search
ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 14:12
MENU CLOSE

Φεμινισμός και Άγριες Μέλισσες

17.10.2019 11:53
Φεμινισμός και Άγριες Μέλισσες - Media

 

Οι συζητήσεις γύρω από το νέο σίριαλ εποχής του ΑΝΤ1 επικεντρώθηκαν κυρίως στο κόστος της παραγωγής που παραπέμπει σε παλιότερες ‘‘χρυσές’’ (ήτοι, προ κρίσης) περιόδους της ελληνικής τηλεόρασης, όταν το συγκεκριμένο είδος άκμασε (βλ., π.χ., τα σίριαλ του Κουτσομύτη). Κάποιοι μίλησαν για την ελληνική απάντηση στις αντίστοιχες παραγωγές του Netflix ή του BBC. Άλλοι αντιδιέστειλαν τα λεγόμενα σίριαλ ‘‘κύρους’’, ‘‘ποιότητας’’, και λογοτεχνικού ‘‘αρώματος’’, προς τα φτηνά (ελληνικά) εκείνα που εκτυλίσσονται στη σύγχρονη εποχή. Κάποιοι, τέλος, αποφεύγουν το συγκεκριμένο σίριαλ γιατί βρίσκουν παλιακή και ενδογενώς αντιδραστική τη φόρμα και τη νοσταλγική αισθητική, την επιτηδευμένη γλώσσα, κλπ.

Ειδικά αυτό το τελευταίο ίσως εξηγεί το γεγονός ότι λίγα έχουν γραφτεί για το γεγονός ότι η κεντρική ηρωίδα, Ελένη (Μαρία Κίτσου), είναι μια ενδυναμωμένη γυναίκα που υφίσταται τις συνέπειες της πατριαρχίας, όπως και οι (λίγο λιγότερο ενδυναμωμένες) αδερφές της. Ελάχιστα έχουν ειπωθεί για τις σχέσεις αλληλεγγύης μεταξύ γυναικών στη σειρά, αλλά και για τις συμμαχίες μεταξύ γυναικών και χαρακτήρων που εκπροσωπούν, επίσης καταπιεσμένες από την πατριαρχία, ομάδες (βλ. τον χαρακτήρα του Γιάννου).

Και αυτού του είδους η αναπαράσταση δεν περιορίζεται στις τρεις κεντρικές ηρωίδες, αλλά προεκτείνεται και σε δευτερεύοντες γυναικείους χαρακτήρες, όπως αυτός της ιδιοκτήτριας του καφενείου/παντοπωλείου (Θεοφανία Παπαθωμά). Ακόμα και η πλούσια ‘‘κακιά’’ της σειράς (Κατερίνα Διδασκάλου) απεικονίζεται ως δυναμική και καλλιεργημένη, σε αντίθεση με τον μονοδιάστατα κακό, δολοφονικά βίαιο, και άξεστο μεγαλογαιοκτήμονα άνδρα της (Λεωνίδας Κακούρης).

Γυναίκες (οικονομικά) ανεξάρτητες, που αντιστέκονται σε παραδόσεις όπως αυτή του προξενιού, γυναίκες που υφίστανται ένα σωρό καταπιέσεις, ταξικές (βλ. τον χαρακτήρα της Αγορίτσας, της υπηρέτριας της ζάπλουτης οικογένειας των Σεβαστών, που βρίσκει σύμμαχο στην, επίσης καταπιεσμένη, κόρη της οικογένειας), εξευτελισμούς, μορφές έμφυλης βίας και σεξουαλικές επιθέσεις (βλ. την τολμηρή απεικόνιση απόπειρας [συζυγικού] βιασμού). Γυναίκες που αν δεν παντρευτούν μέχρι κάποια ηλικία η πατριαρχία τις θεωρεί ‘‘γεροντοκόρες’’, γυναίκες που η πατριαρχία εκμεταλλεύεται οικονομικά, καθώς δεν τις βλέπει ισότιμα με τους άνδρες — οι περισσότεροι από τους οποίους στη σειρά αναπαριστώνται ως ανώριμοι, ευθυνόφοβοι, με Οιδιπόδεια συμπλέγματα, αγροίκοι, τραμπούκοι, ή τέρατα, όπως ο χαρακτήρας του Σέργιου Σεβαστού (Ανδρέας Κωνσταντίνου).

Ενδιαφέρον επίσης είναι ότι πίσω από τις Άγριες Μέλισσες βρίσκεται μια γυναίκα δημιουργός, η Μελίνα Τσαμπάνη. Εκεί, ωστόσο, που θα ήθελα να εστιάσω, είναι στο ότι, ενώ η σειρά έχει εμφανέστατα φεμινιστική χροιά, τόσο η Τσαμπάνη, σε συνέντευξή της (στο People), όσο και ο πολυσυζητημένος ζεν πρεμιέ (τον χαρακτήρα του οποίου οι τρεις κεντρικές ηρωίδες [σπόιλερ] αναγκάζονται να σκοτώσουν, ευρισκόμενες σε άμυνα, στο πρώτο επεισόδιο), σπεύδουν να αποστασιοποιηθούν, αποποιηθούν, ή και να τοποθετηθούν ανοιχτά απέναντι στο φεμινισμό. Συγκεκριμένα, σε ερώτηση/σχόλιο της δημοσιογράφου Χριστίνας Γαλανοπούλου, ‘‘Οι χαρακτήρες, οι έμφυλοι ρόλοι, ο τρόπος που ‘μιλούν’[…] Κεφάλαιο Λενιώ’. Ατρόμητη, με ξεκάθαρα φεμινιστικά χαρακτηριστικά, διαφορετική. Τι περίπτωση είναι αυτή;’’, η δημιουργός και σεναριογράφος απαντά :

«Ποτέ δεν είδα την Ελένη ως φεμινίστρια, ούτε απέδωσα τον τρόπο που σκέφτεται στην παιδεία ή τη μόρφωσή της. Η ζωή της και τα όσα έχει αντιμετωπίσει μέχρι τώρα – και τα οποία θα ξεδιπλωθούν στην πορεία της ιστορίας – έκαναν την Ελένη αυτό που είναι. Η Ελένη έχει πλήρη επίγνωση του κοινωνικού πλαισίου και των περιορισμών που υπάρχουν για μια γυναίκα, αλλά για εκείνη η ανάγκη να επιβιώσει και να προστατεύσει τις αδερφές της είναι το πρώτο και το μόνο της μέλημα. Είναι ένας βαθιά συναισθηματικός χαρακτήρας, με πάθος και αίσθημα δικαιοσύνης. Δεν τη νοιάζει, την Ελένη πώς τη βλέπουν οι άλλοι κι αν θα τη σχολιάσουν, γιατί έχει αποφασίσει να μην τη νοιάζει. Γιατί η ανάγκη της να υπερασπιστεί όσα και όσους αγαπάει είναι πάνω απ’ όλα.»

Η απάντηση αυτή, διπλωματικά, αναφέρει μεν το δομικό το πρόβλημα ως υπαρκτό, αλλά από την άλλη τονίζει ότι, εν τέλει, η Ελένη είναι απλά ένας χαρακτήρας που της έτυχαν άσχημα πράγματα, και είναι ‘‘βαθιά συναισθηματική’’ (εδώ αναπαράγεται το πατριαρχικό στερεότυπο ότι οι γυναίκες λειτουργούν με βάση το συναίσθημα, και όχι τη λογική). Εάν όμως, όπως παραδέχεται η Τσαμπάνη, μια γυναίκα, ή ένας γυναικείος χαρακτήρας μυθοπλασίας ‘‘έχει επίγνωση του κοινωνικού πλαισίου’’ και των έμφυλων ‘‘περιορισμών που υπάρχουν για μια γυναίκα’’ και συμπεριφέρεται όπως η Ελένη στη σειρά, δεν την καθιστά αυτό αυτομάτως ένα είδος πρωτο-φεμινίστριας, ανεξάρτητα από το εάν είναι πλήρως συνειδητοποιημένη, ή ανεξάρτητα από το τι έχει στο μυαλό της για εκείνην η δημιουργός της; Στην ίδια συνέντευξη, η τελευταία δεν κάνει επίσης καμία αναφορά συγκεκριμένα στην έμφυλη διάσταση των επιπρόσθετων δυσκολιών που ενδεχομένως αντιμετωπίζει μια γυναίκα συγγραφέας/σεναριογράφος στον χώρο της τηλεόρασης ή αλλού.

Πολύ χειρότερα, ο Ανδρέας Κωνσταντίνου (που έγινε γνωστός παίζοντας σε δράματα εποχής – Μικρά Αγγλία, Ουζερί Τσιτσάνης, Το Τελευταίο Σημείωμα— που γνώρισαν άνθηση τα τελευταία χρόνια) δήλωσε σε συνέντευξη στην Κατερίνα Αθανασίου για το Πρώτο Θέμα:

‘‘Είμαι λίγο σεξιστής πρέπει να το ομολογήσω. Βασικά κοροϊδεύω τις φίλες μου τις φεμινίστριες γιατί δεν πιστεύω στον φεμινισμό. Τώρα πια δεν έχει νόημα. Δε[ν] μπορώ να το αντιληφθώ. Θεωρώ πως ήταν πάρα πολύ σημαντικός ιστορικά και το πόσα πράγματα κατακτήθηκαν χάρη σ’ αυτόν, αλλά αυτό που αντιλαμβάνομαι εγώ από τον φεμινισμό θεωρώ πως δεν έχει κάποιο νόημα πια. Το θέμα είναι να αντιληφθεί ο καθένας τον ρόλο του. Η γυναίκα και ο άντρας είναι δυο ρόλοι ίσοι αλληλοσυμπληρούμενοι στην κοινωνία. Άλλα πράγματα μπορεί να κάνει η γυναίκα καλύτερα και πιο σωστά, άλλα ο άντρας, και δεν ξέρω πού ακριβώς χωράει ο φεμινισμός. Πιστεύω πως οι γυναίκες κινούν τα νήματα παγκοσμίως. Απλά οι άντρες είμαστε λίγο πιο κομπλεξικοί και ‘ούγκα μπούγκα’ και πιο αδύναμοι από τη φύση μας. Η γυναίκα είναι πιο πλήρης οργανισμός, είναι πιο δυνατή, ξεπερνά τις δυσκολίες πιο εύκολα, είναι πιο υγιής. Θεωρώ ότι με τον τρόπο της, άσχετα με το τι φαίνεται, κάπως ορίζει τα πράγματα. Μπορεί να τα βλέπω και πολύ ρομαντικά στο μυαλό μου, αλλά δε[ν] θεωρώ ότι το θέμα του φεμινισμού τίθεται τόσο έντονα σαν επιτακτική ανάγκη όσο παλιότερα. Βέβαια δε[ν] μιλάμε για ακραίες καταστάσεις όπως στην Αφρική ή τα ισλαμικά κράτη, εκεί προφανώς και είναι.’’

Πέραν του καταιγισμού πατριαρχικών, ουσιοκρατικών (1) μύθων και κλισέ περί ανδρικής και γυναικείας ‘‘φύσης’’, διακριτών και ‘‘αλληλοσυμπληρούμενων’’ έμφυλων ρόλων, γυναικών ‘‘που κινούν τα νήματα παγκοσμίως’’ κλπ., που αναπαράγει αυτή η απάντηση, και προσπερνώντας την πικρή ειρωνεία του να θεωρεί κάποιος άνδρας περιττό τον φεμινισμό ενώ ταυτόχρονα δηλώνει σεξιστής, τι κρύβουν αυτές οι επίπονες αρνήσεις; Αν θέλει να γίνει κανείς λίγο κυνικός, θα μπορούσε να πει ότι πρόκειται για μια αγωνία να μη θεωρηθεί το συγκεκριμένο πολιτισμικό προϊόν με κάποιον τρόπο ‘‘στρατευμένο’’ ή ‘‘με μήνυμα’’, να μην ταυτιστεί η σειρά με κάποια πολιτικά φορτισμένη ταμπέλα, και χάσει έτσι κομμάτι από το συντηρητικό κοινό.

Ωστόσο, οι Άγριες Μέλισσες θα μπορούσαν να διαβαστούν ως το φεμινιστικό Το Χώμα Βάφτηκε Κόκκινο. Με φόντο επίσης τον θεσσαλικό κάμπο, και ενώ η δημιουργός τους έχει δηλώσει ότι η αρχική ιδέα ήταν για ένα ‘‘γουέστερν’’ (όπως έχει χαρακτηριστεί, παρεμπιπτόντως, και η γνωστή ταινία του Βασίλη Γεωργιάδη), οι Άγριες Μέλισσες παραπέμπουν σε ρεβιζιονιστικές σειρές γουέστερν τύπου Deadwood (ΗΒΟ), όπου, σε αντίθεση με τα κλασικά γουέστερν, οι γυναικείοι χαρακτήρες έρχονται σε πρώτο πλάνο, κρατάνε καραμπίνες, και δεν έχουν ανάγκη από άνδρες-σωτήρες.

        To σίγουρο είναι ότι παρά τις επίμονες αρνήσεις των δημιουργών και συντελεστών, και χωρίς να είναι στο σύνολό τους ως ‘‘κείμενο’’ ριζοσπαστικά προοδευτικές (βλ. το συντηρητικό στερεότυπο του ‘‘φωτισμένου’’ παπά, του δίκαιου ενωμοτάρχη, κλπ.) οι Άγριες       Μέλισσες αποτελούν, και θα ‘‘διαβάζονται’’ στο μέλλον, ως ένας σταθμός στην ελληνική τηλεοπτική ιστορία όσον αφορά την αναπαράσταση των γυναικών στο συγκεκριμένο είδος. Οι χαρακτήρες της Λενιώς, της Δρόσως και των υπολοίπων γυναικών στη σειρά αποκτούν   δική τους ζωή έξω και πέρα από τη μικρή οθόνη, και βρίσκονται σε διάλογο με το εκάστοτε κοινωνικο-πολιτισμικό και ιστορικό πλαίσιο (και εννοώ το σύγχρονο – βλ. τη μετά Me Too εποχή —, πατριαρχία προφανώς και δεν υπάρχει μόνο στην Αφρική ή στα ισλαμικά     κράτη), ανεξάρτητα από τη σημασία που προσπάθησαν να τους δώσουν οι δημιουργοί τους. Ήδη, εκτός από την επίσημη σελίδα στο Facebook, υπάρχει ‘‘ανεπίσημη’’ με όνομα ‘‘Άγριες Μέλισσες Fans’’, ένα φόρουμ όπου γυναίκες και άνδρες θεατές (μια γρήγορη ματιά στα   likes και τα σχόλια επιβεβαιώνει ότι πρόκειται στη συντριπτική πλειονότητά τους για γυναίκες) μπορούν να συζητήσουν γι’ αυτό, ή για άλλα θέματα που θίγει άμεσα ή έμμεσα η επίσημη αφήγηση.

 

(1): Με τον όρο ουσιοκρατία εννοώ εδώ την αντίληψη ότι υπάρχει μία υποτιθέμενη ‘‘ουσία’’ θηλυκότητας και αρρενωπότητας που παραμένει αμετάβλητη, ανεξάρτητα από τo εκάστοτε ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο και τις πολιτισμικές συνθήκες (βλ. Grosz 1995).

google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 14:12