Η κινηματογραφική εβδομάδα που διανύουμε περιλαμβάνει μία απόπειρα φεμινιστικής ταινίας με σούπερ ηρωίδες, και ταυτόχρονα, και άκρως ειρωνικά ως προς το timing, την επιστροφή ενός από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες όλων των εποχών, ο οποίος έχει κατηγορηθεί για βιασμό ανήλικης.

Εδώ τίθεται το ζήτημα: πώς μπορεί να αποστασιοποιηθεί κανείς, και ιδιαίτερα ένας άνδρας κριτικός, από το πολιτικά φορτισμένο πλαίσιο στο οποίο εμφανίζεται ένα πολιτισμικό προϊόν, προκειμένου να το αξιολογήσει ; Πρέπει να αποστασιοποιηθεί; Και, εάν δεν πρέπει, είναι σωστό να επηρεάσει τη «βαθμολογία» του, ή της ; 

Έχω καταλήξει ότι, αν και είναι αναπόφευκτο ότι το περικείμενο θα επηρεάσει τη θέαση, είναι παράλληλα ανήθικο το να προσθέσει(ς) στην, ή να αφαιρέσει(ς) από την αξιολόγηση αυτού που παρουσιάζεται στην οθόνη, τον δίσκο, ή το χαρτί. Υπάρχουν χιλιάδες μέτριοι, ή παντελώς ατάλαντοι καλλιτέχνες που είναι φεμινιστές, δεν είναι ρατσιστές ή ομοφοβικοί, κλπ., και υπάρχουν και ιδιοφυίες που, π.χ., έχουν συμπεριφερθεί άθλια σε γυναίκες. Το παρελθόν αλλά και το παρόν βρίθουν τέτοιων παραδειγμάτων σε όλες τις τέχνες, παραδειγμάτων που οι σύγχρονοι φιλελεύθεροι κριτικοί συχνά δείχνουν να λησμονούν, ή να θυμούνται επιλεκτικά. Φυσικά, ταυτόχρονα υπάρχουν και τα φαιδρά, αλλά και επικίνδυνα φαινόμενα όπου, διάφορες ομάδες που ισχυρίζονται ότι θίγονται, απαιτούν, π.χ., να κατέβουν από μουσεία πίνακες με μη πολιτικά ορθό περιεχόμενο, οι οποίοι ζωγραφίστηκαν αιώνες πριν.

Ποια είναι όμως η απάντηση που ενδείκνυται σε αυτές τις περιπτώσεις; Σήμερα αποδοκιμάζεις καλλιτέχνες που εκφράζουν ομοφοβικές, ρατσιστικές, ή μισογυνικές απόψεις, τους καταδικάζεις, τους ξεμπροστιάζεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τους περιθωριοποιείς για την κακοποιητική τους συμπεριφορά, ή τους φυλακίζεις για τα εγκλήματά τους (βλ. Μπιλ Κόσμπι). Είναι όμως γελοίο να προσπαθήσεις να μειώσεις αναδρομικά την όποια καλλιτεχνική αξία του Μάικλ Τζάκσον (τυχαίο παράδειγμα) επειδή, όπως όλα δείχνουν, ήταν ένα τέρας, ή του Γούντι Άλεν, ο οποίος επίσης κατηγορείται ότι υπήρξε ένα τέρας.  

Και όλα αυτά μάς φέρνουν στο Αρπακτικά Πτηνά και η Φαντασμαγορική Χειραφέτηση της Χάρλεϊ Κουίν. Η πλοκή αφορά στην εξέλιξη του χαρακτήρα του τίτλου, από θλιβερά και μαζοχιστικά προσκολλημένη σε έναν κοινωνιοπαθή κατά συρροή δολοφόνο, σε ενδυναμωμένη αντι-ηρωίδα. Η αρρωστημένη σχέση της Χάρλεϊ με τον διαβόητο Τζόκερ, ένα είδος συνδρόμου Στοκχόλμης, έχει συχνά γίνει αντικείμενο κριτικής. Εδώ λοιπόν, και μετά το φιάσκο του Suicide Squad, όπου ένας παντελώς απωθητικός Τζόκερ ήταν βασικά προαγωγός της Χάρλεϊ, η DC και η Warner Bros αποφασίζουν να αφήσουν τον πρασινομάλλη κλόουν του εγκλήματος (σχεδόν) έξω από την ταινία, και να επικεντρωθούν στον χαρακτήρα που υποδύεται η Μάργκοτ Ρόμπι (η οποία είναι και [συμ]παραγωγός της ταινίας), και στις νέες φιλενάδες της, την Κυνηγό (Huntress), το Μαύρο Καναρίνι, μια ψαρωτική μεσήλικη μπατσίνα, και ένα έφηβο κοριτσάκι-σκληραγωγημένο χαμίνι.

Ήδη από τον (τεράστιο) τίτλο, όλα φωνάζουν ενδυνάμωση™ (empowerment) made in Hollywood. Για την ακρίβεια, και θυμίζοντας την υπερδύναμη μιας από τις πρωταγωνίστριες, το ουρλιάζουν. Γυναικεία ονόματα στην παραγωγή. Γυναίκα έγραψε το σενάριο. Γυναίκα, και δη Κινεζο-Αμερικανίδα (πολιτικοταυτοτικό μπίνγκο), σκηνοθέτης – η Κάθι Γιαν. Ανάλογο soundtrack που σου «παίρνει» τα αφτιά. Cameo εμφάνιση της φεμινίστριας stand-up κωμικού, Ali Wong. Απαίσιοι, αλλά και εντελώς μονοδιάστατοι, μισογύνηδες άνδρες χαρακτήρες. Ένας δε από αυτούς, ο μοναδικός γκέι άνδρας χαρακτήρας στην ταινία, είναι ο χειρότερος από όλους. Άραγε πόσο προοδευτικό μπορεί να είναι αυτό το τελευταίο με όρους αναπαράστασης ; Φαίνεται ότι το Χόλιγουντ σκόνταψε στη δική του μπανανόφλουδα.

Μέσα στα πρώτα κιόλας δευτερόλεπτα του φιλμ, η Χάρλεϊ μάς ενημερώνει ότι, όπως λέει το φιλελεύθερο φεμινιστικό σλόγκαν του Me Too, θα μας πει τη δική της ιστορία. Το θέμα είναι ότι αυτή η ιστορία είναι ουσιαστικά μια μη-ιστορία, ειπωμένη κακά και πρόχειρα, και η ταινία είναι μια μη-ταινία. Πρόκειται ουσιαστικά για μια αισθητικά κακόφωνη συρραφή σκηνών, ενώ το όποιο φεμινιστικό μήνυμα είναι τόσο βεβιασμένο που καταντά ξεδιάντροπα κυνική κεφαλαιοποίηση του ευρύτερου κοινωνικο-πολιτικο-πολιτισμικού κλίματος στη Δύση την παρούσα στιγμή. Τα Αρπακτικά Πουλιά δικαιώνουν τον τίτλο τους, καθότι πρόκειται για αρπαχτή ολκής.

Τονικά ό,τι να ναι (χρησιμοποιεί στιλιστικά και αφηγηματικά τερτίπια από Trainspotting και Γκάι Ρίτσι, παραπέμποντας παράλληλα σε ταινίες με γυναίκες απατεώνες όπως το Ocean’s 8 – ένα ακόμα αχρείαστο ριμέικ έμφυλης «τράμπας» –, αλλά με φωσφοριζέ χρώματα και φώτα νέον βγαλμένα από κακέκτυπο ταινίας του Χάρμονι Κορίν, και με ολίγον από Sex and the [Gotham] City) θα ονόμαζα τα Αρπακτικά Πουλιά (σημειωτέον, υπήρξε και βραχύβια τηλεοπτική μεταφορά/σειρά των αρχών της δεκαετίας ’00, με τον ίδιο τίτλο και [κάποιους από τους] χαρακτήρες, η οποία είναι πολύ καλύτερη από το παρόν τέρας του Φρανκενστάιν) ‘‘femxploitation’’, από τις λέξεις φεμινισμός και exploitation (βλ. και blaxploitation) B-movie.   

Ένα άλλο βασικό πρόβλημα είναι ότι, ενώ η ταινία ξεκινά κυριολεκτικά ως καρτούν, στην πορεία έχει εξάρσεις ακραίας βίας που παραπέμπουν σχεδόν σε Τακέσι Μίικε, και «ανήκουν» σε άλλο κινηματογραφικό είδος, και ηλικιακό target group. Όχι τυχαία, και σε αντίθεση με την Ελλάδα, η ταινία κρίθηκε κατάλληλη από 17 και άνω.  

Το γυναικείο καστ, ποικιλόμορφο (diverse) μεν, αλλά εντελώς αδύναμο (η Μαίρη Ελίζαμπεθ Γουίνστεντ ουσιαστικά σε έναν μη-ρόλο), έως κακό (Tζούρνι Σμόλετ-Μπελ). Ο δε Γιούαν ΜακΓκρέγκορ, ο οποίος κάποτε ήταν στην τελική λίστα με τους υποψήφιους για το ρόλο του Ρόμπιν στις ταινίες Μπάτμαν του Τζόελ Σουμάχερ αλλά, ειρωνικά, 25 χρόνια αργότερα, έμελλε να γίνει μέρος της κινηματογραφικής DC σε μια πολύ χειρότερη ταινία, παίζει υπερβολικά, σε έναν ρόλο που κινείται μεταξύ Μάσκας με τον Τζιμ Κάρεϊ, και κάποιας αποτυχημένης παρωδίας κινηματογραφικού γκάνγκστερ. Ο κακός με το όνομα «Μαύρη Μάσκα», τον οποίο υποδύεται, είναι ούτως η άλλως δευτερεύων στα κόμικς. Το ίδιο όμως ισχύει και για όλους τους γυναικείους χαρακτήρες που παρελαύνουν στην ταινία. Ήταν αρχικά γραμμένοι ως περιφερειακοί. Ωστόσο, και με λιγότερο γνωστούς χαρακτήρες μπορείς να κάνεις μικρά θαύματα (βλ. τη σειρά Τζέσικα Τζόουνς, με έναν κακό που σου πάγωνε το αίμα, και ήταν και εξαιρετικά – δυσάρεστα – επίκαιρος).

Το Αρπακτικά Πτηνά δεν είναι η πρώτη ταινία με σούπερ ηρωίδες. Δεν είναι η πρώτη ταινία με ενδυναμωμένες (σούπερ) ηρωίδες. Και δεν είναι σίγουρα η καλύτερη ταινία με ενδυναμωμένες σούπερ ηρωίδες.

Μια άλλη γελοία πρακτική του Χόλιγουντ, η οποία αντανακλά, εκτός των άλλων, και πλήρη έλλειψη φαντασίας, στη μετά-Me Too εποχή : παίρνει franchises που ήταν εγγενώς σεξιστικά (βλ. Tomb Raider, Άγγελοι του Τσάρλι), και προσπαθεί με το στανιό να τα κάνει προοδευτικ-ίζοντα, με αναπόφευκτα μέτρια, ή κακά αποτελέσματα.

Αφήνω το πιο σημαντικό για το τέλος: το κρίσιμο είναι η κινηματογραφική βιομηχανία να δίνει ευκαιρίες σε περισσότερες ταλαντούχες γυναίκες δημιουργούς, ηθοποιούς, καλλιτέχνες που ανήκουν σε μειονότητες και καταπιεσμένες ομάδες να πουν όντως τις δικές τους ιστορίες, και όχι απλά και μόνο για να σερφάρει το εκάστοτε στούντιο πάνω στο μοδάτο και επικερδές κύμα της πολιτικής ορθότητας. Το πρόβλημα είναι δομικό, και δεν αντιμετωπίζεται με πασαλείμματα τύπου «μια μη-λευκή γυναίκα εδώ, ένας μη-cis εκεί», κ.ό.κ. Η πρόσφατη ταινία του Σεφερλή είναι ρατσιστική, σεξιστική, κλπ., κλπ., αλλά, εκτός όλων αυτών, εν τέλει είναι και μια κακή ταινία.     

Επιστρέφοντας στα Αρπακτικά Πτηνά: ακόμη και η αντικειμενοποίηση του γυναικείου σώματος (βασική κατηγορία εναντίον του Χόλιγουντ από μερίδα φεμινιστριών) δεν είναι απούσα: τουλάχιστον στη μισή ταινία οι ηρωίδες κλοτσάνε φορώντας πολύ κοντά σορτσάκια, ή ασφυκτικά κολλητά παντελόνια – κάτι που σχολιάζει μέχρι και μία από τις ηρωίδες.

Στα θετικά: αν κρίνω από τα γέλια και τις φωνές, τα δεκαπεντάχρονα κορίτσια στο κοινό φάνηκε ότι διασκέδασαν με την ψυχή τους την ταινία.

Σε αυτά που εξέπληξαν εμένα θετικά: στην ταινία μαθαίνουμε ότι η Χάρλεϊ Κουίν ψήφισε Μπέρνι Σάντερς. Σόρι Χίλαρι, καθώς φαίνεται έχει και η φιλελεύθερη ενδυνάμωση τα όριά της.   

Βαθμολογία 2/5

Ευχαριστούμε τον κινηματογράφο Τρία Αστέρια για τη φιλοξενία.