Μια σπουδαία έκθεση 20 έργων του με ιστορικές ή μυθολογικές σκηνές, παραστάσεις παρμένες από ταχυδρομικά δελτάρια και παλιές λιθογραφίες ή φωτογραφίες, τοπία και εικόνες της καθημερινής ζωής, φιλοξενείται στο Μουσείου Μπενάκη

Μια σπουδαία έκθεση 20 έργων του με ιστορικές ή μυθολογικές σκηνές, παραστάσεις παρμένες από ταχυδρομικά δελτάρια και παλιές λιθογραφίες ή φωτογραφίες, τοπία και εικόνες της καθημερινής ζωής, φιλοξενείται στο Μουσείου Μπενάκη

Στη σύντομη ιστορία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, πολλοί ζωγράφοι προσπάθησαν με το έργο τους να περάσουν στην Ιστορία. Ελάχιστοι το πέτυχαν. Ένας δεν νοιάστηκε καθόλου για τιμές. Ωστόσο, το όνομά του ίσως είναι το πιο γνωστό στην ιστορία της ελληνικής ζωγραφικής. Ο «λαϊκός» ζωγράφος Θεόφιλος (Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, 1873;-1934), αταξινόμητος και άσημος στις μέρες του, με τη φαινομενική απλότητα των έργων του «κατόρθωσε» να μνημονεύεται ως ένας από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες του παράδοξου ελληνικού νεωτερισμού και του αργοπορημένου, ιδιότυπου, εθνικού μας μοντερνισμού. Σε λίγες μέρες, μια σπουδαία έκθεση 20 έργων του, που ανήκουν στη συλλογή της Εμπορικής Τράπεζας, θα εγκαινιαστεί στο Κεντρικό Κτίριο του Μουσείου Μπενάκη (Κουμπάρη 1, 14/9 – 31/10), με τη φιλοδοξία να φωτίσει ακόμη περισσότερο την περίπτωση του Λέσβιου καλλιτέχνη. «Ο Θεόφιλος παραμένει ένα μετέωρο στην ελληνική κουλτούρα, ένα σκάνδαλο στην ελληνική ζωγραφική. Τον εμπιστεύονται οι ποιητές (Εμπειρίκος, Σεφέρης, Ελύτης) αλλά τον υποπτεύονται οι ζωγράφοι» γράφει ο Μάνος Στεφανίδης στο Ελληνομουσείον του. Είναι αλήθεια ότι η απεριόριστη θεματογραφία του Θεόφιλου, πάντα με εθνοκεντρικές αναφορές και συχνά με συνοδευτικούς «καλλιγραφικούς» τίτλους, δημιούργησε ένα σύμπαν εικόνων και νοημάτων όπου η ιστορία και η μυθολογία γίνονται ένα, η βυζαντινή αγιογραφική παράδοση συναντά τα λαϊκά χειροτεχνήματα και η ελληνική ύπαιθρος φιλοξενεί επαναστάτες του ’21, τσολιάδες και Μεγαλέξανδρους, ημίθεους, Οδυσσείς και ανώνυμους χαρακτηριστικούς τύπους της ελληνικής επαρχίας. Η διανόηση μαζί με τον αυθορμητισμό και την αθυροστομία του Μακρυγιάννη, έστω και καθυστερημένα αναγνώρισε την αυθεντικότητά του, αν και μια μερίδα της του κόλλησε τη ρετσινιά του ναΐφ. Ο ίδιος ήταν αυτοδίδακτος και επηρεασμένος από τον αγιογράφο παππού του. Όσο ζούσε στη Μυτιλήνη συνήθιζε να κυκλοφορεί φορώντας φουστανέλα ενώ εργάστηκε επί σειρά ετών ως θυροφύλακας στο ελληνικό προξενείο της Σμύρνης. Στο Βόλο, όπου πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του, ζωγράφιζε προσωπικές παραγγελίες σε σπίτια και καταστήματα. Όταν επέστρεψε στη Μυτιλήνη τον ανακάλυψε ο Στρατής Ελευθεριάδης (Tériade) και άρχισε να του παραγγέλνει πίνακες ποικίλης θεματογραφίας. Στη συλλογή της Εμπορικής Τράπεζας περιλαμβάνονται έργα με ιστορικές ή μυθολογικές σκηνές, παραστάσεις παρμένες από ταχυδρομικά δελτάρια και παλιές λιθογραφίες ή φωτογραφίες, τοπία και εικόνες της καθημερινής ζωής. Η έκθεση συνοδεύεται από την έκδοση Θεόφιλος (1967), σε επιμέλεια Γιάννη Τσαρούχη και Γιώργου Μανουσάκη και κείμενα του Γιάννη Τσαρούχη, ενώ κατά τη διάρκειά της θα προβάλλεται το αφιέρωμα της εκπομπής «Παρασκήνιο» με τίτλο 2003 – Θεόφιλος ξανά, σε σκηνοθεσία Λάκη Παπαστάθη.

Γιάννης Κουκουλάς