Χάμερσταϊν, ή περί ιδιορρυθμίας / Το λάθος παλτό / Η Στρατιά / Η ιστορία των Μυστικών Αμερικανικών Υπηρεσιών / Αντιστρέφοντας την πυραμίδα

Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέρκερ

Χάμερσταϊν, ή περί ιδιορρυθμίας

Μετάφραση: Κώστας Κοσμάς

Εκδόσεις: Καστανιώτης

Σελ.: 318

Γύρω από την άνοδο και την πτώση του Τρίτου Ράιχ έχει οικοδομηθεί η ένοχη συνείδηση της Γερμανίας. Παρότι κάτι τέτοιο φαίνεται δίκαιο, ωστόσο, δεν είναι, με την έννοια ότι μέσα στη σφοδρή λαίλαπα της επικράτησης του ναζισμού υπήρξαν πολλοί άνθρωποι με αρχές που αντιστάθηκαν, κι αυτοί οι άνθρωποι είναι που υπερασπίστηκαν τη συνείδηση της άλλης Γερμανίας. Κάποτε, ο Τόμας Μαν, συντηρητικός και φιλελεύθερος (όπως ακριβώς και ο πραγματικός ήρωας του βιβλίου-ντοκουμέντου του Εντσενσμπέρκερ, ο Χάμερσταϊν), ευρισκόμενος σ’ ένα πανεπιστήμιο στην Αμερική, όταν επέκριναν τη Γερμανία για τον Χίτλερ, απάντησε, «η Γερμανία είμαι εγώ». Αυτή την απάντηση επιχειρεί να δώσει και ο συγγραφέας μέσα από τη ζωή και τη στάση του Χάμερσταϊν, γόνου αριστοκρατικής οικογένειας, προσηλωμένης στο φιλελευθερισμό. Ο Χάμερσταϊν λοιπόν την εποχή της ανόδου του Χίτλερ ήταν αρχηγός του Γερμανικού στρατού. Η αντιπάθειά του για τον Χίτλερ ήταν τόσο ασυγκράτητη, που δεν σκέφτηκε να εμποδίσει τις κόρες του να παραδώσουν απόρρητα έγγραφα του Γερμανικού κράτους στους Σοβιετικούς. Πρόκειται για μιαν ιστορία αληθινή που είναι άγνωστη, ωστόσο αναδεικνύει μια πολύ σημαντική πτυχή της σκοτεινής εποχής της ανόδου του ναζισμού στη Γερμανία. Το 1934 απομακρύνεται από τη θέση του αρχηγού του στρατού και έντεκα χρόνια αργότερα, οι γιοί του (ο ίδιος είχε πεθάνει στο μεταξύ, το 1943) συμμετέχουν ενεργά στην απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ, στις 20 Ιουλίου 1944. Πρόκειται για μιαν ιστορία που αφορά ανθρώπους και γεγονότα που υπήρξαν, και αξίζει τον κόπο να τα γνωρίσουμε και να τα θυμόμαστε. Και εδώ είναι που βοηθά η λογοτεχνία στο να αναδειχθεί μια περιπέτεια της πραγματικότητας, σημαντική και πολυεπίπεδα ανθρώπινη.

Νίκος Σίμος

Το λάθος παλτό

Η ζωή σε δέκα πράξεις

Εκδόσεις: Κέδρος

Σελ.: 170

Η επίδραση της δημοσιογραφίας είναι εμφανής σ’ αυτά τα σύντομα και ρεαλιστικά επεισόδια ζωής που περιγράφει ο συγγραφέας-δημοσιογράφος. Αυτό γίνεται φανερό από την επιλογή των θεμάτων, δηλαδή από το ποιες ιστορίες είναι εκείνες που επιλέγει από την πραγματικότητα για να τις αποδώσει μέσα από μια γραφή που συγγενεύει επίσης με τη δημοσιογραφική, όσον αφορά την ακρίβεια και την καθαρότητα. Όντως, ο υπότιτλος «Η ζωή σε δέκα πράξεις» είναι τόσο ακριβής που δεν χρειάζεται καμιάν επεξηγηματική παρέμβαση. Μοιάζει σαν να επιλέγει η ζωή τα θέματα και ο συγγραφέας απλά να διαμεσολαβεί. Έτσι έχουμε σκηνές καθημερινότητας, αβίαστα δοσμένες, μέσα από μιαν ειλικρινή κι ανεπιτήδευτη απλότητα, που χαρίζει στη διήγηση μια σπάνια καθαρότητα και στον αναγνώστη μιαν άμεση επαφή με το κείμενο. Τις ανατροπές, τα παράδοξα, τις εκπλήξεις, όλα τα απαραίτητα συστατικά που χαρίζουν στις ιστορίες μιαν ιδιαιτερότητα, ο Σίμος δεν τα επινοεί, τα παίρνει κατ’ ευθείαν από την καθημερινότητα. Έτσι, η ατυχία της απώλειας ενός ακριβού παλτού γίνεται ανέλπιστη τύχη που έρχεται να καλύψει τη μέθη και την υπεροψία αλλά και την αλαζονεία του Χρηματιστηρίου το καλοκαίρι της δόξας του. Ταυτόχρονα, η τύχη κτυπά το καμπανάκι της ύπαρξης, για να μας προσγειώσει απότομα στη ζωή και την ανυπολόγιστη πολυτιμότητά της. Ακολουθούν, μεταξύ των άλλων ιστοριών, επεισόδια από τη δημοσιογραφία, όπου η βιωματική σχέση του συγγραφέα τους είναι ευεργετικά εμφανής. Παντού η καθημερινότητα σφύζει, δοσμένη μέσα από έναν αφομοιωμένο αφηγηματικό ρεαλισμό που επινοεί τις υπερβάσεις με απόλυτη φυσικότητα.

E. L. Doctorow

Η Στρατιά

Μετάφραση: Τίνα Θέου

Πρόλογος: Ανδριάννα Καλφοπούλου

Εκδόσεις: Πόλις

Σελ.: 420

Τελικά ο δρόμος προς την ανεξαρτησία περνά από έναν εμφύλιο. Όταν ο Τόμας Τζέφερσον συνέτασσε μαζί με άλλους φωτισμένους πολίτες του Νέου Κόσμου το υπέροχο κείμενο της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, το τελευταίο που θα σκεφτόταν ήταν ο Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος που ακολούθησε, περίπου έναν αιώνα αργότερα. Η τραγική εμπειρία του πολέμου μεταξύ Βορίων και Νοτίων, όπως έμεινε γνωστός στην Ιστορία ο Αμερικανικός Εμφύλιος, θα διαμόρφωνε το νέο πρόσωπο των ΗΠΑ. «Η Στρατιά» είναι ένα μυθιστόρημα, μέσα από το οποίο βλέπουμε το πώς οικοδομήθηκε το πρόσωπο της Αμερικής που γνωρίζουμε. Αν και μυθιστόρημα, βασίζεται και σε πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα, πράγμα που θα το ενέτασσε στα αμιγώς ιστορικά μυθιστορήματα. Η πλοκή του όμως εμπλουτίζεται και από τη φαντασία του συγγραφέα. Ένας στρατός υπό τον στρατηγό Σέρμαν σηματοδοτεί το τέλος του Εμφυλίου μέσα από μια προέλαση εναντίον των πολιτειών του αποσχιστικού Νότου. Στο όνομα ευγενικών, όπως πάντα, ιδεών, διαπράττονται απίθανης βαρβαρότητας εγκλήματα. Ο φόρος αίματος είναι βαρύς, και η Στρατιά των εξήντα χιλιάδων πολεμιστών αφήνει στο πέρασμά της την ερήμωση και την πανωλεθρία. Ο ηττημένος Νότος, ταπεινωμένος, έχει να διαχειριστεί μετά τη λήξη του πολέμου ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα που είναι ο τεράστιος πληθυσμός των απελευθερωμένων δούλων που κρατούν στα χέρια τους μιαν ελευθερία δίχως κανένα αντίκρισμα. Η ανάγνωση παρασύρει τον αναγνώστη στον λαβύρινθο της μαζικής βίας που προκαλεί ο πόλεμος. Μιας βίας που ελλοχεύει μέσα στην ανθρώπινη φύση σαν μια προωθητική δύναμη της Ιστορίας.

Mario Del Pero

Η ιστορία των Μυστικών Αμερικανικών Υπηρεσιών

Μετάφραση: Ντίνα Σιδέρη

Επιστημονική επιμέλεια: Θανάσης Α. Βασιλείου

Εκδόσεις: Κέδρος

Σελ.: 168

Με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Αμερική βρέθηκε αντιμέτωπη με τον ηγεμονικό ρόλο που οι εξελίξεις την καλούσαν να αναλάβει. Εκπροσωπώντας τον δυτικό κόσμο απέναντι στο υπό διαμόρφωση ανατολικό μπλοκ, έπρεπε να σκεφτεί εκ θεμελίων την εσωτερική της οργάνωση. Η περίφημη και διαβόητη CIA ιδρύθηκε το 1946 και νομιμοποιήθηκε με την ψήφο του Κογκρέσου. Η ίδρυση βασίστηκε στο ευρύτερο μεταρρυθμιστικό σκεπτικό που υπαγόρευε αλλαγές υπό το βάρος του νέου ρόλου που η Αμερική επωμιζόταν μετά τη λήξη του μεγάλου Πολέμου. Βασικό της μέλημα, η ασφάλεια της χώρας. Ωστόσο, ήδη είχε αρχίσει να διαφαίνεται στον ορίζοντα αυτό που λίγο αργότερα θα ονόμαζαν Ψυχρός Πόλεμος και θα ήταν η ευθεία αντιπαράθεση Ουάσιγκτον και Μόσχας. Ο συγγραφέας, καθηγητής της Αμερικανικής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο της Μπολόνια, «παρακολουθεί» την πορεία αυτής της Αμερικάνικης Υπηρεσίας από την αρχή της δημιουργίας της ώς και τις μέρες μας. Έτσι, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με μιαν ουσιαστική καταγραφή της δράσης της διαβόητης υπηρεσίας, σε διάφορα σημεία του πλανήτη, σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Ο σκοτεινός της ρόλος, για παράδειγμα, στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, αλλά και της Μέσης Ανατολής όπου η Αμερική είχε και έχει ζωτικά – διαχρονικά συμφέροντα, καταγράφεται μέσα από τις πρακτικές που ακολουθούσε, οι οποίες τις περισσότερες φορές ξεπερνούσαν, όπως είναι φυσικό, τα ανεκτά όρια. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο ανταγωνισμός της με τη Σοβιετική Ένωση, οι λανθασμένοι χειρισμοί της στην απόβαση των Χοίρων αλλά και την κατάρριψη από τους Σοβιετικούς του αμερικάνικου κατασκοπευτικού U-2. Παραμερίζοντας τις διάφορες προκαταλήψεις και θεωρίες συνωμοσίας, ο συγγραφέας μας χαρίζει μια τεκμηριωμένη ιστορική καταγραφή της δράσης της, των επιτυχιών και αποτυχιών της, όπως και της ανάγκης επαναπροσδιορισμού του ρόλου της που προέκυψε.

Τζόναθαν Γουίλσον

Αντιστρέφοντας την πυραμίδα

Μετάφραση: Χρίστος Χαραλαμπόπουλος

Εισαγωγή: Αντώνης Καρπετόπουλος

Εκδόσεις: Polaris

Σελ.: 506

Στην ενδιαφέρουσα εισαγωγή, ο Καρπετόπουλος μιλά για το ανάγνωσμα που ακολουθεί χαρακτηρίζοντάς το, θεολογικό κείμενο. Έχει δίκιο, όχι όμως, πιστεύω, για το σύστημα αλλά γιατί το ποδόσφαιρό συγκροτεί μια κοινή θρησκεία μέσα στη διαφορετικότητά του και την πολυμορφία του. Το βιβλίο μιλά για ένα, όντως σοβαρό κεφάλαιο του ποδοσφαίρου, αυτό που θα ονομάζαμε στρατηγική στην διάταξη της ομάδας μέσα στο γήπεδο, τον τρόπο της ανάπτυξης, τα τεχνάσματα, γενικά για τεχνικής φύσεως πράγματα. Η στρατηγική στα πεδία των μαχών, όντως έκανε θαύματα, πραγματικές ανατροπές. Αναρωτιέμαι ωστόσο αν, στο επίπεδο ενός αγώνα, βάλουμε την Εθνική Βραζιλίας να παίξει δίχως κανένα σύστημα και χωρίς την καθοδήγηση κάποιου προπονητή, με τον «Κεραυνό Λουξεμβούργου» τον οποίο θα κοουτσάρει ο πιο εκλεκτός προπονητής όλων των εποχών, αν λοιπόν, θα υπάρχει η ελάχιστη ελπίδα αντίστασης… Θέλω να πω με αυτό το ακραίο παράδειγμα ότι το μυστικό του ποδοσφαίρου είναι ο ποδοσφαιριστής, τα υπόλοιπα είναι χρήσιμα ως φιλολογία. Ποιος αγάπησε το ποδόσφαιρο για τη στρατηγική; Ποιος πάει στο γήπεδο για να δει το 4-4-2 ή το 3 Χ 5 =15; Στο γήπεδο τρέχει ο φίλαθλος γιατί ο Ζιντάν με μια μαγική ενέργεια ανατρέπει κάθε προηγούμενο! Γιατί, μια, δυο, τρεις ντρίπλες και τέσσερις, σπάνε τα νεύρα του προπονητή, αλλά ξεσηκώνουν την εξέδρα! Αυτό δεν σημαίνει ότι τα συστήματα είναι άχρηστα ή ότι το βιβλίο δεν έχει το ενδιαφέρον του• κάθε άλλο. Αλλά το ποδόσφαιρο είναι η περιττή ενέργεια, αυτό που σπάει τον κανόνα, η ανατροπή, θετική ή αρνητική, η διακύμανση, το ονειροπόλημα, βρε αδελφέ. Κατά βάθος, δεν είναι καν το αποτέλεσμα, είναι η προοπτική του…

Ξενοφών Μπρουντζάκης [[email protected]]