Εκτός ελέγχου η κατάσταση στη Δυτική Αφρική. Φόβοι για εξάπλωση και σε άλλες περιοχές. Δυσοίωνες οι προβλέψεις των ειδικών

Εκτός ελέγχου η κατάσταση στη Δυτική Αφρική. Φόβοι για εξάπλωση και σε άλλες περιοχές. Δυσοίωνες οι προβλέψεις των ειδικών

Ο φονικός ιός Έμπολα αλλά και η θανάσιμη ανεπάρκεια της διεθνούς κοινότητας σαρώνουν τους τελευταίους οκτώ μήνες τη Δυτική Αφρική στη μεγαλύτερη επιδημία που έχει γνωρίσει ποτέ ο πλανήτης από το 1976, οπότε εμφανίστηκε σε ένα χωριό κοντά στον ποταμό Έμπολα, στο Κονγκό, το πρώτο κρούσμα αιμορραγικού πυρετού.

Μέχρι και τις 28 Σεπτεμβρίου η επίσημη καταγραφή αναφέρει 3.338 θανάτους σε συνολικά 7.178 κρούσματα στη Δυτική Αφρική αλλά και δυο κρούσματα σε ΗΠΑ και Ισπανία. Ιδιαίτερα ανησυχητικό θεωρείται το κρούσμα στη Μαδρίτη αφού πρόκειται για το πρώτο περιστατικό μόλυνσης και μάλιστα νοσηλευτικού προσωπικού σε χώρα εκτός Αφρικής.

Η επιδημία, ήδη, έχει λάβει πλέον διαστάσεις ανθρωπιστικής κρίσης στη Δυτική Αφρική και μπορεί να προκαλέσει αποσταθεροποίηση ολόκληρων περιοχών. Η κατάσταση βρίσκεται εκτός ελέγχου και, με τη δημιουργία νέων εστιών, είναι ρεαλιστικός ο κίνδυνος εξάπλωσης και σε άλλες περιοχές.

Οι εκτιμήσεις των ειδικών είναι άκρως δυσοίωνες αφού μιλούν για 1,4 εκατομμύρια κρούσματα μέχρι τα μέσα Ιανουαρίου του 2015 εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα.

Το πρόβλημα είναι διττό, αφού αφορά τόσο την «ταυτότητα» του ίδιου του ιού όσο, όμως, και τον τρόπο με τον οποίο επέλεξε ο ΠΟΥ και η διεθνής κοινότητα να αντιδράσει.

Όσον αφορά τον ίδιο τον ιό, οι επιστήμονες ξεκαθαρίζουν ότι μέχρι στιγμής δεν υπάρχει εμβόλιο ή θεραπεία και η βοήθεια που προσφέρεται είναι υποστηρικτική και συμπτωματική.

Όσο επικίνδυνος είναι, όμως, ο ιός τόσο επικίνδυνη είναι και η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας. Και αυτό γιατί η στρατηγική που επιλέχθηκε μέχρι σήμερα μαρτυρά ότι συνειδητά αφήνουν τη Δυτική Αφρική στην τύχη της, με μοναδικό στόχο ο ιός να μην περάσει τα σύνορα.

Το «Π» ζήτησε τη βοήθεια της οργάνωσης Γιατροί Χωρίς Σύνορα, προκειμένου να κατανοήσουμε το μέγεθος του προβλήματος, τις ευθύνες της διεθνούς κοινότητας αλλά και το τι πρέπει να γίνει άμεσα προκειμένου να αναχαιτιστεί η φονική επιδημία. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είναι άλλωστε η οργάνωση που βρέθηκε από την πρώτη στιγμή στις περιοχές που εμφανίστηκε ο φονικός ιός και μέχρι σήμερα έχει διαθέσει 3.168 άτομα σε νοσηλευτικό προσωπικό στη Γουινέα, τη Λιβερία, τη Νιγηρία, τη Σιέρα Λεόνε και τη Σενεγάλη.

Διεθνής κοινότητα και ΠΟΥ αντέδρασαν αργά

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είναι η οργάνωση που από την πρώτη στιγμή έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου επισημαίνοντας την επικίνδυνη αντίφαση της διεθνούς κοινότητας. Από τη μια πλευρά, δηλαδή, ο ΟΗΕ αποκαλούσε την επιδημία μια «κρίση άνευ προηγουμένου στη σύγχρονη εποχή» και, από την άλλη, η διεθνής ανταπόκριση ήταν και είναι θανάσιμα ανεπαρκής.

Έξι μήνες μετά, η κατάσταση είναι εκτός ελέγχου. Σύμφωνα με την τελευταία ανακοίνωση, στις 28 Σεπτεμβρίου, του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), τα κρούσματα ξεπέρασαν τα 7.178 και οι θάνατοι ανέρχονται σε 3.338.

Παράλληλα, εντοπίστηκε ένα κρούσμα του ιού στις ΗΠΑ καθώς και ένα στην Ισπανία, το οποίο, μάλιστα, κινητοποίησε τις Βρυξέλλες αφού πρόκειται για το μοναδικό μέχρι στιγμής κρούσμα που αναπτύχθηκε εντός Ευρώπης. Ζητήσαμε από τον κ. Απόστολο Βεΐζη, γιατρό και υπεύθυνο προγραμμάτων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, να μας εξηγήσει ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί αυτήν τη στιγμή στις χώρες της Δυτικής Αφρικής. Η περιγραφή του σοκάρει: «Στη Δυτική Αφρική, τα περιστατικά και οι θάνατοι συνεχίζουν να αυξάνονται. Ταραχές ξεσπούν. Τα κέντρα απομόνωσης είναι υπερπλήρη. Το προσωπικό υγείας που εργάζεται στις πρώτες γραμμές μολύνεται και πεθαίνει σε συγκλονιστικούς αριθμούς. Άλλοι τρομοκρατημένοι εγκατέλειψαν τα καθήκοντά τους, αφήνοντας χωρίς φροντίδα ακόμα και ανθρώπους που πάσχουν από τις πιο κοινές ασθένειες. Ολόκληρο το σύστημα υγείας έχει καταρρεύσει».

Ο κ. Βεΐζης μας επισήμανε ότι η κατάσταση έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο που έχουν χάσει το νόημά τους τα κέντρα θεραπείας αφού έχουν καταλήξει να λειτουργούν «ως μέρη όπου οι άνθρωποι πάνε για να πεθάνουν μόνοι, και στα οποία προσφέρονται λίγο περισσότερα από παρηγορητική φροντίδα. Στη Σιέρα Λεόνε νεκρά σώματα, ιδιαιτέρως μολυσματικά, αφήνονται στους δρόμους. Αντί για τη δημιουργία νέων κέντρων φροντίδας Έμπολα στη Λιβερία, είμαστε αναγκασμένοι να φτιάξουμε κρεματόρια».

Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα είναι ότι η επιδημία του ιού του Έμπολα έχει αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλες τις κρατικές υποδομές. Όπως για παράδειγμα, στη Λιβερία όπου έχει καταρρεύσει συνολικά το σύστημα υγείας, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να αντιμετωπίζουν θανάσιμο κίνδυνο και από άλλες ασθένειες: «Οι έγκυες γυναίκες που αντιμετωπίζουν επιπλοκές δεν έχουν πού να απευθυνθούν. Η ελονοσία και η διάρροια, ιάσιμες ασθένειες που είναι εύκολο να προληφθούν, σκοτώνουν τους ανθρώπους. Τα νοσοκομεία πρέπει να ξανανοίξουν και να αναδιαμορφωθούν».

Θανάσιμη αργοπορία

Η εξέλιξη της επιδημίας καταδεικνύει ότι η διεθνής κοινότητα και ο ΠΟΥ υποτίμησαν την κατάσταση και δεν αντέδρασαν ακαριαία, με αποτέλεσμα η κατάσταση να βγει εκτός ελέγχου. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατόπιν εορτής την παραδοχή έκανε και ο επικεφαλής της αποστολής του ΟΗΕ στη Δυτική Αφρική Anthony Bandury, λέγοντας ότι η διεθνής κοινότητα άργησε να αντιμετωπίσει την επιδημία. Πολλοί εκτιμούν, πάντως, ότι η υποτίμηση δεν ήταν απόφαση που στηρίχθηκε σε επιστημονικά στοιχεία, αλλά ήταν μια πολιτική απόφαση, μια στρατηγική που κινήθηκε στη λογική «ας αφήσουμε τη φωτιά να καίει το δάσος αρκεί να μη φτάσει στα σπίτια μας».

Ρωτήσαμε τον ο κ. Απόστολο Βεΐζη ποια είναι η άποψη των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για τα αντανακλαστικά που επέδειξε η διεθνής κοινότητα. Η απάντησή του είναι καταλυτική: «Η επιδημία ξεκίνησε πριν από έξι μήνες, αλλά κηρύχτηκε ως Έκτακτη Κατάσταση Δημόσιας Υγείας σε Διεθνές επίπεδο μόλις στις 8 Αυγούστου. Οι ανακοινώσεις για χρηματοδότηση, οδικούς χάρτες και η εξεύρεση εμβολίων και θεραπειών είναι ευπρόσδεκτες, αλλά δεν πρόκειται να σταματήσουν την επιδημία σήμερα. Έχουμε χάσει πολύτιμο χρόνο τους τελευταίους έξι μήνες. Πρέπει να κερδίσουμε το επόμενο τρίμηνο».

Όπως μας επισήμανε ο υπεύθυνος προγραμμάτων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, τα κράτη – μέλη του ΟΗΕ δεν μπορούν να εστιάζουν αποκλειστικά σε μέτρα για την προστασία των δικών τους συνόρων. Μόνο η μάχη της επιδημίας στις ρίζες της μπορεί να την ανακόψει. «Πρόκειται για μία διακρατική κρίση, με κοινωνικές, οικονομικές και συνέπειες ασφάλειας για την αφρικανική ήπειρο. Δεν μπορούμε να απομονώσουμε τις πληγείσες χώρες, ελπίζοντας απλώς ότι αυτή η επιδημία θα εξαφανιστεί. Για να σβήσουμε τη φωτιά, θα πρέπει να τρέξουμε μέσα στο φλεγόμενο κτήριο». Ρωτήσαμε τον κ. Βεΐζη κατά πόσο είναι πιθανό η επιδημία να λάβει άλλες διαστάσεις περνώντας τα ευρωπαϊκά σύνορα, και όχι μόνο, και η απάντησή του αποκαλύπτει ότι κανένας επιστήμονας δεν μπορεί να αποκλείσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο: «Η επιδημία του Έμπολα έχει λάβει πλέον διαστάσεις ανθρωπιστικής κρίσης στη Δυτική Αφρική και μπορεί να προκαλέσει αποσταθεροποίηση ολόκληρων περιοχών. Η επιδημία βρίσκεται εκτός ελέγχου και, με τη δημιουργία νέων εστιών, είναι ρεαλιστικός ο κίνδυνος εξάπλωσης και σε άλλες περιοχές».

Τι πρέπει να γίνει

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα επισημαίνουν μετ’ επιτάσεως ότι ο χρόνος για τις συναντήσεις και τον σχεδιασμό έχει τελειώσει και είναι πλέον καιρός η διεθνής κοινότητα να δράσει αφού κάθε μέρα απραξίας σημαίνει περισσότερους θανάτους και την αργή κατάρρευση των κοινωνιών.

Όπως μας υπογράμμισε ο κ. Βεΐζης, πολλά από τα κράτη – μέλη του ΟΗΕ έχουν επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στη βιολογική αντιμετώπιση παρόμοιας απειλής και έχουν πολιτική και ανθρωπιστική ευθύνη να αξιοποιήσουν άμεσα τις δυνατότητες αυτές στις χώρες που έχουν πληγεί από τον ιό Έμπολα.

Παράλληλα, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν παρουσιάσει και στον ΠΟΥ τέσσερα άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση της επιδημίας, και συγκεκριμένα:
■ Αύξηση των κέντρων απομόνωσης.
■ Ανάπτυξη κινητών εργαστηρίων ώστε να βελτιωθούν οι δυνατότητες διάγνωσης.
■ Ανάπτυξη ειδικών αερογεφυρών προκειμένου να κινείται το ιατρικό προσωπικό και να διακινείται εξοπλισμός από και προς τη Δυτική Αφρική.
■ Δημιουργία ενός περιφερειακού δικτύου νοσοκομείων για την περίθαλψη του μολυσμένου ιατρικού προσωπικού ή μελών για τα οποία υπάρχουν υποψίες ότι έχουν μολυνθεί.

Κρίσιμο θεωρούν ακόμα ότι πρέπει να αλλάξει η συλλογική νοοτροπία που ορίζει τον τρόπο που η διεθνής κοινότητα αντιμετωπίζει την επιδημία. «Μέτρα εξαναγκασμού, όπως η νομοθεσία που ποινικοποιεί τη μη αναφορά ύποπτων περιπτώσεων, και η αναγκαστική καραντίνα οδηγούν τους ανθρώπους στην παρανομία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απόκρυψη των περιπτώσεων και απομακρύνει τους ασθενείς από τα συστήματα υγείας. Τα μέτρα αυτά χρησιμεύουν μόνο στην αναπαραγωγή του φόβου και την ανησυχία παρά στον περιορισμό του ιού».

Εάν υλοποιηθούν γρήγορα, η δημιουργία νέων Κέντρων Διαχείρισης Έμπολα, η αποστολή εξειδικευμένου προσωπικού και η κατάρτιση του προσωπικού υγείας θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην αντιστροφή της συλλογικής ήττας στον αγώνα κατά του ιού Έμπολα.
 
Ασθένειες μόνο για… φτωχούς

Ο Έμπολα είναι μια από τις θανατηφόρες ασθένειες που, σύμφωνα με τα στοιχεία των ΓΧΣ, πλήττουν 14 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο, το 90% των οποίων ζει σε αναπτυσσόμενες χώρες. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, από τα 1.556 φάρμακα που εγκρίθηκαν μεταξύ του 1975 και του 2004, μόνο 13 (λιγότερο από 1%) ήταν ενδεδειγμένα για την καταπολέμηση τροπικών ασθενειών. Αυτός είναι ο λόγος που ασθένειες όπως η λεισμανίαση και η ασθένεια του ύπνου ονομάζονται ξεχασμένες ασθένειες: πλήττουν πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων οι οποίοι δεν έχουν αγοραστική δύναμη και κανέναν να υπερασπιστεί το δικαίωμά τους στην περίθαλψη.

Παράλληλα, οι ΓΧΣ επισημαίνουν ότι, αν και στις πλούσιες χώρες χάρη στην πρόοδο της Ιατρικής η προσδοκώμενη διάρκεια ζωής των ανθρώπων αυξάνεται κατά τέσσερις μήνες ετησίως, στις φτωχές χώρες η θεραπεία ορισμένων θανατηφόρων ξεχασμένων ασθενειών δεν διατίθεται καν σε αυτούς που τη χρειάζονται.

Ένας στους τρεις ανθρώπους παγκοσμίως και ένας στους δύο στις φτωχές χώρες δεν μπορεί να έχει πρόσβαση σε βασικά φάρμακα. Για ορισμένες τροπικές ασθένειες, η έρευνα για νέα φάρμακα δεν προχωρά καθόλου. Μερικές φορές, τα αποτελεσματικά φάρμακα έχουν αποσυρθεί από την αγορά αφού η παραγωγή τους κρίθηκε οικονομικά μη αποδοτική.
 
Ο εφιάλτης της μετάλλαξης
 
Οι επιστήμονες μέχρι σήμερα γνώριζαν ότι ο ιός Έμπολα δεν μεταδίδεται μέσω του αέρα. Σήμερα, όμως, το εφιαλτικό αυτό σενάριο μονοπωλεί τις επιστημονικές συζητήσεις με αφορμή δηλώσεις που έκανε πριν από λίγες ημέρες ο επικεφαλής της αποστολής του ΟΗΕ για την καταπολέμηση του ιού.

Ο Anthony Bandury τόνισε ότι το επιτελείο του δίνει μάχη με τον χρόνο για να θέσει υπό έλεγχο την επιδημία και για να αποτρέψει τη μετάλλαξη του ιού που θα είναι ακόμα πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Όπως χαρακτηριστικά είπε στην «Telegraph», η μετάδοση του ιού μέσω του αέρα είναι ένα εφιαλτικό σενάριο που είναι μεν απίθανο, αλλά δεν μπορεί να αποκλειστεί.

Οι δηλώσεις του επικεφαλής του ΟΗΕ προκάλεσαν την αντίδραση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο οποίος με ανακοίνωσή του επισήμανε ότι οι πληροφορίες που έχουν κυκλοφορήσει για τη μετάλλαξη του ιού είναι αβάσιμες και ότι πρόκειται για εικασίες που δεν τεκμηριώνονται.

Στους επιστημονικούς κύκλους, talk of the town είναι, πάντως, έρευνα του Εθνικού Εργαστηρίου Μικροβιολογίας της Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας του Καναδά και του Πανεπιστημίου της Μανιτόμπα, σύμφωνα με την οποία σχετικά πειράματα έδειξαν ότι ο ιός που προκαλεί αιμορραγικό πυρετό μεταδίδεται από τους χοίρους στις μαϊμούδες χωρίς να έχει υπάρξει καμία άμεση επαφή μεταξύ τους.

Η Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας του Καναδά, μάλιστα, στην ιστοσελίδα της και στην ενότητα για τους τρόπους μετάδοσης του ιού του Έμπολα ανέφερε στο κείμενο που είχε αναρτηθεί στις 20 Αυγούστου ότι: «Η από αέρος μετάδοση του ιού θεωρείται πολύ πιθανή, αν και δεν έχει ακόμη αποδειχθεί με βεβαιότητα». Η σχετική παράγραφος, όμως, λίγες μέρες αργότερα και μετά τον σάλο που προκλήθηκε «κατέβηκε» από την ιστοσελίδα και αντικαταστάθηκε από το εξής κείμενο: «Η από αέρος μετάδοση δεν έχει αποδειχθεί μεταξύ των πρωτευόντων θηλαστικών».
 

3.338 θάνατοι είχαν καταγραφεί από τον ιό Έμπολα έως τις 28 Σεπτεμβρίου ενώ έχουν αναφερθεί συνολικά 7.178 κρούσματα
20.000 άνθρωποι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ, θα έχουν μολυνθεί μέχρι το τέλος του 2014
1,4 εκατομμύρια κρούσματα του ιού στη Δυτική Αφρική ώς τα μέσα Ιανουαρίου προβλέπουν, αντίθετα, άλλες ομάδες ειδικών
1 δισεκατομμύριο δολάρια – ποσό 10 φορές μεγαλύτερο από τις αρχικές εκτιμήσεις – είναι το κόστος της απαιτούμενης χρηματοδότησης για την αντιμετώπιση της επιδημίας, σύμφωνα με τον ΠΟΥ
3.000 στρατιώτες υποσχέθηκε ότι θα στείλει στη Δυτική Αφρική ο Μπαράκ Ομπάμα με στόχο να δημιουργηθούν 17 νέα Κέντρα Διαχείρισης του Έμπολα
240 εργαζόμενοι στην παροχή υγειονομικής περίθαλψης έχουν μολυνθεί από τον ιό Έμπολα, εκ των οποίων οι 120 έχασαν τη ζωή τους
65.000 τόνους τροφίμων θα αποστείλει το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Επισιτισμού του ΟΗΕ και ο FAO
1,3 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν πληγεί έμμεσα από τον Έμπολα σε μία περίοδο τριών μηνών
3.168 άτομα σε προσωπικό έχουν διαθέσει οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα στη Γουινέα, τη Λιβερία, τη Νιγηρία, τη Σιέρα Λεόνε και τη Σενεγάλη για την αντιμετώπιση του ιού
1 κρούσμα του ιού Έμπολα εμφανίστηκε στη Μαδρίτη και πρόκειται για το πρώτο περιστατικό μετάδοσης του ιού εκτός Αφρικής

INFO
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αγωνίζονται να σώσουν ανθρώπινες ζωές στις μεγαλύτερες κρίσεις του κόσμου.

Μπορείτε να βοηθήσετε κάνοντας μια δωρεά στο 210-5200 500 ή στο support.msf.gr