γίνονται πιστευτές. Και αυτό είναι λογικό, μια και ο κατάσκοπος δεν δρα στο φως της Ιστορίας, αλλά στη σκιά της. Συνήθως είναι ένας άνθρωπος που «δεν υπάρχει» και τις περισσότερες φορές είναι αναλώσιμος.

Έτσι, τα κατορθώματα των κατασκόπων δεν έρχονται συνήθως στο φως της δημοσιότητας και τις σπάνιες φορές που μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο, αυτό γίνεται με μεγάλη χρονική καθυστέρηση και με ελάχιστα αποδεικτικά στοιχεία, πράγμα που θέτει τα όποια «κατορθώματά» τους υπό μεγάλη αμφισβήτηση.

Ο Ρίτσαρντ Σόρτζε ήταν γιος ενός Γερμανού μηχανικού που εργαζόταν στις πετρελαιοπηγές της Ρωσίας. Στη Γερμανία επέστρεψε σε μικρή ηλικία και έλαβε μέρος ως στρατιώτης στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, στις τάξεις του γερμανικού στρατού. Η οικογένεια του Σόρτζε είχε ασπαστεί την κομμουνιστική ιδεολογία.

Μάλιστα, ο παππούς του χρημάτισε ιδιαίτερος του Καρλ Μαρξ. Αυτό είχε ως συνέπεια ο Σόρτζε να έρθει από την παιδική του ηλικία σε επαφή με την κομμουνιστική ιδεολογία. Το 1920, ο Ρίτσαρντ Σόρτζε θα γίνει ένα από τα πρώτα μέλη – στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γερμανίας. Η δράση, ο ζήλος αλλά και τα προσόντα του νεαρού Σόρτζε έγιναν σύντομα αντιληπτά από την Κομιντέρν, τον διεθνή κομμουνιστικό οργανισμό που εργαζόταν για την εξάπλωση της επανάστασης σε όλο τον κόσμο. Ταυτόχρονα όμως λειτουργούσε και ως μηχανισμός στρατολόγησης ανθρώπων που θα στελέχωναν τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες. Γι’ αυτήν την επαναστατική αποστολή, η οργάνωση στρατολογούσε ικανά στελέχη προκειμένου να υπηρετήσουν τους σκοπούς της.

Έτσι, ο Σόρτζε βρέθηκε στη Μόσχα για να λάβει την απαραίτητη και εξειδικευμένη εκπαίδευση για ανάλογες περιπτώσεις. Το 1928, με το πέρας της εκπαίδευσής του, ανέλαβε και την πρώτη του αποστολή, η οποία ήταν να μεταβεί στην Καλιφόρνια, υπό την κάλυψη της ιδιότητας του δασκάλου και με πραγματικό σκοπό να δημιουργήσει κομμουνιστικούς πύρινες δράσης στη βιομηχανία του κινηματογράφου.

Τη δράση του στην Καλιφόρνια εκτίμησε ο Γιαν Μπερζίν, επικεφαλής της GRU, της Σοβιετικής Στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, ο οποίος επισήμανε τις μεγάλες δυνατότητες του «Γερμανού» να γίνει σπουδαίος πράκτορας, δεδομένου ότι εκτός των άλλων μιλούσε αρκετές γλώσσες και δεν δυσκολευόταν να μαθαίνει και άλλες…
Το 1930, ο Σόρτζε βρέθηκε στη Σανγκάη παριστάνοντας ενίοτε τον Αμερικανό και ενίοτε τον Γερμανό δημοσιογράφο.

Εκεί κατόρθωσε να δημιουργήσει και να εκπαιδεύσει ένα τεράστιο δίκτυο πρακτόρων, συνεργατών και πληροφοριοδοτών που εξαπλωνόταν σε ολόκληρη την Κίνα. Ταυτόχρονα με τις πληροφορίες που συνέλεγε για το καθεστώς του Μάο Τσετούνγκ, συγκέντρωνε και στοιχεία για τη δράση και τις σχέσεις των Γερμανών στην Άπω Ανατολή. Ο Σόρτζε, μάλιστα, κρατούσε ενήμερους τους Σοβιετικούς και για το Σύμφωνο της Αντι-Κομιντέρν που περικύκλωνε με εχθρικές διαθέσεις τη Σοβιετική Ένωση.

Το 1938, ο Σόρτζε τοποθετήθηκε στην Ιαπωνία, η οποία, στο πλαίσιο της σταδιακής της μεταμόρφωσης σε ένα στρατοκρατικό μόρφωμα, διατηρούσε άμεσες επαφές με τους Γερμανούς ναζί σχεδιάζοντας από κοινού μεγάλες πολιτικοστρατιωτικές κινήσεις. Για τις ανάγκες των δραστηριοτήτων του στην Ιαπωνία, ο Σόρτζε επέστρεψε στην πατρίδα του, τη Γερμανία.

Εκεί κατάφερε να έρθει σε επαφή με ναζί αξιωματούχους του υπουργείου Προπαγάνδας εξασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο τη θέση του ανταποκριτή της εφημερίδας «Frankfurter Zeitung» στην Ιαπωνία. Επιστρέφοντας εκ νέου στο Τόκιο, ήρθε σε επαφή με την εκεί γερμανική πρεσβεία και συνήψε σχέσεις με τον στρατιωτικό ακόλουθο, συνταγματάρχη Ευγένιο Οτ, ο οποίος αργότερα πήρε τη θέση του πρεσβευτή. Ταυτόχρονα δημιούργησε με τη βοήθεια κρυφοκομμουνιστών ένα ιαπωνικό δίκτυο πληροφοριών.

Στη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων, ο Σόρτζε συγκέντρωσε έναν απίστευτο όγκο πληροφοριών τις οποίες και διοχέτευσε στη Σοβιετική Ένωση μέσω ασυρμάτου.

Στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

Όπως είπαμε και στην αρχή, οι κατάσκοποι δεν αφήνουν πίσω τους τεκμήρια, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο ώς ακατόρθωτο να επιβεβαιωθούν τα έργα τους… Στις σημαντικές επιτυχίες που αποδίδονται στον δαιμόνιο αυτόν πράκτορα συγκαταλέγεται και το ότι το 1940 ειδοποίησε έγκαιρα τους Σοβιετικούς για την υπογραφή του Γερμανο-Ιαπωνικού Συμφώνου, με το οποίο ενισχύθηκαν περισσότερο οι δεσμοί των δύο χωρών.

Ωστόσο, η μεγάλη του επιτυχία είναι, καθώς λέγεται, η έγκαιρη ενημέρωση από πληροφορίες που κατάφερε να αποσπάσει στις αρχές του 1941, σχετικά με τον σχεδιασμό της επιχείρησης Μπαρμπαρόσα που προέβλεπε την εισβολή στη Σοβιετική Ένωση. Στις 5 Μαρτίου έστειλε στη Μόσχα τα μικροφίλμ με τα γερμανικά έγγραφα που τοποθετούσαν την έναρξη της επιχείρησης στις αρχές του Ιουνίου. Μάλιστα, στις 15 Ιουνίου μέσω ασυρμάτου ενημέρωσε για την ακριβή ημερομηνία έναρξης (22 Ιουλίου) της εισβολής στη Σοβιετική Ένωση.

Ο Γερμανός συνταγματάρχης Κρέτσμερ, δε, του είχε εκμυστηρευτεί ότι «η Γερμανία έχει ολοκληρώσει την προπαρασκευή σε ευρύτατη κλίμακα». Ωστόσο, λέγεται ότι, παρ’ όλες τις προειδοποιήσεις που είχαν διαβιβαστεί λεπτομερώς στον Στάλιν, εκείνος θεώρησε – πάντα αρρωστημένα καχύποπτος όπως ήταν – ότι αυτές ήταν προϊόν παραπληροφόρησης και τις αγνόησε.

Παρά την απογοήτευσή του για την απόρριψη των τόσο σημαντικών πληροφοριών του, ο Σόρτζε συνέχισε με την ίδια ζέση να εργάζεται για τη Σοβιετική Ένωση. Αποκάλυψε έγκαιρα το 1941 ότι η αμφιταλαντευόμενη ιαπωνική κυβέρνηση είχε επιλέξει στρατόπεδο και ότι οι Γερμανοί τους πίεζαν να επιτεθούν στη Ρωσία και να ανοίξουν ένα δεύτερο μέτωπο κατά των Σοβιετικών στα ανατολικά. Αυτήν τη φορά δεν αγνοήθηκαν οι πληροφορίες και στάλθηκαν δυνάμεις στην ακτή του Ειρηνικού σε αναμονή της εισβολής που τελικά δεν έγινε, μια και στο Ιαπωνικό Υπουργικό Συμβούλιο επικράτησαν εναλλακτικές απόψεις που δεν προέβλεπαν επίθεση εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Αλλά και αυτήν την πληροφορία για την αλλαγή σχεδίων της Ιαπωνίας λέγεται ότι ο Σόρτζε τη μετέφερε έγκαιρα στους Σοβιετικούς.

Οι Σοβιετικοί, ύστερα από αυτές τις τελευταίες πληροφορίες, απέσυραν τα καθηλωμένα τους στρατεύματα από την Ανατολή για να τα διοχετεύσουν στο Δυτικό Μέτωπο.

Το τέλος του κατασκόπου

Ωστόσο, ήδη από το 1939, η Kempai Ti, η ιαπωνική μυστική αστυνομία, είχε αρχίσει να ακολουθεί τα ίχνη του Σόρτζε. Όλα άρχισαν με τη σύλληψη ενός επιφανούς Ιάπωνα κομμουνιστή. Στα τέλη του Οκτωβρίου του 1941, η Kempai Ti βρέθηκε σε απόσταση αναπνοής από τον στόχο της. Λέγεται ότι ο αρχικατάσκοπος της Σοβιετικής Ένωσης πρόλαβε να μεταδώσει την πληροφορία για τη σχεδιαζόμενη επίθεση εναντίον της αμερικανικής βάσης του Περλ Χάρμπορ στον ασυρματιστή της.

Ωστόσο, συνελήφθη πριν μεταφέρει στους Σοβιετικούς την πληροφορία. Λίγο αργότερα, συνελήφθη και ο ίδιος ο Σόρτζε. Έμεινε στις φύλακες τρία χρόνια κι όταν ετέθη ζήτημα ανταλλαγής του με Ιάπωνα κατάσκοπο που κρατούσαν οι Σοβιετικοί, ο Στάλιν αρνήθηκε διότι, όπως πιθανολογείται, ο κατάσκοπος ήταν γνώστης της ευθύνης του για την αποτυχία απόκρουσης της ναζιστικής επίθεσης. Έτσι, το 1944, ο Σόρτζε απαγχονίστηκε στην Ιαπωνία ως κατάσκοπος των Σοβιετικών.

Οι εξαιρετικές του ικανότητες, οι μεγάλες του επιτυχίες και η απόλυτη, αταλάντευτη και μακρόχρονη προσήλωσή του στο κατασκοπικό του έργο τον τοποθετούν ανάμεσα στους κορυφαίους κατασκόπους όλων των εποχών.