search
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29.03.2024 08:35
MENU CLOSE

Η καθημερινή ζωή μιας μυθικής πόλης

02.08.2010 12:17
oldphotos128075155712.jpg

Αυτονόητο είναι, από το γεγονός ότι το πνεύμα των Βαβυ­λωνίων είναι τόσο διαφορετικό από των Αιγυπτίων, ότι μας λείπουν τα πολλά, μικρά ντοκουμέντα, που τόσο αγαπούν τη λεπτομέρεια, που δεν περιφρο­νούν το χιούμορ, που μας γνωρί­ζουν με κάθε λεπτομέρεια τη ζωή εκείνων που κατοικούσαν στις όχθες του Νείλου.

Αυτονόητο είναι, από το γεγονός ότι το πνεύμα των Βαβυ­λωνίων είναι τόσο διαφορετικό από των Αιγυπτίων, ότι μας λείπουν τα πολλά, μικρά ντοκουμέντα, που τόσο αγαπούν τη λεπτομέρεια, που δεν περιφρο­νούν το χιούμορ, που μας γνωρί­ζουν με κάθε λεπτομέρεια τη ζωή εκείνων που κατοικούσαν στις όχθες του Νείλου. Μέσα στους αι­γυπτιακούς τάφους μερικές σκω­πτικές λέξεις ακολουθούν έναν αριθμό λαϊκών σκηνών· όλος ο κό­σμος αυτών των νεκρών κινείται, αστειεύεται. Δεν συμβαίνει το ίδιο και με τους Μεσοποτάμιους· όταν μια οικογενειακή σκηνή γλυστρά σ’ ένα ανάγλυφο, θα είναι πάντοτε μια λεπτομέρεια της εικόνας που εξυμνεί τους θεούς ή το βασιλιά. Ο όχλος, ωστόσο, δεν ενδιαφέρει τον καλλιτέχνη και μόνο τυχαία λί­γο φως πέφτει σε ορισμένα χαρα­κτηριστικά της οικογενειακής ζω-ής· μπορούμε, όμως, να βγάλουμε συμπεράσματα από ένα αρκετά περίεργο ιατρικό κείμενο, πως οι μεσοποτάμιες οικογένειες φιλιό­νταν για να πουν το πρωί καλημέ­ρα. Οι Βαβυλώνιοι γνώριζαν ότι το αλκοόλ φέρνει μέθη και η ιατρική την εξέταζε στα σοβαρά, όπως την αληθινή δηλητηρίαση. Η συνταγή μας πληροφορεί με όλη τη σοβα­ρότητα: «Αν κάποιος ήπιε πολύ δυνατό κρασί, αν το κεφάλι του είναι ταρακουνημένο, αν χάνει τα λόγια του και αν οι κουβέντες του είναι ακατανόητες, αν η σκέψη του στριφογυρίζει κι αν τα μάτια του είναι απλανή, για να τον θεραπεύσεις πάρε (ακολουθούν τα ονόματα δώδεκα φαρμάκων), ανακάτωσέ τα με λάδι και κρασί όταν πλησιάζει η θεά Γκούλα (το βράδυ δηλαδή)· το πρωί πριν την ανατολή και προτού φιλήσει τον άρρωστο, ας πάρει τη δόση και θα γιατρευτεί».

Ο καλλωπισμόςΜαλλιά και γένεια

Το κεφάλαιο για τον καλλωπισμό θα μακρύνει πολύ, όσο θα έχουμε να κάνουμε με μια τάξη περισσότε­ρο εύπορη· για τους επαγγελματίες, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία, πως δεν είχαν τα μπάνια που θα συνα­ντήσουμε στα ανάκτορα και στις πλούσιες κατοικίες· γρήγορο πλύ­σιμο στις όχτες των καναλιών ή στις νεροδεξαμενές στην αυλή, λουτρά ατμού, μερικές φορές, όπως τα γνώριζαν οι Σκύθες, απλώνοντας μέσα σε ένα κλειστό δωμάτιο νερό πάνω σε υπερθερμασμένες πέτρες, εντριβές και χρήση εργαλείων από οπτή γη που σε εξαιρετικές περι­πτώσεις αντικαθιστούσαν τα ξέστρα της Αρχαιότητας. Ένας άλλος καλλωπισμός, πολύ διαδεδομένος σε όλη την κοινωνία, με εξαίρεση τις πολύ χαμηλές τάξεις, είναι το άλειμ­μα με λάδι ολόκληρου του σώματος και των μαλλιών. Η συνήθεια αυτή είχε δύο σκοπούς: να μαλακώσει την ερεθισμένη και στεγνή, από τον ξερό αέρα και τις τόσο συχνές ανεμοθύελλες, επιδερμίδα και να δράσει, κυρίως, με την αντιπαρασι­τική της ενέργεια πάνω στα μαλλιά, γιατί η μάστιγα αυτή ταλαιπωρούσε την αρχαία Μεσοποταμία, όπως και σήμερα τη σύγχρονη Ανατολή και τόσες δυτικές χώρες. Εκπληκτικό είναι ακόμη να διαπιστώνουμε, από τα ανάγλυφα, πόσο συνηθισμένο ήταν, όλες οι κοινωνικές τάξεις να έχουν γένεια και μακρυά μαλλιά.

Οι αρχαίοι Σουμέριοι δεν είχαν μαλλιά και γένεια, ωστόσο, στη Βαβυλώνα, ο λαός είχε μια κοντή γενειάδα, ενώ οι αξιωματούχοι, και γενικά οι άνδρες ώριμης ηλικίας, είχαν μια μακρυά και τετράγωνη γε-νειάδα· η μόδα αυτή ήταν αντίθετη με τα ξυρισμένα χείλια και πηγούνια μιας μεγάλης κατηγορίας πολιτών. Όταν ανακάλυψαν τα ασσυριακά ανάγλυφα, παρατήρησαν την παρουσία των αγένειων αυτών αντρών με το γεμάτο πρόσωπο, που πρό­δινε ένα ελαφρύ πάχος. Είδαν στην περίπτωση αυτή αμέσως, τους τόσο συνηθισμένους στις αρχαίες ανατολικές αυλές ευνούχους. Αλλά, από την άλλη μεριά, παρατήρησαν επίσης, πως ήταν πολυάριθμοι και πως άντρες του τύπου αυτού σχη­μάτιζαν ολόκληρα στρατιωτικά σώματα. Έβγαλαν το συμπέρασμα ότι έπρεπε να δούμε στη συνήθεια αυτή μια απλή συμβατικότητα για να ξεχωρίσουν τους έφηβους και τους νέους, από τους οποίους προ­έρχονταν οι περισσότεροι υπηρέτες και στρατιώτες, από τους ώριμους άντρες που έπρεπε να αποτελούν τους βετεράνους μέσα στο στρατό.

Αν συγκρίνουμε τα ανάγλυφα, θα παρατηρήσουμε ότι τα μαλλιά, εκτός από τα μαλλιά των αυλικών και των ανωτέρων αξιωματούχων, ήταν πολύ διαφορετικά στη Με­σοποταμία την ασσυριο-περσική εποχή. Τα μαλλιά των αυτόχθονων φαίνονται λιγότερο μακρυά και πιο απλά χτενισμένα, από τα μαλλιά των ανθρώπων του παλατιού· τα μαλλιά των ξένων, που έβριθαν σαν συνέπεια του εμπόριου των σκλά­βων και της κίνησης των καραβα­νιών, είναι χτενισμένα πιο απλά και είναι λιγότερο περιποιημένα.

Το σαπούνι

Η περιγραφή αυτή του βαβυλωνιακού καλλωπισμού μας οδηγεί να μιλήσουμε για ένα απαραίτητο προϊόν, το σαπούνι, που η εξαφάνισή του, εδώ και μερικά χρόνια, για χάρη ενός υποκατάστατου, έχει γίνει πολύ αισθητή. Οι Βαβυλώνιοι δεν είχαν γνωρίσει το φίνο σαπού­νι, το σαπούνι πολυτελείας, αλλά ένα μίγμα που το κατασκεύαζαν οι ίδιοι ή που το αγόραζαν, και που το αντικαθιστούσε. Από τους χρόνους κιόλας της 3ηςδυναστείας της Ουρ, οι πινακίδες αναφέρουν, μαζί με τις μερίδες που έδιναν σε μερικούς, και το λάδι κάποιου φυτού, που το ταύτισαν με ένα φυτό του γένους των ιππουριδοειδών, που η στάχτη του έχει σόδα και ποτάσσα και που το χρησιμοποιούν ακόμη και σήμε­ρα στην μπουγάδα. Μαλάζοντας τη στάχτη αυτή με λάδι και φίνο άργιλο, έφτιαχναν ένα προϊόν ανάλογο με το σαπούνι μας των τελευταίων αυτών χρόνων, που η ενέργειά του είναι, εν μέρει, μηχανική και οφείλεται στην προστριβή των μορίων της αργίλου.

Ο κουρέας

Το επάγγελμα του κουρέα (GAL-LABU) έχει σχέση με τη συνήθεια να έχουν γένεια και μαλλιά, για την οποία μιλήσαμε παρά πάνω. Ο κου­ρέας, που το σουμεριακό του όνο­μα σήμαινε «το υψηλό χέρι», εκτός από τα καθήκοντα για τα οποία σή­μερα τον χρησιμοποιούμε, ξύριζε κατά τελετουργικό τρόπο τους ιε­ρείς και τους πιστούς· ξύριζε τους σκλάβους, είτε για να χρησιμεύσει αυτή η κουρά σα διακριτικό σημάδι περισσότερο από ένα συνηθισμένο μαρκάρισμα, είτε για να ετοιμάσει τη θέση όπου θα έκαναν αυτό το ση­μάδι. Το κούρεμα αυτού του ατόμου είχε συμβολική αξία· μαθαίνουμε από τους νόμους ότι αν ένας γιος ή ένας υιοθετημένος γιος, απαρνιόταν τα γονικά του λέγοντας: «δεν είσαι ο πατέρας μου, δεν είσαι η μάνα μου», οι τελευταίοι αυτοί θα τον ξύριζαν και θα τον πούλαγαν για σκλάβο.

Η αντρική ενδυμασία

Τι φορούσαν οι Βαβυλώνιοι; Ο Ηρόδοτος δίνει την περιγραφή της που δεν είναι η ενδυμασία της αυ­λής, αλλά του πλήθους, αυτή, δηλα­δή, που μας ενδιαφέρει προς το πα­ρόν. Κατά τη συνήθειά του, που είναι συνήθεια των ταξιδιωτών, και περισ­σότερο από σήμερα ακόμη, εκείνης της εποχής, ο Ηρόδοτος ήταν εγω­κεντρικός και η περιγραφή του θέλει να είναι στα ελληνικά μέτρα. Γράφει πως «κατ’ αρχήν φορούσαν ένα λινό χιτώνα που κατέβαινε ως τα πόδια, ένα δεύτερο κατόπι μάλλινο χιτώνα και από πάνω έριχναν έναν άσπρο μανδύα. Φορούσαν σαντάλια, που είναι ιδιομορφία της περιο­χής τους, τα οποία έμοιαζαν με τα πέδιλα της Βοιωτίας. Έδεναν σαρίκια γύρω τριγύρω στο κεφά­λι τους με τα μακριά μαλλιά και αρωμάτιζε ολόκληρο το κορμί τους. Καθένας έχει ένα σφραγιδόλιθο και ένα χειροποίητο ρα­βδί. Πάνω στο ραβδί αυτό έχουν χαράξει άλλοτε ένα κριάρι, άλ­λοτε μια προβατίνα, άλλοτε ένα τριαντάφυλλο, άλλοτε ένα κρί­νο, άλλοτε έναν αετό και άλλοτε μερικές φιγούρες: γιατί δεν είναι καθόλου συνηθισμένο να έχουν ένα ραβδί χωρίς κανένα διακριτι­κό σημάδι.

Για ό,τι λέει ο Ηρόδοτος ανα­φορικά με τη συνήθεια να κρα­τούν ραβδί, πρόκειται για μια συνήθεια που δεν την έχουμε δει να επιβεβαιώνεται, παρά στα ανάγλυφα που εικονίζουν με­γάλα πρόσωπα, και ιδιαίτερα το βασιλιά· δεν είναι ένα μπαστούνι παρά ένα αρκετά ψηλό κοντάρι, δείγμα ισχύος· κανένα από αυτά, που έχουμε την εικόνα τους, δεν φαίνεται να ήταν κατεργασμέ­νο. Για την τάξη των ελεύθερων ανθρώπων, που δεν είχαν καμιά ευκαιρία να εικονίζονται στα ανά­γλυφα, εκτός από εκείνους που αποτελούσαν μέρος του βασιλι­κού οίκου, δεν έχουμε καμιά μαρ­τυρία για τη συνήθεια να κρατούν ραβδί· είναι όμως αληθοφανής, γιατί τη συνήθεια αυτή τη συ­ναντάμε και σε μερικά μέρη του σημιτικού κόσμου, όπως στην Αβυσσηνία, για παράδειγμα.

Η περιγραφή αυτή ανταποκρί­νεται κυρίως στον εύπορο πλη­θυσμό που συναντούσαν στους δρόμους καθώς πήγαινε στις δουλειές του. Οι τεχνίτες όμως και οι χειρώνακτες φορούσαν πο­λύ πιο απλά ρούχα: ένα χιτώνα με μισομάνικα που κατέληγε στο μέ­σο του βραχίονα, και τόσο κοντό, που σταματούσε πάνω από τα γό­νατα. Τον έσφιγγαν πάνω στο σώ­μα με μια ζώνη. Ο χιτώνας αυτός ήταν ωστόσο ταυτόχρονα η φο­ρεσιά των τεχνιτών αλλά και των ξένων ακόμη. Όλα τα ανάγλυφα μας δείχνουν τους χειρώνακτες που ασχολούνται με τις μεταφο­ρές και τις κατασκευές, ντυμέ­νους με τον τρόπο αυτό. Από μια περίεργη σύμπτωση οι κολοσσοί του Χορσαμπάντ, που εικονίζουν τον ήρωα, που θεωρείται πως εί­ναι ο Γιλγαμές, και που είναι δύο τον αριθμό, εμφανίζουν τον έναν από τους δύο ντυμένο με έναν απλό χιτώνα, ενώ τον άλλον τον δείχνουν να φοράει επιπλέον ένα μακρύ, ποδήρη χιτώνα, που μισο-ανοίγει και αφήνει να διαφαίνεται από κάτω ο δεύτερος. Όταν η φο­ρεσιά είναι λίγο περιποιημένη, το περιχείλωμα είναι συχνά γαρνιρισμένο, στο πλάτος είτε στο ύψος, με μια φράντζα με φούντες που κρέμονται.

Τα παπούτσια είναι ένα επίπε­δο σαντάλι με δερμάτινες λου­ρίδες, με δερμάτινα κορδόνια που περνούν ανάμεσα στο με­γάλο δάχτυλο και το λιχανό, για να δεθούν στον αστράγαλο· δεν αναφέρουμε εδώ τα κοσμήματα· κρατάμε την επιφύλαξη να τα πε­ριγράψουμε όταν θα μιλήσουμε για τους καλεσμένους των ανα­κτόρων. Η καλύπτρα του κεφαλι­ού των ανθρώπων του λαού είναι συνήθως ένα απλό κορδόνι, που περνάει γύρω από το μέτωπο και διατηρεί στη θέση τους τα μαλλιά, ή ακόμη ένα πολύ περί­πλοκο σύμπλεγμα, που μοιάζει με σκούφο, που παίρνει το σχή­μα ακριβώς του κεφαλιού και είναι φτιαγμένο με πολλά κομ­μάτια. Ο τρόπος με τον οποίο ο γλύπτης το δείχνει να παίρνει ακριβώς το περίγραμμα του κε­φαλιού, μας κάνει να σκεφτούμε ότι δεν πρόκειται για ένα σαρίκι, που είναι, αντίθετα, ογκώδες. Το σαρίκι ήταν κι αυτό γνωστό την εποχή εκείνη. Δεν είναι, στους τεχνίτες, το μακρύ κομμάτι από λεπτό ύφασμα που τυλίγεται γύ­ρω, τριγύρω από το κεφάλι, αλ­λά ένα στενό και κοντό κομμάτι που θα δεθεί στην κορυφή του κρανίου.

Γυναικείες μόδες

Η γυναικεία φορεσιά είναι πο­λύ απλή· είναι μακρυά και κρύβει το σχήμα του σώματος. Στη γυναικεία μόδα, που πρέπει ωστό­σο να εξελίχθηκε, δεν διακρίνει κανείς αξιόλογες διαφορές με το πέρασμα των χρόνων. Δεν είχε καμιά ποικιλία, όπως συμβαίνει σήμερα, και έμεινε περισσότερο σταθερή στη διάρκεια μεγάλων περιόδων. Κατά τους πρώτους χρόνους της Βαβυλωνίας, η γυ­ναικεία φορεσιά, που απαρτίζεται από κομμάτια λίγο – πολύ όμοια με αυτά που φορούν οι άντρες, προσφέρει αυτή την ιδιομορφία, να είναι πάντοτε λίγο πιο εξελιγ­μένη από την αντρική φορεσιά. Στην αρχή ο άντρας εικονίζεται, κατά τις θρησκευτικές τελετές, πολύ συχνά γυμνός· η γυναίκα έχει το μέρος του σώματος από τη ζώνη και κάτω, σκεπασμέ­νο με ένα κομμάτι ύφασμα που έχει πτυχές σε σχήμα φούστας. Ο άντρας αργότερα θα φοράει κι αυτός, με τη σειρά του, ένα πτυχωτό και λίγο – πολύ μακρύ χιτώ­να, που θα του κρύβει το κάτω τμήμα του κορμιού· τη στιγμή αυτή η γυναίκα σκεπάζει τον αρι­στερό της ώμο με ένα αναδίπλωμα των ρούχων της. Όταν τέλος η αντρική φορεσιά θα αποκτήσει πτυχές, όπως και στη ρωμαϊκή εποχή, αφήνοντας μόνο το δεξιό βραχίονα ελεύθερο, η γυναίκα θα έχει τότε και τους δυο ώμους κρυμμένους μέσα στα δυο άκρα του υφάσματος που τα έχει φέρει μπροστά.

Πηγή: Zωρζ Κουτενώ, Η καθημερινή ζωή στη Βαβυλώνα και στην Ασσυρία Μετάφραση: Έλλη Ι. Αγγέλου Εκδόσεις: Δημ. Παπαδήμα

google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29.03.2024 08:31