Όλοι οι ενήλικοι έχουν δει αυτή την ταινία. Πολλοί από εμάς την έχουν δει παραπάνω από μία φορά. Η «Casablanca», που φέτος κλείνει τα 80 χρόνια από την κυκλοφορία της, με την πάροδο των χρόνων ξέφυγε από τη στενή κατηγορία του ψυχολογικού θρίλερ ή του φιλμ noir, ξέφυγε ακόμα και από την κατηγορία της cult ταινίας, κι έχει περάσει πλέον στη σφαίρα του μύθου.

Τι είναι όμως αυτό που συνέτεινε στο μύθο της; Οι περισσότερες ταινίες που έμειναν κλασικές ξεπερνώντας αναπάντεχα τα όρια της εποχής τους, κρύβουν πίσω τους κάποια κακοδαιμονία που συντείνει και διατηρεί το μύθο τους: κάποια αποτυχημένη φαραωνική κινηματογραφική παραγωγή, μια αρχική αποτυχία στο box office, την υποτίμηση των κριτικών κινηματογράφου της εποχής εκείνης, ή το ότι έχασαν στα βραβεία Όσκαρ από κάποια ανάξια λόγου ταινία που κανένας δεν θυμάται πια.

Στην περίπτωση της «Casablanca», όμως, δεν ισχύει τίποτε απ’ όλα αυτά. Βέβαια, στην αρχή δεν λατρεύτηκε όπως λατρεύεται τώρα, η ταινία άρεσε αλλά δεν προκάλεσε αίσθηση, στο τέλος όμως κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ταινίας, και το Όσκαρ σκηνοθεσίας.

Δυνατή ομαδική δουλειά

Η ταινία «Casablanca» που θεωρείται το διαμάντι της «χρυσής εποχής» του Χόλιγουντ, δεν είναι έργο μιας εμπνευσμένης κινηματογραφικής μεγαλοφυΐας, αλλά το πολύτιμο αμάλγαμα μιας χαρισματικής, ομαδικής δουλειάς πολλών και ταλαντούχων ανθρώπων. Παραγωγή του Χαλ Μπι Γουόλις, κινηματογραφικό σενάριο από τους δίδυμους αδελφούς Τζούλιους και Φίλιπ Επστάιν, και τον Χάουαρντ Κοχ, που συνδύαζαν το σοφιστικέ με το πνευματώδες, σκηνοθεσία από τον μάγο των στούντιο Μάικλ Κέρτιζ, μουσική από τον ευφυή Μαξ Στάινερ που συνδύασε υπάρχοντα μουσικά θέματα, ακόμα και την «Μασσαλιώτιδα», τον Εθνικό Ύμνο της Γαλλίας.

Τέλος, το πολύ δυνατό casting της ταινίας, με τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και την Ίνγκριντ Μπέργκμαν να υποδύονται τους «πρώην» εραστές που δεν άφησαν τον έρωτά τους να εκφυλιστεί. Το καστ της ταινίας είναι όμως δυνατό σε όλα τα επίπεδα αφού ακόμα και οι δεύτεροι ρόλοι δίνουν ζωή σ’ αυτή τη μικρή πόλη της Βόρειας Αφρικής που ανήκοντας στη Γαλλία, λειτουργεί σαν «καταφύγιο» και «καθαρτήριο» για τους περιπλανώμενους ήρωες του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.  

Ο Κλοντ Ρέινς, υποδύεται τον τοπικό διοικητή της Αστυνομίας, Λουί Ρενό, που «παίζει» ανάμεσα στη διαφθορά και την πολιτική ισορροπία διοικώντας αυτό το κομμάτι της «μη-κατεχόμενης Γαλλίας». Ο μέγας Πίτερ Λόρε, υποδύεται τον Ουγκάρτε, ένα σκοτεινό χαρακτήρα που έχει στην κατοχή του δύο «επιστολές διέλευσης» από δύο δολοφονημένους Γερμανούς αγγελιοφόρους, πολύτιμα έγγραφα που επιτρέπουν τη διέλευση από την Καζαμπλάνκα στην ουδέτερη Λισαβώνα, κι από εκεί στην ελευθερία των ΗΠΑ.

Ο Ουγκάρτε συλλαμβάνεται, αλλά προηγουμένως έχει αφήσει τα δύο αυτά πολύτιμα έγγραφα στον Ρικ Μπλέιν (Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ), έναν εκπατρισμένο Αμερικανό που είναι το αφεντικό του μπαρ, «Rick’s Café Americain», που λειτουργεί σαν night club και χαρτοπαικτική λέσχη, όπου συχνάζουν Γερμανοί, Γάλλοι, αλλά και πρόσφυγες του πολέμου. Ο Ρικ Μπλέιν, διαθέτει τον κυνισμό ενός πληγωμένου ανθρώπου και κρατά αποστάσεις ασφαλείας από τις Αρχές, όμως όλα αυτά θα αλλάξουν μονομιάς όταν ένα βράδυ έρχεται τυχαία στο κλαμπ ζητώντας βοήθεια η γυναίκα που κάποτε του ράγισε την καρδιά, η Ίλσα (Ίνγκριντ Μπέργκμαν) μαζί με τον σύζυγό της Βίκτορ Λάζλο (Πολ Χένριντ) έναν Τσέχο ηγέτη της αντίστασης, τον οποίο οι Ναζί αναζητούν με μανία. Τα δύο έγγραφα που έχει στην κατοχή του ο Ρικ Μπλέιν, είναι πολύτιμα, και βάζουν σε δοκιμασία το κουράγιο αλλά και τα συναισθήματα του ήρωα.

Η ταινία «Casablanca», που κυκλοφόρησε το 1942, ενώ μαινόταν ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός κατασκοπικού θρίλερ, τα οποία προσθέτουν λάμψη και συναίσθημα στο ζευγάρι των κεντρικών του ηρώων.

Οι σκηνές του Μπόγκαρτ και της Μπέργκμαν είναι πραγματικά μαγικές, σ’ αυτό συντελεί η χημεία των δύο ηρώων, οι έξυπνοι διάλογοι, ο γλυκός φωτισμός, ακόμα και η μουσική που εξελίσσεται γύρω από ένα τραγούδι, το διάσημο πλέον «As Time Goes By», το οποίο διατρέχει το φιλμ, ακόμα κι όταν δεν είναι εκεί ο πιανίστας Σαμ (τον υποδύεται ο Ντούλι Ουίλσον) για να το παίξει ξανά.

Όλα τα στοιχεία που μαθαίνουμε για το παρελθόν των ηρώων, οδηγούν στην τελική σκηνή του αποχωρισμού, στο καλυμμένο από την ομίχλη αεροδρόμιο της Καζαμπλάνκα. Στο τέλος, η «ουσία» της Καζαμπλάνκα, βρίσκεται με τον Ρικ Μπλέιν και τον αστυνόμο Λουί Ρενό, που μένουν πίσω βλέποντας το αεροπλάνο με το οποίο διαφεύγουν ο Βίκτορ Λάζλο και η Ίλσα   να απογειώνεται. Δύο άντρες που ο πόλεμος τους εξοστράκισε, στερώντας τους τις πιο ανθρώπινες χαρές, δύο άντρες που βιώνουν μια ιδιότυπη «ουδετερότητα» προκειμένου να ζήσουν άλλη μια μέρα.

Τελικά η «Casablanca» είναι το πιο τρανό παράδειγμα συλλογικής προσπάθειας, μια συνένωση πολλών ταλαντούχων ανθρώπων, μια ευτυχής ομαδική καλλιτεχνική συγκυρία και όχι κάποιο ατομικό καλλιτεχνικό όραμα. Ίσως γι’ αυτό, 80 χρόνια αργότερα, η μαγεία που ασκεί στο cinephile κοινό, δείχνει να είναι ακατάλυτη.

«Play it, again, Sam».

Διαβάστε επίσης:

Γιάννης Πρασσάς στο topontiki.gr:  «Ο κορωνοϊός είναι εδώ» – Έξαρση γρίπης, covid και RSV στα παιδιά

Κακοποίηση ζώων στην Ελλάδα: «Η πλήρης αδιαφορία του κράτους προκαλεί ατιμωρησία» – Τι λέει στο topontiki.gr η πρώην πρόεδρος της ΠΦΠΟ

Γιώργος Μπαράκος: Η ψυχή του Jazz Club δεν είναι πια εδώ (Photos/Video)