Το συγκλονιστικό κείμενο του Κάφκα γίνεται παράσταση στο Θέατρο του Νέου Κόσμου από την ομάδα Roswitha

Το συγκλονιστικό κείμενο του Κάφκα γίνεται παράσταση στο Θέατρο του Νέου Κόσμου από την ομάδα Roswitha

Η αναμέτρηση με τον πίθηκο του Φραντς Κάφκα δεν είναι εύκολη υπόθεση. Σίγουρα είναι μια αναμέτρηση επικίνδυνη. Κι όμως, η ομάδα Roswitha τόλμησε να αναμετρηθεί με το δύσκολο αυτό κείμενο, σε μια παράσταση – περφόρμανς που ανεβαίνει στο Δώμα του Θεάτρου Νέου Κόσμου, με τίτλο «Αναφορά – Ένας πίθηκος που έγινε άνθρωπος». Το έργο βασίζεται στο εμβληματικό διήγημα του Τσέχου συγγραφέα «Αναφορά σε μια Ακαδημία», ίσως το πιο γνωστό κομμάτι του έργου «Η Μεταμόρφωση». Η «Μεταμόρφωση» του Κάφκα εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1915 και είναι από τα λίγα έργα του συγγραφέα που έγιναν γνωστά στο ευρύ κοινό όσο ο ίδιος βρισκόταν εν ζωή. Το πολυσυζητημένο κείμενό του αποτελεί μια αλληγορία για τη θέση του ατόμου στην κοινωνία και την αλλοτρίωσή του στη σύγχρονη εποχή.

Δεν είναι η πρώτη φορά που το κείμενο «Αναφορά σε μια Ακαδημία» έχει προσαρμοστεί για το θέατρο. Ωστόσο, όχι τόσο συχνά, καθώς οι μονόλογοι, αν δεν καταφέρουν να είναι δυνατοί, γίνονται κουραστικοί. Κάτι που δεν ισχύει για την ερμηνεία του Θοδωρή Σκυφτούλη, του ηθοποιού – μέλους της ομάδας Roswitha, γνωστής από την παράσταση «Μια Εκδοχή», που ανέβηκε και στο Βερολίνο.

Ο πίθηκος είμαστε όλοι

«Είμαι ένας γκέι στο Σαν Φρανσίσκο, μαύρος στη Νότια Αφρική, Ασιάτης στην Ευρώπη, αναρχικός στην Ισπανία, Παλαιστίνιος στο Ισραήλ, γύφτος στην Πολωνία, ειρηνιστής στη Βοσνία, Εβραίος στη Γερμανία, μια γυναίκα μόνη στο μετρό τα ξημερώματα». Τα λόγια αυτά, που δεν ανήκουν στον Κάφκα αλλά στον Κομαντάντε Μάρκος – εκπρόσωπο και ηγετικό στέλεχος του Στρατού των Ζαπατίστας – είναι από τα πρώτα λόγια που ακούγονται από τον πίθηκο – περφόρμερ, που βρίσκεται μέσα στο κλουβί του, για να μας προετοιμάσει πως ο πίθηκος δεν είναι κάποιος ξένος, διαφορετικός από εμάς, αλλά ένας από εμάς.

Κατά τη διάρκεια της παράστασης, που δεν διαρκεί περισσότερο από εξήντα λεπτά, ο πίθηκος περιγράφει μία διαδρομή. Η διαδρομή αυτή είναι η πορεία της μετάλλαξης του πιθήκου σε άνθρωπο. Η αφήγησή του ξεκινά από τη ζούγκλα, όπου και πυροβολείται από την κυνηγετική αποστολή μιας εταιρείας. Η αιμορραγία από τις σφαίρες που δέχτηκε στο σώμα του έγινε η αφορμή για να πάρει και το όνομά του: «Red Peter». Μέσα σε λίγα λεπτά, οι άνθρωποι τον πιάνουν και τον αιχμαλωτίζουν μέσα σε ένα στενό κλουβί με τις τρεις πλευρές κάγκελα και τη μία πλευρά ξύλινη. Ο πίθηκος ίσα που χωράει. Πάνω στο κατάστρωμα ενός καραβιού και αιχμάλωτος στο κλουβί του, που λειτουργεί ως μια λεπτή διαχωριστική γραμμή που ο ηθοποιός περνά με μεγάλη ευκολία για να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους, αναζητά μια διέξοδο. Μία μικροσκοπική τρύπα κάνει την εμφάνισή της στο κλουβί και γίνεται αιτία μεγάλης έκστασης. Μέσω αυτής της χαραμάδας ο πίθηκος βρίσκει μια παρηγοριά, που δεν είναι άλλη παρά το «θλιμμένο βλέμμα των ανθρώπων». Έτσι, ο πίθηκος ξεκινά σιγά – σιγά ν’ απαρνιέται την πραγματική του φύση και μέσω της μίμησης ψάχνει να αποκτήσει ό,τι θα τον κάνει χαρούμενο: Να γίνει όμοιος των ανθρώπων, σ’ έναν πολιτισμένο κόσμο.

Ελευθερία ή διέξοδος

Κάπου στα μισά της παράστασης, ο πίθηκος – περφόρμερ θέτει στους θεατές το βασικό ερώτημα: «ελευθερία ή διέξοδος». Πρόκειται για το κεντρικό δίλημμα που διέπει την παράσταση και τον ηθοποιό αλλά και το διαχρονικό ερώτημα που τίθεται στην εκάστοτε «κοινωνία του σήμερα».

Κι ενώ οι θεατές περιμένουν από τον πίθηκο να διαλέξει την ελευθερία, εκείνος επιλέγει μια απλή… διέξοδο. Η ελευθερία γι’ αυτόν είναι μια έννοια άπιαστη που, αν δεν καταφέρει να την αποκτήσει, θα είναι περισσότερο δυστυχισμένος από πριν.

O πίθηκος εξακολουθεί να παρατηρεί τις κινήσεις των ανθρώπων και να μιμείται τις συμπεριφορές τους με μεγάλη επιτυχία. Θεωρεί πως ο πολιτισμένος τρόπος ζωής τον αντιπροσωπεύει και θα θυσιάσει τα πάντα στο όνομά του. Οι άνθρωποι βλέποντας την πρόοδό του – έχει αρχίσει να μιλάει, να πίνει νερό από το μπουκάλι – του έδωσαν μία επιλογή. Ή να εκπαιδευτεί μέσα σε έναν ζωολογικό κήπο ή να γίνει ένας από τους πιο διάσημους ηθοποιούς στα πιο γνωστά variete του κόσμου. Εκείνος διάλεξε το δεύτερο.

Τελικά ο πίθηκος κατάφερε να βγει από το στενό κλουβί του, να βρει μια διέξοδο μεγαλύτερη των προσδοκιών του. Κι όμως, απέκτησε μια συνηθισμένη ζωή κουβαλώντας «το θλιμμένο βλέμμα των ανθρώπων»…

Η μετάφραση και η σκηνοθεσία είναι της Δανάης Σπηλιώτη, τα σκηνικά και τα κοστούμια επιμελήθηκαν οι Αλεξάνδρα Σιάφκου και ο Αριστοτέλης Καρανάνος ενώ τον φωτισμό χειρίζεται ο Νύσος Βασιλόπουλος.