Γράφει ο Δρ. Χρήστος Ζαβός, Γαστρεντερολόγος (http://peptiko.gr)

Το ανθρώπινο έντερο φιλοξενεί ένα πολυπληθές μικροβιακό οικοσύστημα που αποτελείται από βακτήρια, μύκητες, ιούς και αρχαιοβακτήρια που συνυπάρχουν σε συνθήκες ισορροπίας (ομοιόστασης). Τα μικρόβια μαζί με το γενετικό τους υλικό αναφέρονται συχνά ως εντερικό μικροβίωμα το οποίο θεωρείται ως ένα «δυναμικό όργανο» ικανό να συμμετέχει σε πλήθος βιοχημικών διεργασιών επηρεάζοντας άμεσα την υγεία του ανθρώπου.

Η διαταραχή της προαναφερθείσας ισορροπίας μεταβάλλει την φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού οδηγώντας σε παθήσεις μεταξύ των οποίων και το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ενός συνδρόμου που χαρακτηρίζεται από διαταραχές στην κινητικότητα και στις κενώσεις (διάρροια/δυσκοιλιότητα) του εντέρου, καθώς και από πόνο στην κοιλιά που βελτιώνεται ή επιδεινώνεται μετά την κένωση και που σχετίζεται με την αλλαγή στη συχνότητα των κενώσεων.

Ο ρόλος της εντερικής μικροβιακής χλωρίδας στους ασθενείς με ευερέθιστο έντερο έχει μελετηθεί επαρκώς. Περίπου στο 10% των περιπτώσεων τα συμπτώματα στο ευερέθιστο έντερο πυροδοτούνται έπειτα από επεισόδιο γαστρεντερίτιδας (μεταλοιμώδες ευερέθιστο έντερο). Εντούτοις, η μελέτη των μικροβίων του εντέρου περιορίζεται από το γεγονός ότι δεν μπορούν να μελετηθούν μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό παρά μόνο αν γίνει καλλιέργεια στο εργαστήριο.

Είναι όμως ενθαρρυντικό ότι τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε η τεχνολογία που μελετά τα γονίδια των μικροβίων χωρίς να απαιτείται η καλλιέργειά τους στο εργαστήριο και κατέστη εφικτή η καλλιέργεια μικροβίων που προηγουμένως ήταν αδύνατον να καλλιεργηθούν. Αν και δεν βρέθηκε ακόμη ένα συγκεκριμένο είδος μικροβίων που ευθύνεται για το ευερέθιστο έντερο, πολλές μελέτες έχουν δείξει συσχέτιση μεταξύ των μικροβίων του εντέρου και της ανάπτυξης συμπτωμάτων στους ασθενείς με ευερέθιστο έντερο [1].

Παράγοντες που διαμορφώνουν το μικροβίωμα του εντέρου

Η σύσταση και η ποικιλομορφία των εντερικών μικροβίων είναι το αποτέλεσμα φυσικής επιλογής που καθορίζονται βάσει γενετικών παραγόντων, του τρόπου γέννησης, του φύλου και ανάλογα με τη θέση των μικροβίων εντός του γαστρεντερικού σωλήνα. Επίσης, περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως διατροφή (πχ ανεπαρκώς απορροφούμενοι υδατάνθρακες βραχείας αλύσου), φυσική άσκηση, υγιεινή, άγχος/στρες, φάρμακα (κυρίως αντιβιοτικά αλλά και ζιζανιοκτόνα όπως η εγκεκριμένη γλυφοσάτη), κάπνισμα, αλκοόλ, κ.ά. επίσης επηρεάζουν το μικροβίωμα του εντέρου.

Μικροβίωμα και κινητικότητα του εντέρου

Τα μικρόβια του εντέρου μπορούν να επιταχύνουν την κινητικότητα του γαστρεντερικού σωλήνα που οδηγεί σε μεταβολή της σύστασης και της οργάνωσης στο χώρο των μικροβιακών αποικιών, μέσω: α. δημιουργίας συνθηκών κατάλληλων για την ανάπτυξη συγκεκριμένων μικροβίων εις βάρος άλλων και β. επηρεάζοντας την προσκόλληση των βακτηρίων στο έντερο. Οι μεταβολές αυτές δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο επηρεάζοντας περαιτέρω την κινητικότητα του εντέρου.

 

Μικροβίωμα και κοιλιακός πόνος

Ο κοιλιακός πόνος στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου αλλά και στο λειτουργικό μετεωρισμό (φούσκωμα) της κοιλιάς (που πλέον βάσει των κριτηρίων της Ρώμης IV αποτελεί ξεχωριστή διαταραχή από το ευερέθιστο έντερο) αποδίδεται στη σπλαχνική υπερευαισθησία σε μηχανικά και χημικά ερεθίσματα. Ο ρόλος του εντερικού μικροβιώματος στη ρύθμιση της αίσθησης του πόνου στην κοιλιά επιβεβαιώνεται από μελέτες που δείχνουν ότι ποντίκια που έλαβαν μεταμόσχευση κοπράνων από ασθενείς με ευερέθιστο έντερο απέκτησαν το φαινότυπο (συμπτώματα) σπλαχνικής υπερευαισθησίας [2].

Πρόσφατη μελέτη [3] έδειξε συσχέτιση μεταξύ της υπερανάπτυξης της Escherichia coli (κολοβακτηρίδιο) και της σπλαχνικής υπερευαισθησίας. Επίσης, η διαταραχή της εντερικής χλωρίδας στη νεαρή ηλικία σχετίζεται με μακροχρόνιες μεταβολές στη σπλαχνική ευαισθησία, τονίζοντας τη σημασία του μικροβιώματος του εντέρου στην πρόκληση του πόνου στην κοιλιά. Οι ακριβείς μηχανισμοί μέσω των οποίων τα βακτήρια επηρεάζουν την αίσθηση του πόνου δεν έχουν ακόμη διαλευκανθεί, σίγουρα όμως αποτελεί ένα πεδίο εντατικής έρευνας που στο μέλλον θα έχει πολλά να επιδείξει και στον τομέα της διάγνωσης αλλά και της θεραπείας του ευερέθιστου εντέρου.

 

Βιβλιογραφία

Shin A, et al. The gut microbiome in adult and pediatric functional gastrointestinal disorders. Clin Gastroenterol Hepatol 2019;17:256-274.

Crouzet L, et al. The hypersensitivity to colonic distension of IBS patients can be transferred to rats through their fecal microbiota. Neurogastroenterol Motil 2013;25:e272-e282.

Riba A, et al. Paneth cell defects induce microbiota dysbiosis in mice and promote visceral hypersensitivity. Gastroenterology 2017;153:1594-1606 e2.