Το αλφαβητάρι του κομμουνισμού / Βίνκελμαν ή το Πεπρωμένο / Αφού με ρωτάτε, να θυμηθώ… / Ένας Τσετσένος σκύλος στη Μασσαλία / Το μαύρο ρύζι

Ν. Μπουχάριν – Γ. Πρεομπραζένσκι

Το αλφαβητάρι του κομμουνισμού

Μετάφραση: Κατερίνα Χαλμούκου

Εκδόσεις: ΚΨΜ

Σελ.: 548

Ό,τι υπήρξε για τον 19ο αιώνα το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο», ήταν για τον 20ό «Το αλφαβητάρι του κομμουνισμού»! Σήμερα έχει αξία ιστορικού ντοκουμέντου του κομμουνιστικού κινήματος στον αιώνα που μας πέρασε. Κι ως έτσι, διατηρεί το ενδιαφέρον του ως ένα μουσειακού χαρακτήρα κείμενο. Το Αλφαβητάρι, δεν ήταν τίποτα περισσότερο από ένας μπούσουλας ο οποίος αποτύπωνε τα βασικά χαρακτηριστικά της κομμουνιστικής θεωρίας. Είχε συνταχτεί αμέσως μετά την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917, με εκλαϊκευμένο τρόπο ώστε να μπορεί να γίνεται κατανοητό από τις μάζες των αγράμματων εργατών στη μεταεπαναστατική Ρωσία. Ωστόσο, στο όνομα του διεθνισμού, (ο Ν. Μπουχάριν ήταν γραμματέας της Κομμουνιστικής Διεθνούς), μεταφράστηκε σε όλες τις γλώσσες ώστε να διαφωτίσει το παγκόσμιο εργατικό προλεταριάτο για τις βασικές αρχές του Κομμουνιστικού Κινήματος έτσι όπως τις εξελάμβανε η νεόκοπη σοβιετική εξουσία. Όμως, όπως πολύ συχνά συνέβαινε στην ΕΣΣΔ στο τέλος της δεκαετίας του ’20, το Αλφαβητάρι έπαψε να τυπώνεται μιας και οι δυο του συγγραφείς είχαν πέσει σε δυσμένεια από το καθεστώς, με άλλα λόγια από τον Στάλιν. Παρά ταύτα, το κείμενο «αποτελεί μοναδικό δείγμα των στόχων και των πολιτικών του κομμουνισμού, όπως εκφράστηκε κατά τα πρώτα χρόνια της νίκης των μπολσεβίκων», όπως επισημαίνεται στον ελληνικό πρόλογο της έκδοσης. Το βιβλίο χωρίζεται σε δυο βασικά μέρη. Στο πρώτο που είναι και το θεωρητικό, αναλύονται η παρακμή και η πτώση του καπιταλισμού, που οδήγησαν στην Επανάσταση. Το πρώτο μέρος είναι γραμμένο εξ ολοκλήρου από τον Μπουχάριν. Το δεύτερο μέρος αναφέρεται σε πρακτικές, όπως ποια μέτρα και ποιες πολιτικές πρέπει να εφαρμόσει η Σοβιετική Ένωση, με δυο λόγια, ποιο πρόγραμμα πρέπει να ακολουθήσει. Χαρακτηριστικό είναι ότι η έκδοση δημοσιεύεται ολόκληρη για πρώτη φορά στα ελληνικά.

Αλέξανδρος Ίσαρης

Βίνκελμαν ή το Πεπρωμένο

Εκδόσεις: Κίχλη

Σελ.: 304

Δεύτερη και σαφώς πληρέστερη πεζογραφική εμφάνιση του ποιητή Αλέξανδρου Ίσαρη με πέντε ιστορίες που χαρακτηρίζονται ως διηγήματα. Όλες τις ιστορίες παρά τη διαφορετική τους θεματολογία τις ενώνει το πεπρωμένο, όπως σωστά δεν παρέλειψε ο συγγραφέας να δηλώσει «διαζευκτικά» στον τίτλο. Το πεπρωμένο εδώ, και στις πέντε ιστορίες, δεν συναντάται στη λαϊκή του εκδοχή ως «ανατολικής προέλευσης προκατάληψη» αλλά εκδηλώνεται μέσα από σοφιστικέ καλλιτεχνικές αναγωγές. Στην πρώτη και πιο εκτενή ιστορία που χαρίζει και τον τίτλο της συλλογής, ο βασικός ήρωας είναι ένας σκηνοθέτης ο οποίος έχει επιλέξει για θέμα της επόμενης ταινίας του τη ζωή του διάσημου Γερμανού αρχαιολόγου Βίνκελμαν. Ο Γερμανός αρχαιολόγος είχε δολοφονηθεί το 1768 στην Τεργέστη και η δολοφονία του, που έμεινε ανεξιχνίαστη, θύμιζε έντονα εκείνη του Πιερ Πάολο Παζολίνι. Ο σκηνοθέτης μας που κατοικεί στην οδό Βίνκελμαν στην περιοχή του Μετς, βρίσκεται για μια οικογενειακή του υποχρέωση στη Βία Βίνκελμαν της Τεργέστης. Η συνέχεια ακολουθεί αυτή την ομιχλώδη διαδρομή του πεπρωμένου στο «Bar Venus», όπου δυο διανοούμενοι βρίσκουν ερωτική διέξοδο στη φιλόξενη αγκαλιά των πρόθυμων, έναντι ανάλογου αντιτίμου, αλλοδαπών καλλονών. Το θέμα της μοναξιάς που δεν παραλείπεται επιμελώς από καμιά ιστορία, κυριαρχεί στο «Βέρθερο» όπου δυο άνθρωποι συναντούνται τυχαία επιδρώντας ο ένας πάνω στον άλλον. Στο διήγημα «Πληγές της Μαρίας Κάλλας» ο Ίσαρης βρίσκει την ευκαιρία με βιτριολική διάθεση να παρουσιάσει τη μικρότητα και τη φτήνια των λογοτεχνικών ανθρώπινων σχέσεων. Τέλος, στη «Σβούρα» το ενδιαφέρον μας εστιάζεται στην ανεξάντλητη σχέση μητέρας και τέκνου, μια σχέση η οποία συνήθως αποβαίνει επιβλαβής για το παιδί!

Μαρία Μπέικου

Αφού με ρωτάτε, να θυμηθώ…

Εκδόσεις: Καστανιώτη

Σελ.: 236

Μια ζωή, μια Οδύσσεια, όπως αυτή της Μαρίας Μπέικου που γεννήθηκε στην Ιστιαία και στον πόλεμο βρέθηκε να σπουδάζει την Ιατρική (κορίτσι πράμα) στην Αθήνα. Εκεί, στην πρωτεύουσα, οργανώνεται και μπαίνει στην παρανομία, μαζί με τον Λεωνίδα Κύρκο. Από κει και πέρα, η ζωή της εξελίσσεται σε μια περιπέτεια απίστευτης αντοχής, καρτερικότητας, πίστης στον άνθρωπο, στις αξίες και στα ιδανικά που ευαγγελίζονται έναν καλύτερο και δικαιότερο κόσμο. Μια περιπέτεια όπου πλέον η θυσία γίνεται τρόπος ζωής, και φευ αυτοσκοπός, όπου ο προσωπικός άγιος αγώνας μπαίνει στο στίβο της πολιτικής, εκεί όπου περί άλλα τυρβάζουν οι πανταχού παρόντες επιτήδειοι, όπου ο αγώνας και η αγωνία εκποιούνται εκ νέου αυτή τη φορά ως άγια λείψανα μιας ιδεολογίας που υποσχέθηκε τα πάντα και αφαίρεσε τα πάντα – ακόμα κι αυτή την ελπίδα. Διαβάζοντας κανείς τέτοιες βιογραφίες, σαν αυτή της μοναδικής Μαρίας Μπέικου, δακρύζει, συγκινείται, εξεγείρεται, ενθουσιάζεται, επαναστατεί και στο τέλος απελπίζεται – μιας κι όλος αυτός ο κόσμος τέλειωσε άδοξα με την κατάρρευση του σοσιαλιστικού οράματος. Πρόκειται για την ιστορία ενός νέου – υπέροχου και λαμπρού κοριτσιού, ενός σπάνιου λουλουδιού που έθεσε τη ζωή του στην υπόθεση για έναν δικαιότερο κόσμο. Για έναν κόσμο που προσέβλεπε στο μέλλον, για μια ζωή γεμάτη δωρεά και αυταπάρνηση. Το κόστος αυτών των οραμάτων υπήρξε ανυπολόγιστο: εξορίες, φυλακίσεις, διώξεις, περιπλανήσεις, ξεριζωμοί για μια ολόκληρη ζωή… Είναι καλό να γνωρίζουμε τι έγινε στο παρελθόν, όπως και να καταμερίσουμε ανεπηρέαστα τις ευθύνες, αλλά είναι καλύτερο να ξεκινήσουμε μια νέα αποδεσμευμένη ζωή με την ευχή να μην χρειαστεί να έχουμε άλλους ήρωες!

Michel Maisonneuve

Ένας Τσετσένος σκύλος στη Μασσαλία

Μετάφραση: Αλίκη Κεραμιδά

Εκδόσεις: Πόλις

Σελ.: 229

Ένα απίθανο νουάρ που ξεκινά από τα γκέτο της Μασσαλίας και επεκτείνεται, μέσω γεωπολιτικών αναζητήσεων και στρατηγικών ως το Γκρόζνι και τον Καύκασο. Μια ηλικιωμένη γυναίκα βρίσκεται άγρια δολοφονημένη, έχοντας βασανιστεί απάνθρωπα. Την κηδεία της ακολουθούν οι γείτονές της, ένας Έλληνας επιπλοποιός, ο Νέστωρ Παναγόπουλος, ένας νεαρός άντρας, ο Ντασί Ελ Αχμέτ που διδάσκει στο Πανεπιστήμιο αραβική επιστήμη και λογοτεχνία κι ένας σκύλος, ο σκύλος της δολοφονημένης. Πιο πέρα, κατά τη διάρκεια της ταφής, την τελετή παρακολουθούν και κάτι ρώσικες φάτσες μέσα από μια ακριβή ΒΜW. Ο σκύλος, μάλιστα, τους γαυγίζει σα να τους θεωρεί υπεύθυνους για τη δολοφονία της κυρίας του. Στην εξέλιξη, η δολοφονημένη αποδεικνύεται ότι είναι μάνα ενός σημαντικού Τσετσένου αυτονομιστή και ότι οι τύποι της ΒΜW ψάχνουν απεγνωσμένα έναν ονόματι Χασάν, όνομα που ανήκει στο σκύλο… Οι Ρώσοι –που δεν αστειεύονται– μαυρίζουν στο ξύλο όλους τους γνωστούς της δολοφονημένης και βρίσκονται μπροστά σε μια ιδιότυπη αλληλεγγύη που επιδεικνύουν τα μέλη του γκέτο. Σε αυτή την ξεκαρδιστική περιπέτεια αναδεικνύονται μια σειρά από ενδιαφέροντες χαρακτήρες όπως αυτός του Άραβα καθηγητή, ο οποίος ξεπερνά τις κακοτοπιές του βίου απαγγέλλοντας στίχους του Ομέρ Καγιάμ και του Λάο Τσε που ταιριάζουν σε κάθε περίσταση. Ενδιαφέρουσα είναι και η παρουσία μιας εκρηκτικής Ελληνίδας, της κόρης του Παναγόπουλου, η οποία είναι και ο ανεκπλήρωτος έρωτας του Ντασί Ελ Αχμέτ. Στο μεταξύ, ο σκύλος, μέσα από ξεκαρδιστικές λεπτομέρειες, έχει πέσει στα σωστά χέρια. Παράλληλα με την περιπέτεια, η γοητεία της Μασσαλίας και του υποκόσμου δεν περνά απαρατήρητη.

Άννα Μόι

Το μαύρο ρύζι

Μετάφραση: Ρίτα Κολαϊτη

Εκδόσεις: Gema

Σελ.: 240

Με γυναικεία ευαισθησία γραμμένο, αυτό το βιβλίο που μιλά για τα γεγονότα του 1968 στη Σαϊγκόν, έχει ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα, ότι είναι γραμμένο από μια συγγραφέα η οποία μιλά βιωματικά για έναν τραγικό πόλεμο της πατρίδας της, σε μια ξένη γλώσσα και σε μια ξένη πρωτεύουσα. Αν κι αυτό στις μέρες μας αποτελεί ένα σύνηθες γεγονός, δεν παύει να έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η Άννα Μόι, εκτός από συγγραφέας, είναι και δημοσιογράφος και στιλίστρια μόδας, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Βιετνάμ και ζει ανάμεσα στο Παρίσι και τη Σαϊγκόν. Στο πρώτο της μυθιστόρημα έχει σαν θέμα έναν πόλεμο ο οποίος έγινε η αφορμή να ξεσπάσουν θύελλες διαμαρτυρίας τόσο στην Αμερική όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Ένα σωρό κινήματα δημιουργήθηκαν παντού, προκειμένου να συμπαρασταθούν στον ηρωικό λαό του Βιετνάμ στον άνισο αγώνα του εναντίον μιας άδικης υπερδύναμης. Η Σαϊγκόν είναι περικυκλωμένη και στο έλεος της σφοδρότητας των ξένων στρατευμάτων. Αυτά τα βίαια και πραγματικά γεγονότα γίνονται αφορμή για τη συγγραφέα να βρει καταφύγιο στην αθωότητα της παιδικής της ηλικίας. Είναι η άμυνα που μπορεί να προτάξει στον όλεθρο που σοβεί γύρω της. Μέσα στην εξωφρενική κόλαση του πολέμου, η καταφυγή σε μνήμες τρυφερές όπου ανακαλούνται κομμάτια καθημερινότητας, που η ποιητική τους απλότητα χαρίζει στη ζωή ανείπωτη λάμψη, δίνει την ευκαιρία στη συγγραφέα να κερδίσει τον δικό της πόλεμο που είναι ταυτόχρονα η νίκη της πατρίδας της και της ζωής της με τα ιδιαίτερα αρώματα, τον δικό τους αέρα, τους τόπους και τις δοξασίες τους.

Ξενοφών Μπρουντζάκης [[email protected]]