Οι εκλογές ολοκληρώθηκαν, η σύνθεση της κυβέρνησης ανακοινώθηκε και οι υπουργοί ορκίστηκαν. Πλέον έχει έρθει η ώρα της «μάχης», κυρίως με τους αριθμούς. Το νέο οικονομικό επιτελείο καλείται πολύ σύντομα να κάνει «απογραφή» των δεδομένων και να θέσει σε εφαρμογή το κυβερνητικό σχέδιο. Οι στόχοι; Να υπάρξει συμφωνία με τους δανειστές αφενός για τη διευθέτηση του δημοσίου χρέους και αφετέρου για τους στόχους του κρατικού προϋπολογισμού όσον αφορά το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος.

Οι εκλογές ολοκληρώθηκαν, η σύνθεση της κυβέρνησης ανακοινώθηκε και οι υπουργοί ορκίστηκαν. Πλέον έχει έρθει η ώρα της «μάχης», κυρίως με τους αριθμούς. Το νέο οικονομικό επιτελείο καλείται πολύ σύντομα να κάνει «απογραφή» των δεδομένων και να θέσει σε εφαρμογή το κυβερνητικό σχέδιο. Οι στόχοι; Να υπάρξει συμφωνία με τους δανειστές αφενός για τη διευθέτηση του δημοσίου χρέους και αφετέρου για τους στόχους του κρατικού προϋπολογισμού όσον αφορά το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος.

Είναι οι δύο «πηγές» – η περιστολή της φοροδιαφυγής είναι η τρίτη – που μπορούν να απελευθερώσουν κεφάλαια, τα οποία στη συνέχεια θα χρησιμοποιηθούν για να χρηματοδοτηθεί το κυβερνητικό πρόγραμμα, κυρίως όσον αφορά το σκέλος των φορολογικών εξαγγελιών, αλλά και το κομμάτι που αφορά την καταπολέμηση της ανθρωπιστικής κρίσης.

Όσο καλύτερα πάει η διαπραγμάτευση με τους εταίρους, όσο αποδοτικότερη αποδειχθεί η προαναγγελθείσα μάχη κατά της φοροδιαφυγής, τόσο περισσότερα… ευρώ θα έχει διαθέσιμα η νέα κυβέρνηση για να χρηματοδοτήσει την κατάργηση του ΕΝΦΙΑ, την επαναφορά της 13ης σύνταξης για 1,2 εκατομμύρια συνταξιούχους με απολαβές έως 700 ευρώ τον μήνα και τη θέσπιση του γενικού αφορολογήτου των 12.000 ευρώ.

Αναμφίβολα η πρώτη προτεραιότητα θα είναι η καταγραφή των άμεσων υποχρεώσεων, οι οποίες διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες:

Οι δημοσιονομικές ανάγκες

Εκεί, το βλέμμα στρέφεται αναγκαστικά στα δημόσια έσοδα, τα οποία από τον Ιούνιο του 2014 και μετά πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο. Ενώ τον περασμένο Ιούνιο η απερχόμενη κυβέρνηση πανηγύριζε για την υπέρβαση των στόχων, μόλις μία ημέρα μετά τις εκλογές παρέδωσε τα απολογιστικά στοιχεία του 2014, τα οποία δείχνουν υστέρηση 1,384 δισ. ευρώ στο σκέλος των φορολογικών εσόδων και 3,914 δισ. ευρώ όσον αφορά τα συνολικά έσοδα του κράτους.

Το πρόβλημα της υστέρησης συνεχίζεται και τον Ιανουάριο. Ενώ στα ταμεία πρέπει να εισρεύσουν κατά τον πρώτο μήνα του χρόνου περισσότερα από 4,8 δισ. ευρώ, τα πάντα, τουλάχιστον μέχρι και τις εκλογές, έμοιαζαν παγωμένα.

Ελάχιστοι είχαν πληρώσει ΕΝΦΙΑ – ενδεικτικό το στοιχείο το ότι μέχρι και την περασμένη Παρασκευή οι εισπράξεις από την πέμπτη δόση του φόρου ακινήτων περιορίζονταν στα 80 εκατ. ευρώ, όταν ο εισπρακτικός στόχος είναι στα 400 εκατ. ευρώ – όπως επίσης ελάχιστοι είχαν υποβάλει τη δήλωση του ΦΠΑ προκειμένου να καταβάλουν τον φόρο προστιθέμενης αξίας για το τελευταίο τρίμηνο του έτους.

Είναι δεδομένο ότι ο Ιανουάριος θα κλείσει με σημαντική υστέρηση, καθώς ο αρμόδιος για τα έσοδα υπουργός αναπληρωτής ανέλαβε μόλις χθες και ενώ υπολείπονται δύο εργάσιμες μέχρι να εκπνεύσει η προθεσμία για την πληρωμή των φόρων.

Βέβαια, 2015 δεν είναι μόνο ο Ιανουάριος, αλλά και ο Φεβρουάριος και ο Μάρτιος. Στο τέλος Φεβρουαρίου – μήνας κατά τον οποίο επίσης θα πρέπει να πληρώσουμε ΕΝΦΙΑ – τα συνολικά έσοδα θα πρέπει να φτάσουν τα 8,46 δισ. ευρώ, τον Μάρτιο στα 11,158 δισ. ευρώ, τον Απρίλιο στα 14,384 δισ. ευρώ, τον Μάιο στα 18,012 δισ. ευρώ και τον Ιούνιο στα 21,456 δισ. ευρώ.

Εννοείται ότι οι επιπτώσεις από τις εκλογές δεν θα είναι το μοναδικό εμπόδιο το οποίο θα κληθεί να ξεπεράσει το υπουργείο Οικονομικών στην προσπάθειά του να μαζέψει έσοδα. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ κουβαλάει και την υποχρέωση εκπλήρωσης των βασικών της προεκλογικών δεσμεύσεων που χτυπούν τα έσοδα του 2015. Οι βασικές είναι:

1. Η κατάργηση του ΕΝΦΙΑ και η θέσπιση φόρου μεγάλης ακίνητης περιουσίας, ο οποίος θα απαλλάσσει από κάθε υποχρέωση τη μικρή και μεσαία περιουσία. Μάλιστα, η νέα κυβέρνηση θέλει ο νέος φόρος να επιβληθεί επί των πραγματικών αξιών. Και επειδή δεν είναι δυνατόν να υπολογιστούν οι πραγματικές αξίες άμεσα, ήδη στελέχη του νέου οικονομικού επιτελείου υποστηρίζουν ότι θα προχωρήσουν στην άμεση σύσταση επιτροπών ανά την ελληνική επικράτεια προκειμένου να καθορίσουν νέες αντικειμενικές αξίες, οι οποίες θα είναι πιο «κοντά» στις πραγματικές.

Ο προϋπολογισμός του 2015 έχει συμπεριλάβει έσοδα περίπου 3,5 δισ. ευρώ από τον ΕΝΦΙΑ του 2014 και του 2015. Ακόμη και αν υποτεθεί ότι θα εισπραχθούν οι δόσεις του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου, θα μένουν 2,65 δισ. ευρώ από τον ΕΝΦΙΑ του 2015. Πόσα από αυτά θα αποφέρει ο νέος φόρος που θα θεσπιστεί (και πότε;). Όσο μικρότερη είναι η απόδοση του νέου φόρου τόσο μεγαλύτερο θα είναι το «κενό» το οποίο θα πρέπει να αποκαταστήσει το καινούργιο οικονομικό επιτελείο.

2. Η θέσπιση αφορολογήτου στα επίπεδα των 12.000 ευρώ χτυπάει επίσης τα έσοδα του 2015. Μπορεί οι φορολογικές δηλώσεις για τα εισοδήματα του 2015 να υποβληθούν του χρόνου, ωστόσο, επειδή σε μισθωτούς και συνταξιούχους ο φόρος παρακρατείται, το μέτρο θα χτυπήσει τα φετινά φορολογικά έσοδα.
Ποια «απάντηση» μπορεί να δοθεί σε αυτά τα όντως απαιτητικά ερωτήματα; Προφανώς, μια απάντηση μπορεί να δοθεί από τη διαπραγμάτευση με τους δανειστές. Το αν υπάρχει δημοσιονομικό κενό ή όχι για το 2015, εξαρτάται από το πού μπαίνει ο πήχης του πρωτογενούς πλεονάσματος.

Προς το παρόν, ο προϋπολογισμός της φετινής χρονιάς προβλέπει ότι το πρωτογενές πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης (σύμφωνα με τη μεθοδολογία του προγράμματος οικονομικής πολιτικής) πρέπει να διαμορφωθεί στα 5 δισ. ευρώ. Το 2014, ύστερα από όλα αυτά τα μέτρα που έχουμε υποστεί, το πρωτογενές πλεόνασμα φέρεται να διαμορφώνεται τελικώς περίπου στα 1,8 δισ. ευρώ.

Το ερώτημα είναι σαφές:

Μπορούμε να αντέξουμε πλεονάσματα 5 δισ. ευρώ το 2015 (και 7 δισ. το 2016, καθώς όσο περνούν τα χρόνια τόσο περισσότερα πλεονάσματα ζητούν οι δανειστές;). Ήδη ξένα μέσα χαρακτηρίζουν την ελληνική οικονομία «σκλάβα» των δανειστών, ακριβώς επειδή ένας ολόκληρος λαός μπαίνει στη διαδικασία με υπερφορολόγηση και περικοπές μισθών και συντάξεων να δημιουργήσει πρωτογενή πλεονάσματα, τα οποία δεν παράγονται σε καμία χώρα της Ευρωζώνης ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Να λοιπόν από πού μπορούν να βγουν τα λεφτά. Αν ο πήχης του πλεονάσματος κατέβει, απελευθερώνονται πόροι οι οποίοι μπορούν να χρηματοδοτήσουν τις απώλειες στο σκέλος των εσόδων.

Η δεύτερη πηγή χρηματοδότησης μπορεί να είναι η πάταξη της φοροδιαφυγής. Ευχολόγιο; Οι πρώτες κινήσεις που έγιναν από την κυβέρνηση Τσίπρα δείχνουν ότι στο συγκεκριμένο πεδίο θα γίνει μεγάλη μάχη. Η επιλογή του Παναγιώτη Νικολούδη στη θέση του υπουργού Επικρατείας με αρμοδιότητα να δώσει τη μάχη κατά της διαφθοράς και η απόφαση να τεθεί ο έλεγχος του ΣΔΟΕ υπό το Μέγαρο Μαξίμου (μόνο και μόνο για να λύνονται άμεσα ζητήματα προσωπικού, μεταθέσεων κ.λπ., κάτι που μπορεί να διευκολύνει τον ελεγκτικό μηχανισμό της χώρας, ο οποίος σήμερα είναι σπασμένος στα δύο, όπως εξηγούν στελέχη της Κουμουνδούρου) είναι δύο κινήσεις που δημιουργούν ελπίδες.

Επίσης ο ορισμός του Δημήτρη Μάρδα στη θέση του υπουργού αναπληρωτή Οικονομικών είναι και αυτή μια κίνηση που στέλνει μήνυμα στην αγορά. Ποια ήταν η τελευταία σημαντική έρευνα του Μάρδα που ανακοινώθηκε μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο; Η μελέτη για τον περιορισμό του λαθρεμπορίου στα καύσιμα. Οι διαθέσεις φαίνεται να υπάρχουν. Θα μετρηθούν οι αντοχές και τα αποτελέσματα.

Υπάρχουν και άλλες προγραμματισμένες κινήσεις στο μέτωπο κατά της φοροδιαφυγής. Για τις δύο μεγάλες λίστες (Λαγκάρντ και εμβασμάτων) έχει συζητηθεί ακόμη και η λύση της «αυτομήνυσης», η οποία εφαρμόστηκε σε άλλες χώρες του εξωτερικού. Η λύση αυτή προβλέπει ότι οι εμπλεκόμενοι καλούνται από μόνοι τους να παραδεχτούν τη φοροδιαφυγή και να πληρώσουν με «αντάλλαγμα» καλύτερη μεταχείριση, κυρίως ως προς το ποινικό σκέλος. Θα υπάρξει ανταπόκριση;

Είναι και αυτό ζήτημα πολιτικής βούλησης: «Αν πληρώσουν οι πρώτοι, αν τα ευρήματα δουν το φως της δημοσιότητας, θα είναι πιο εύκολο να πειστούν και άλλοι».

Οι χρηματοδοτικές ανάγκες
 
Για να ανταποκριθεί η χώρα στις υποχρεώσεις της πρέπει να αποπληρώσει υποχρεώσεις 4 δισ. ευρώ που λήγουν στο δίμηνο Φεβρουαρίου – Μαρτίου (1,59 δισ. ευρώ τον Φεβρουάριο και 2,5 δισ. ευρώ τον Μάρτιο) και να αναχρηματοδοτήσει έντοκα γραμμάτια ύψους 7 δισ. ευρώ. Το δεύτερο τρίμηνο της χρονιάς περιλαμβάνει πρόσθετες υποχρεώσεις 4,3 δισ. ευρώ.

Όσον αφορά τα έντοκα γραμμάτια, κανονικά δεν θα υπήρχε πρόβλημα, καθώς λειτουργεί μια διαδικασία «αντικατάστασης». Αποπληρώνονται τα παλαιά με καινούργια και απλώς ο κρατικός προϋπολογισμός επιβαρύνεται με τους τόκους. Στην προκειμένη περίπτωση, βέβαια, λόγω του κλίματος που έχει δημιουργηθεί, υπάρχει ζήτημα όσον αφορά το ποιος θα καλύψει τις εκδόσεις των εντόκων γραμματίων.

Λέγεται ότι οι ξένοι είναι απρόθυμοι να εκτεθούν στον όποιο κίνδυνο αγοράζοντας ελληνικά έντοκα. Αν δεν αγοράσουν οι ξένοι, αυτό τον ρόλο πρέπει να παίξουν οι ελληνικές τράπεζες. Οι οποίες όμως έχουν στραφεί στον μηχανισμό έκτακτης ρευστότητας (ELA), οπότε σε έναν βαθμό το τι θα κάνουν τη ρευστότητα που θα αντλήσουν από τον ELA υπόκειται και στον έλεγχο της ΕΚΤ.

Ακόμη και αν λυθεί το ζήτημα των εντόκων γραμματίων, υπάρχει το θέμα των ομολόγων και των λοιπών υποχρεώσεων (σ.σ.: από τις λήξεις του πρώτου τριμήνου, περίπου 2,5 δισ. ευρώ πρέπει να καταβληθούν στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ενώ 1,8 δισ. ευρώ είναι οι τόκοι που πρέπει να πληρωθούν το διάστημα Ιανουαρίου – Μαρτίου.

Η διαπραγμάτευση με τους δανειστές όσον αφορά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης της ελληνικής οικονομίας δεν θα έχει γίνει καν στο τέλος Μαρτίου (σ.σ.: η νέα κυβέρνηση δεν λέει καν αν θα προχωρήσει η διαδικασία αξιολόγησης). Έτσι τα 2 δισ. ευρώ που περιμένουμε από την Ευρώπη δεν θα έρθουν. Πώς λοιπόν θα πληρωθεί το ΔΝΤ;

Σε ανύποπτο χρόνο, ο νέος υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης έχει υποστηρίξει ότι μπορεί να συζητηθεί με το ΔΝΤ χρονική μετάθεση των συγκεκριμένων υποχρεώσεων, ώστε να προχωρήσει χωρίς προβλήματα η διαπραγμάτευση. Θα γίνει δεκτό κάτι τέτοιο; Αν ναι, θα βοηθήσει την κατάσταση.

Η μεγάλη εικόνα, βέβαια, αφορά τη συνολική διαπραγμάτευση για το χρέος, η οποία θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τον Ιούνιο (σ.σ.: Ιούλιο και Αύγουστο τα ταμεία θα έχουν αδειάσει και εμείς θα πρέπει να αποπληρώσουμε δανειακές υποχρεώσεις 8,8 δισ. ευρώ. Χωρίς συμφωνία, αυτές οι υποχρεώσεις δεν καλύπτονται).

Θετική έκβαση σημαίνει και δημοσιονομικά οφέλη. Πολύ απλά διότι θα απελευθερωθούν κεφάλαια από τα περίπου 5,5 δισ. ευρώ που πληρώνουμε ετησίως μόνο για τους τόκους. Και 1 δισ. ευρώ να περισσέψει, αυτό μπορεί να διατεθεί για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης με όποιον τρόπο και αν αποφασιστεί (χρηματοδότηση για δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αύξηση συντάξεων για να τονωθεί η ζήτηση κ.λπ.).

Ίδωμεν λοιπόν…