search
ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 22:52
MENU CLOSE

Εναντίον όλων: ένα καθαρόαιμο ελληνικό νουάρ!

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ

τεύχος 2028
5-7-2018
09.07.2018 03:00
40280972._uy960_ss960_.jpg

Του Αντώνη Γκόλτσου

 

Αλέξης Σάλτης

Εναντίον όλων

Εκδόσεις: Ποικίλη Στοά

Σελ. 350

Πόσο «Αστυνομική» και πόσο «Λογοτεχνία» είναι το «Εναντίον όλων»; Και πώς κατηγοριοποιείται, το «Εναντίον όλων», στο πλαίσιο της Αστυνομικής Λογοτεχνίας; Να αρχίσουμε από τη δεύτερη ερώτηση: Πρόκειται για αφήγημα στο πρότυπο της αγγλικής κλασικής σχολής, όπου το έγκλημα διαπράττεται μέσα στο σκηνικό ενός ειδυλλιακού χωριού και κατά Raymond Chandler και το δοκίμιό του, «Η απλή τέχνη του φόνου», «…με χειροποίητα πιστόλια μονομαχίας, δηλητήριο κουράρε και τροπικά ψάρια»; Λοιπόν, όχι, το «Εναντίον όλων» δεν είναι αφήγημα της κλασικής σχολής. Ή πρόκειται για μία hardboiled ιστορία, στα χνάρια των Dashiell Hammett και Ross McDonald; Δηλαδή, για ένα σκληροπυρηνικό αστυνομικό, όπου οι φόνοι μετριούνται σε εξάδες, η μοιραία ξανθιά επέχει θέση βάζου και οι σοσιαλίζοντες πολιτικοί υπαινιγμοί συνιστούν πρακτική; Λοιπόν, όχι, το «Εναντίον όλων» δεν είναι μία hardboiled ιστορία. Ή μήπως είναι ένα τυπικό νεοπολάρ, όπου η κοινωνική κριτική ή το αφήγημα της κοινωνικής ρήξης είναι το εξάρχον στοιχείο; Λοιπόν, όχι, το «Εναντίον όλων» δεν είναι νεοπολάρ. Και τι είναι, επί τέλους, το «Εναντίον όλων»; Νομίζω ότι το βιβλίο του Αλέξη Σάλτη μπορεί να στεγασθεί ακριβέστερα, κάτω από «ατμόσφαιρα», ειδικότερα, στην περίπτωσή του τον όρο «νουάρ». Πρόκειται για έναν μάλλον γενικόλογο όρο, όπου συγκλίνουν παράμετροι, όπως, το «αστικό», το «κλειστόφοβο», το «σκοτεινό», το «αυτοκαταστροφικό», το «διαστροφικό». Το «νουάρ», περισσότερο από συγγραφικό ύφος, είναι μία «Εναντίον όλων», ένα νουάρ suspense whodunit (συγκοπή του who has done it).

Εν προκειμένω, ποιος σκότωσε την πανέμορφη Μαρία, που αναστάτωσε τη μικρή πόλη, τρέλανε τους άντρες και πανικόβαλε τις γυναίκες; Ο Αλέξης Σάλτης φτιάχνει μαστορικά έναν μύθο που ακροβατεί. Δημιουργεί και επιδοτεί την ψευδαίσθηση, παγιδεύει τον αναγνώστη του, του προσφέρει την κάθαρση και μετά την ανακαλεί, του την προσφέρει και πάλι, για να την ανακαλέσει και πάλι, δείχνει τον στόχο όταν ο στόχος είναι αλλού, δρομολογεί την απάντηση που θα καταλήξει στην επόμενη ερώτηση. Τονίζει τον μύθο του, όταν ένας παράλληλος μύθος τρέχει ανάμεσα στις γραμμές.

Κάποιος σκοτώνει τη Μαρία. Το θανάσιμο κόστος της απόλυτης ομορφιάς. Για να ακολουθήσουν τρεις φόνοι. Όχι των οποιωνδήποτε. Τα τρία θύματα πρέπει να αθροίζουν όχι πολύ λιγότερο από μισόν τόνο μυώνων και ένα ποινικό μητρώο πολλών σελίδων. Όχι ότι ο μεσήλικας γλυκύς αστυνόμος Γκέκας πέφτει κάτω από την έκπληξη. Αυτό που πραγματικά τον απασχολεί, αν δεν τον σοκάρει, είναι ότι οι φόνοι των πάντα ετοιμοπόλεμων κτηνών είναι σε άμεση σχέση με τον Άρη Λάμπρου, έναν νεαρό φαρμακοποιό, υπόδειγμα πολίτη-πρόβατου. Τα μόνα που τον κάνουν να ξεχωρίζει στην πόλη είναι ο γάμος του με την Έλλη, ομοίως φαρμακοποιό και κούκλα – πλην σύζυγο… – και ο κάκιστος και επιδεινούμενα ολιγόωρος ύπνος του, συνοδός κρίσεων άγχους. Α, ναι. Είναι και κάτι άλλο: Σε μία από τις εκτός λογικής βραδινές διαδρομές του μέσα στο σπίτι, ελέγχοντας φώτα, κλειδαριές και σύρτες, θα προσέξει, μέσα από το ματάκι της εισόδου του έναν τεράστιο άνδρα να κατεβαίνει τις σκάλες. Και πάλι όλα καλά, αν δεν ήταν το βράδυ που η πεντάμορφη Μαρία βρέθηκε δολοφονημένη – ακριβέστερα, στραγγαλισμένη! Κακή η σύμπτωση και σε άσχημο σημείο. Ο άντρας δεν έβλεπε τον Άρη πίσω από την πόρτα. Όμως κοντοστάθηκε κάτω από το άπλετο φως κοιτάζοντας το ματάκι∙ στον επάνω όροφο η νεκρή και κάποιος να τον κατασκοπεύει πίσω από το ματάκι… Αυτός ο ανώνυμος κάποιος πρέπει να πάψει να υπάρχει. Είναι το σημείο εκκίνησης της ιστορίας. Είναι; Ή η ιστορία ξεκινάει λίγο νωρίτερα; Λίγο νωρίτερα; Ο διάολος είναι επί σκηνής. Όμως ξεκινάει από τα παρασκήνια και ο κάθε χαρακτήρας, ο κάθε, ιδιαίτερα αυτός του αστυνομικού αφηγήματος, έχει σκελετούς να κρύψει, σε ένα καλειδοσκόπιο σκηνικών. Ο μύθος του Αλέξη Σάλτη κινείται επάνω σε ένα λεπτό και εύθραυστο νήμα. Ανατρέχοντας πίσω στην ιστορία του, μετά την πρώτη ανάγνωση, και υποβάλλοντας το κείμενο στο acid test της ύστερης γνώσης, διαπιστώνω ότι ο Αλέξης Σάλτης έχει θωρακίσει τον μύθο του, σε απελπιστικό βαθμό για κάποιον που ψάχνει εναγώνια για τον παραδοσιακό αδύναμο κρίκο. Και είναι αυτό το λεπτό και εύθραυστο νήμα που, πρακτικά, απαγορεύει την περαιτέρω διήγηση, κλασικό πρόβλημα στον σχολιασμό του αστυνομικού αφηγήματος.

Όμως, έχουμε αφήσει αναπάντητο το ερώτημα της αρχής: «Πόσο αστυνομική» και «Πόσο λογοτεχνία» είναι το «Εναντίον όλων»; Και χρειάζεται κανείς να καταφύγει στο κλισέ επιχείρημα «ότι το βιβλίο είναι πολύ καλό, να μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για το πρώτο μυθιστόρημα του Αλέξη Σάλτη»; Για να δούμε λοιπόν: «Πόσο αστυνομική»; Στους εκάστοτε δεκαλόγους των παραμέτρων που αποτελούν την απαραίτητη συνθήκη για ένα αστυνομικό αφήγημα, προτάσσονται το κίνητρο, ο φόνος (ένας ή περισσότεροι), η Δίωξη (όχι απαραίτητα), η σύλληψη, η ανάκριση, η ομολογία, η καταδίκη ή η αυτοκτονία. Ενώ, δεν συνιστώνται οι συμπτώσεις, οι συγκυρίες ή οι από μηχανής θεοί, όπως με τη μορφή του τύπου, που εμφανίζεται για πρώτη φορά σε κάποια σελίδα προς το τέλος της ιστορίας, όταν ο μύθος έχει μπλοκάρει και ο συγγραφέας ζητά απεγνωσμένα τη συνδρομή του. Το «Εναντίον όλων» έχει τα περισσότερα στοιχεία που πρέπει να έχει το «αστυνομικό» και δεν έχει τα περισσότερα που δεν πρέπει να έχει. Και αν δεν διαθέτει τις κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές ή και νομικοδικαστικές έδρες που χαρακτηρίζουν το σύγχρονο «αστυνομικό» πρίσμα, το «Εναντίον όλων» δεν παύει να είναι ένα καθαρόαιμο «αστυνομικό», με έντονα στοιχεία suspense, ειδικά στις σκηνές καταδίωξης, με το επί πλέον στοιχείο της ανάπτυξης δύο παράλληλων μύθων, που συμπλέουν αλλά δεν συναντώνται, δοκιμασία καθόλου ευκαταφρόνητη, στην οποία επέλεξε να υποβληθεί ο Αλέξης Σάλτης. Και συνεχίζουμε: Πόσο «Λογοτεχνία» είναι το «Εναντίον όλων»; Πρώτα, τα ελληνικά. Η γλώσσα δεν είναι – συχνά, όσο και δυστυχώς – στις προτεραιότητες του Έλληνα «αστυνομικού» συγγραφέα. Έχω την αίσθηση ότι δεν πρόκειται για εγγενή αδυναμία περί τη γλώσσα, αλλά ότι πρόκειται για επιλογή. Ο Αλέξης Σάλτης δεν πέφτει στην παγίδα. Αναπτύσσει την ιστορία του, σε «έντιμα» ελληνικά, στρωτά, προσεγμένα. Αφήνει στην πλοκή, στους χαρακτήρες και στην αστική τοπιογραφία να εξελίξουν και να αναδείξουν την ιστορία του. Αποφεύγει τη χυδαιολογία για τη χυδαιολογία και δεν καταφεύγει στην κλινική – έως χειρουργική – περιγραφή σκηνών βίας ή σεξ, με άλλα λόγια δεν εκβιάζει την ατμόσφαιρα, μέσω των λέξεων.

Ένας άλλος κίνδυνος τον οποίο η γραφή του Αλέξη Σάλτη αποφεύγει είναι η συχνή προσφυγή στο χιούμορ. Το χιούμορ, πιο σωστά η συστηματική – όσο και εξεζητημένη – χρήση του, είναι ένα αμφίβολο συστατικό στη συνταγή του αστυνομικού αφηγήματος. Δεν είμαστε όλοι Chandler, για να χρωματίσουμε το κείμενο με τις ανεπανάληπτες ατάκες του μεγάλου Αμερικανοβρετανού και, συχνά, οι παραβολές που αποπειρώνται, φλερτάρουν με το εκτός τόπου και το γκροτέσκο, ενώ αγγίζουν και την κόκκινη γραμμή του αστυνομικού ευθυμογραφήματος.

Στα απολύτως θετικά σημεία του «Εναντίον όλων» είναι και η προσεγμένη όσο και πειστική ψυχογράφηση χαρακτήρων, ιδιαίτερα των γυναικείων, σε αντίθεση με την τριταγωνιστική παρουσία των τελευταίων, στα αφηγήματα των κλασικών Αμερικανών hardboilers, Hammett, Chandler, McDonald. Ελλειπτική η παρουσία της Δίωξης, κατά το πρότυπο των Ρίπλεϋ της Patricia Highsmith. Ο Αστυνόμος Γκέκας εμφανίζεται περιστασιακά μόνον, ίσα ίσα ως υπόδειξη ότι η Δίωξη ασχολείται με την υπόθεση των φόνων, χωρίς την αποφασιστική συμμετοχή και εμπλοκή της στην υπόθεση, που θα επέβαλλε ένα «ορθόδοξο» αστυνομικό αφήγημα. Πρόκειται για μία απολύτως αποδεκτή επιλογή, αν όχι ενισχυτική του στοιχείου του suspense.

Ο Αλέξης Σάλτης επιτυγχάνει, με το «Εναντίον όλων», ένα περισσότερο από αξιοπρόσεκτο σημείο εκκίνησης. Μύθος πρωτότυπος, σύνθετος, όμορφα – και κατά σημεία, εντυπωσιακά – δοσμένος, τοποθετεί τον συγγραφέα του εμπρός στο απόλυτο τεστ. Το δεύτερο βιβλίο του. Τεστ, για το οποίο ο Αλέξης Σάλτης μοιάζει εξαιρετικά ετοιμοπόλεμος!

google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 22:52