Στα πενήντα περίπου χρόνια που διήρκεσε ο λεγόμενος Ψυχρός Πόλεμος, το ΝΑΤΟ υπήρξε ο βασικός μηχανισμός διεξαγωγής του από τη μεριά των δυτικών. 

Στα πενήντα περίπου χρόνια που διήρκεσε ο λεγόμενος Ψυχρός Πόλεμος, το ΝΑΤΟ υπήρξε ο βασικός μηχανισμός διεξαγωγής του από τη μεριά των δυτικών. Το θέατρο των επιχειρήσεων της Συμμαχίας εκτεινόταν από τον Ατλαντικό έως τη Μεσόγειο.

Το ΝΑΤΟ στελεχώθηκε κυρίως από τις ευρωπαϊκές χώρες – μέλη της Συμμαχίας και οι Αμερικανοί από τη μεριά τους προσέφεραν τον εξοπλισμό και τα χρήματα.
Με τη δημιουργία του ΝΑΤΟ, οι ευρωπαϊκές χώρες δεν ενδιαφέρθηκαν ή απέφευγαν να επιδιώξουν τη δημιουργία μιας μορφής ευρωπαϊκού αμυντικού συνασπισμού που θα αποδυνάμωνε την ευρω-αμερικανική συμμαχία.

Ήταν επίσης πολύ περισσότερο διστακτικοί από τους Αμερικανούς για τη στάση που έπρεπε να κρατήσουν απέναντι στη Γερμανία. Έτσι, το πρόβλημα αυτό λύθηκε με τη δημιουργία μιας καθαρά αντισοβιετικής συμμαχίας, στην οποία εντάχθηκε και η Δυτική Γερμανία, βάζοντας τέλος στην επιφυλακτικότητα των υπόλοιπων Ευρωπαίων εναντίον της.

Αυτή η δικαιολογημένη προκατάληψη εναντίον των Γερμανών διαλύθηκε με τη συστράτευση των συμμάχων στον πόλεμο εναντίον της Κορέας. Ο πόλεμος της Κορέας αποδείχτηκε για την Ουάσιγκτον ευκαιρία να μετατρέψει τους συμμάχους από παθητικούς εταίρους σε πραγματικούς εταίρους και παράλληλα να θέσει τις βάσεις για τη συγκρότηση στην ίδια την Ευρώπη μιας δύναμης, η οποία θα μπορούσε να αντιπαρατεθεί στη σοβιετική απειλή.

Αμερικανικές διευθετήσεις

Η δύναμη αυτή επρόκειτο να διαφέρει από τη μεγάλου βεληνεκούς αμερικανική αεροπορική δύναμη η οποία, αν και είχε την έδρα της στην Ευρώπη, βρισκόταν αυστηρά υπό αμερικανική διοίκηση και παρέμεινε υπό το ίδιο καθεστώς ακόμα και όταν δημιουργήθηκαν κοινές ΝΑΤΟϊκές δομές διοίκησης.

Από την άλλη, το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεων της Βρετανίας και της Γαλλίας βρισκόταν εκτός Ευρώπης και μπορούσε να προσφέρει ελάχιστη άμεση βοήθεια – κι έτσι κατέστη ευκολότερο να αποδεχτούν την αμερικανική απόφαση για τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας.

Το 1950, ο στρατηγός Αϊζενχάουερ, ως ανώτατος διοικητής της αντισοβιετικής συμμαχίας, επέστρεψε στην Ευρώπη, τη συγκρότηση της οποίας θέλησε να αποτρέψει η Μόσχα στο διάστημα του Μεσοπολέμου. Τον ίδιο χρόνο, η Ελλάδα και η Τουρκία προσκλήθηκαν να συνεργαστούν με τους συμμάχους για την υπεράσπιση της περιοχής της Μεσογείου, παρά το γεγονός ότι τότε ακόμα οι χώρες αυτές δεν είχαν ενταχθεί στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, πράγμα που έγινε το 1952.

Η συμμετοχή της Ελλάδας και της Τουρκίας βοήθησε στη δημιουργία της Ανατολικής Πτέρυγας για την προστασία του κεντρικού τομέα της Συμμαχίας. Το 1952, επίσης, το Συμβούλιο του ΝΑΤΟ στη Λισαβόνα επικύρωσε ένα σχέδιο για τη δημιουργία μέχρι το 1954 μιας δύναμης 96 ενεργών και εφεδρικών μεραρχιών και μιας αεροπορικής δύναμης 9.000 αεροσκαφών. Το σχέδιο αυτό δεν υλοποιήθηκε ποτέ, ωστόσο οι αποφάσεις της Λισαβόνας έδωσαν στη Συμμαχία τη μορφή την οποία διατήρησε από τότε.

Η δυτικογερμανική… απειλή

Βεβαία εδώ πρέπει να τονίσουμε και να αναδείξουμε το πρόβλημα που υπήρχε στις τάξεις της Συμμαχίας με τον ρόλο της Δυτικής Γερμανίας ως ανεξάρτητης πλέον πολιτικής οντότητας. Το πρόβλημα γιγαντώθηκε στην περίοδο του πολέμου της Κορέας. Ποιος θα ήταν ο ρόλος της στον σχεδιασμό και στις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ;

Ήδη με την έναρξη του πολέμου της Κορέας η αμερικανική πλευρά άσκησε ασφυκτικές πιέσεις για την επιτάχυνση της ανεξαρτητοποίησης της Δυτικής Γερμανίας και ετέθη φυσικά το ζήτημα του επανεξοπλισμού της. Ταυτόχρονα, η Γαλλία προσπαθούσε πάση θυσία να βρει έναν τρόπο να αποτρέψει μια τέτοια εξέλιξη που θα αναβίωνε μια αυτόνομη γερμανική στρατιωτική δύναμη.

Η γαλλική αντίδραση υπήρξε άμεση. Ο Γάλλος υπουργός Άμυνας Ρενέ Πλεβέν αντιπρότεινε στα αμερικανικά σχέδια τη δημιουργία γερμανικών στρατιωτικών μονάδων με την προϋπόθεση αυτές να ενσωματωθούν σε έναν πολυεθνικό σχηματισμό. Επίσης, απέκλεισε τη συγκρότηση αυτόνομου γερμανικού στρατού, επιτελείου και υπουργείου Άμυνας.

Με πρότυπο την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα, η οποία είχε δημιουργηθεί με γαλλική πρωτοβουλία και επρόκειτο σύντομα να τεθεί σε λειτουργία, ο Πλεβέν δημιούργησε την Ευρωπαϊκή Αμυντική Κοινότητα, που αποτελούνταν από ένα συμβούλιο υπουργών, μια συνέλευση και έναν Ευρωπαίο υπουργό Άμυνας.

Ο γαλλικός στόχος ήταν η ελαχιστοποίηση της γερμανικής στρατιωτικής δύναμης και ταυτόχρονα η ενσωμάτωση της γερμανικής στρατιωτικής παρουσίας, τόσο σε επιχειρησιακό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, σε έναν διεθνή οργανισμό.

Η βρετανική συμμετοχή κρίθηκε απαραίτητη, καθώς χωρίς αυτήν, μόνο η Γαλλία και η Γερμανία θα συγκροτούσαν τον υπό σύσταση διεθνή οργανισμό, και αυτό μάλιστα με περιορισμένες προοπτικές. Για τη Γαλλία η συμμετοχή της Βρετανίας αποτελούσε εγγύηση και μοναδικό τρόπο εξισορρόπησης των εγγενών κινδύνων από τον εξοπλισμό της Γερμανίας.

Παρά την αρχική μακρόχρονη αδιαφορία της Βρετανίας απέναντι στη γαλλική πρόταση, τελικά το 1952 έξι χώρες υπέγραψαν στη Βόννη και το Παρίσι την ιδρυτική συνθήκη για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας.

Επίσης, οι τρεις δυτικές δυνάμεις κατοχής της Γερμανίας συμφώνησαν να τερματίσουν την κατοχή τους με την επικύρωση αυτής της συνθήκης. Οι χώρες – μέλη του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης και της Βρετανίας, προχώρησαν στη σύναψη ξεχωριστών επικουρικών συνθηκών με τις οποίες προέβλεπαν στρατιωτική βοήθεια σε περίπτωση που οποιαδήποτε από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας δεχόταν επίθεση.

Η Γαλλική αντίδραση

Οι Γάλλοι δεν έμειναν ικανοποιημένοι από αυτές τις διευθετήσεις, μια και επιθυμούσαν την πλήρη ένταξη των Βρετανών και όχι τη δέσμευσή τους για ενδεχόμενη παροχή βοήθειας.

Επίσης, διαφωνούσαν ριζικά με τον όρο της συνθήκης που προέβλεπε τη δυνατότητα συγκρότησης επανδρωμένων γερμανικών μεραρχιών αντί για τις μικρότερες γερμανικές στρατιωτικές μονάδες που προέβλεπε το σχέδιο Πρεβέν. Οι ΗΠΑ και η Βρετανία άσκησαν ασφυκτικές πιέσεις στη Γαλλία να δεχτεί τη συνθήκη ως είχε.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, μάλιστα, έφτασαν στο σημείο να απειλήσουν ευθέως ότι θα επανεξετάσουν την αμερικανική βοήθεια στη Γαλλία εάν δεν επικύρωνε τη συνθήκη της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας. Αλλά και η Βρετανία υποσχέθηκε το 1954 περαιτέρω δεσμεύσεις για πολιτική και στρατιωτική συνεργασία.

Παρά τις πιέσεις προς τη Γαλλία, έπειτα από λίγο διάστημα το γαλλικό κοινοβούλιο με 319 ψήφους κατά έναντι 264 υπέρ, αρνήθηκε να συζητήσει την επικύρωση της συνθήκης. Ύστερα από αυτή την εξέλιξη, η Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας και όλες οι συμφωνίες της Βόννης και των Παρισίων του 1952 ακυρώθηκαν. Η Γερμανία έδειξε ιδιαίτερα ενοχλημένη, ενώ ο Αντενάουερ δήλωσε ότι η Γερμανία ούτως ή άλλως θα έπρεπε να ανεξαρτητοποιηθεί…