Της Χρυσούλας Παπαϊωάννου

Πέφτουν οι τιμές σε μνημεία, μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, για να προσελκύσουμε ξένους παραγωγούς ώστε να γυρίσουν τις ταινίες τους στη χώρα μας. Αρκεί, όμως, ένα φθηνότερο οικονομικό «πακέτο», αν δεν αλλάξουμε μυαλά, αν δεν δώσουμε αντισταθμιστικά οφέλη κι αν δεν πατάξουμε τη γραφειοκρατία;

Της Χρυσούλας Παπαϊωάννου

Πέφτουν οι τιμές σε μνημεία, μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, για να προσελκύσουμε ξένους παραγωγούς ώστε να γυρίσουν τις ταινίες τους στη χώρα μας. Αρκεί, όμως, ένα φθηνότερο οικονομικό «πακέτο», αν δεν αλλάξουμε μυαλά, αν δεν δώσουμε αντισταθμιστικά οφέλη κι αν δεν πατάξουμε τη γραφειοκρατία;

Η προσέλκυση ξένων παραγωγών και χολιγουντιανών ταινιών στην Ελλάδα και η ανυπαρξία μιας συντονισμένης και συστηματικής πολιτικής από την πλευρά μας, είναι μια συζήτηση που έχει χρονίσει. Το θέμα επανέρχεται τακτικά στην ατζέντα του προβληματισμού και κάθε φορά τονίζεται εκ νέου το τουριστικό όφελος που θα είχε η χώρα μας ή η τονωτική οικονομική ένεση στις τοπικές κοινωνίες, αν γυρίζονταν εδώ συστηματικά ταινίες όπως το «Μάμα Μία» ή το «Μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι». Μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα έχει υπάρξει στο παρελθόν το πλατό μεγάλων ταινιών, όπως «Το παιδί και το δελφίνι», «Τα κανόνια του Ναβαρόνε», «Το απέραντο γαλάζιο», «Ζορμπάς», οι οποίες γυρίστηκαν αντίστοιχα σε Ύδρα, Ρόδο, Κρήτη, Αμοργό, που εξελίχθηκαν σε must τουριστικό προορισμό. Αλλά ένα πράγμα δεν αλλάζει: η δυσκολία πραγματοποίησης γυρισμάτων στην Ελλάδα. Κυρίως η γραφειοκρατική ταλαιπωρία παραμένει μια σταθερά, «αποκρουστική» και αποτρεπτική για ξένες μεγάλες εταιρείες παραγωγής. Γιατί άλλωστε η εκάστοτε εταιρεία να μοχθήσει μήνες για ένα κινηματογραφικό γύρισμα κάτω από τον αττικό ουρανό και δίπλα στο αιγαιοπελαγίτικο γαλάζιο, όταν υπάρχουν ανταγωνιστικοί προορισμοί, όπως η Κροατία, η Μάλτα ή το Μαρόκο, που συμφέρουν; Και γιατί τελικά να «τα βάλει» με τους προστάτες της εθνικής μας υπερηφάνειας, που δεν είναι άλλοι από τους αρχαιολόγους, οι οποίοι έχουν τον πρώτο αλλά και τον τελευταίο λόγο όσον αφορά την «εκμετάλλευση» των αρχαίων μνημείων;

Οι εκπτώσεις δεν είναι πανάκεια

Μία νέα υπουργική απόφαση, που υπέγραψαν ο υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού Παύλος Γερουλάνος και ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Φίλιππος Σαχινίδης, ξαναθέτει το θέμα επί τάπητος. Σύμφωνα με τα νέα δεδομένα, ένας παραγωγός, ο οποίος θέλει να κάνει γύρισμα στην Ακρόπολη, θα πληρώσει 1.600 ευρώ, αντί για 4.000 που ήταν έως τώρα. Επιπλέον, μετά το τέλος της ταινίας, θα «τρέχει» και χρονοχρέωση, δηλαδή κάθε δευτερόλεπτο που θα φιγουράρει η Ακρόπολη σε ένα πλάνο, θα κοστίζει ένα ποσό, που προσαρμόζεται ανάλογα με το μπάτζετ της ταινίας.

Η αναπροσαρμογή βέβαια των τιμών δεν είναι πανάκεια όσον αφορά την προσέλκυση ξένων παραγωγών. Εκεί το ΥΠΠΟΤ θα πρέπει να λύσει σημαντικότερα προβλήματα. Σύμφωνα με τον Μάρκο Χολέβα, ο οποίος ήταν επί 3,5 χρόνια διευθυντής του Hellenic Film Commission – της αρμόδιας υπηρεσίας που διευκολύνει τις ξένες παραγωγές στην Ελλάδα –, αυτά είναι δύο: «η έλλειψη αντισταθμιστικών οφελών, ώστε μία παραγωγή να μην προτιμήσει μία ανταγωνιστική αγορά, αλλά και η γραφειοκρατία». Να θυμίσουμε ότι πριν από τρία χρόνια, όταν ο Κώστας Γαβράς έκανε γυρίσματα στην Κρήτη για την ταινία του «Παράδεισος στη Δύση», το υπουργείο Δημόσιας Τάξης είχε αρνηθεί στο Film Commission να παραχωρήσει μερικά περιπολικά και ένστολους για τις ανάγκες της ταινίας. Προσωπικές επαφές έλυσαν τελικά το πρόβλημα. Και να φανταστεί κανείς ότι τότε ο Γαβράς είχε κληθεί και οριστεί από το ΥΠΠΟΤ ως επικεφαλής της επιτροπής που σχεδίαζε κινηματογραφικό νόμο…

Το «στήσιμο» του Όλιβερ Στόουν

Είναι απαραίτητη μια συνολική πολιτική. Διότι έχουμε ζήσει και ένα φιάσκο επί των ημερών του Δημήτρη Αβραμόπουλου στο τιμόνι του ΕΟΤ. Με σύμβουλο τον Νίκο Μαστοράκη, είχαν εκδώσει τον οδηγό «Shooting in Greece» και έταζαν στις εταιρείες του Χόλιγουντ λαγούς με πετραχήλια. Όταν αυτές «τσίμπησαν» και ξεσηκώθηκαν, αποδείχτηκε… άνθρακας ο θησαυρός. Γιατί, πολύ απλά, έπαιρναν τηλέφωνο στον ΕΟΤ και κανείς δεν ήξερε πού πάνε τα τέσσερα. «Όταν κάνεις εθνική πολιτική, χρειάζεσαι και θεσμούς» μας λέει ο Μάρκος Χολέβας. Και μας θυμίζει ένα ακόμα παράδειγμα αρνητικής δημοσιότητας, που έχει πάρει τελικά ανεκδοτολογικό χαρακτήρα. Ο διάσημος συμπατριώτης μας, ο Φαίδων Παπαμιχαήλ, ο οποίος κάνει καριέρα διευθυντή φωτογραφίας στο Χόλιγουντ, σε μια συνέντευξη Τύπου στην Αθήνα πριν από δύο χρόνια, για την ταινία του «Arcadia Lost», μας διηγήθηκε το προσωπικό δράμα τού… Όλιβερ Στόουν την εποχή που γύριζε την ταινία «Μέγας Αλέξανδρος». Σύμφωνα με τον Παπαμιχαήλ, ο Στόουν του είχε πει πως είχε έρθει στον τότε υπουργό Πολιτισμού Ευάγγελο Βενιζέλο, για να ξεκινήσει τις απαραίτητες διαδικασίες ώστε να κάνει και στην Ελλάδα γυρίσματα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι υπέστη ένα «στήσιμο» 40 λεπτών και στη συνέχεια τα μάζεψε και έφυγε. Μία ακόμη υπερπαραγωγή που χάσαμε μέσα από τα χέρια μας, για τον Μάρκο Χολέβα, ήταν και η «Τροία» με τον Μπραντ Πιτ. Οι παραγωγοί είχαν δείξει ενδιαφέρον για να κάνουν γυρίσματα στην Πιερία, αλλά και πάλι δεν βρήκαν με ποιον φορέα έπρεπε να επικοινωνήσουν, και προτίμησαν τη Μάλτα. Εκεί άφησαν τον οβολό τους και με το παραπάνω: 9 εκατομμύρια δολάρια ξοδεύτηκαν σε ανειδίκευτο προσωπικό, από κομπάρσους μέχρι ξυλουργούς.

«Ξεπουλάνε την Ακρόπολη λόγω κρίσης»

Σύμφωνα πάντως με το ΥΠΠΟΤ, ο επαναπροσδιορισμός μιας οργανωμένης πολιτικής είναι στα άμεσα σχέδια. «Αυτό το διάστημα οι υπηρεσίες του ΥΠΠΟΤ επεξεργάζονται νέα υπουργική απόφαση, ώστε να απλοποιηθεί η σχετική διαδικασία, να γίνει πιο φιλική στον πολίτη και να μειωθεί ο χρόνος αναμονής για την απάντηση του αιτήματος» λέει το υπουργείο. Το ΚΑΣ παραχωρεί τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους υπό όρους και προϋποθέσεις. Ένας από τους βασικούς όρους είναι να συνάδει το περιεχόμενο της ταινίας ή της εκδήλωσης με το μνημείο και την ιστορία του. Άλλωστε η κάθε περίπτωση αιτήματος είναι ειδική και μοναδική. Ο διεθνής Τύπος, βέβαια, δεν έδειξε ενθουσιασμό. Αρκετές δημοσιεύσεις είχαν τίτλους όπως «Ξεπουλάνε την Ακρόπολη λόγω της κρίσης» ή «Εκπτώσεις και στην Ακρόπολη». Ο υπουργός Πολιτισμού έδωσε άμεση απάντηση στο twitter του: «Τα δημοσιεύματα που έχουν τίτλους “ενοικιάζεται η Ακρόπολη” είναι ανυπόστατα και δεν χρήζουν απάντησης».

Το πρόβλημα με το ΚΑΣ

Ακόμα πάντως κι αν πέσει η τιμή των γυρισμάτων σε έναν αρχαιολογικό χώρο, αυτό δεν σημαίνει ότι ξαφνικά θα σπεύσουν οι υπερπαραγωγές στην Ελλάδα. Γιατί εδώ μπαίνει ένα ακόμη μεγάλο πρόβλημα. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ). Ο όρος «σεβασμός στα μνημεία» σηκώνει μεγάλη συζήτηση. Και, δυστυχώς, πλέον, οι αρχαιολόγοι έχουν ένα παράδειγμα κακόγουστης χρήσης αρχαίων μνημείων για να αντιτάσσουν σε κάθε περίπτωση, αυτό της ταινίας της Νία Βαρντάλος «My life in ruins». Ο τότε γενικός γραμματέας του ΥΠΠΟΤ Χρήστος Ζαχόπουλος της είχε δώσει άδεια να κάνει γυρίσματα στην Ακρόπολη, τους Δελφούς, την Ολυμπία. Το κινηματογραφικό αποτέλεσμα, όμως, μόνο περήφανους δεν έκανε τους αρχαιολόγους. Από τότε έχουν πει αρκετά «όχι» σε παραγωγές που θα μπορούσαν να διαφημίζουν τη χώρα μας. Για παράδειγμα, αρνήθηκαν την άδεια για γυρίσματα στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και την Αρχαία Αγορά για την τηλεοπτική εκπομπή «Make a beauty» (τελικά επετράπη το γύρισμα μόνο έξω από την Αρχαία Αγορά). Υπάρχουν, βέβαια, και περιπτώσεις που το «όχι» έχει ένα νόημα, όπως στην άρνηση παραχώρησης της Σπιναλόγκας – ενός τόπου φορτισμένου με πόνο και πένθος – για τα γυρίσματα του «America: The next top model». Βέβαια, το ΚΑΣ αρνήθηκε να παραχωρήσει και την Κνωσό για φωτογράφιση. Προφανώς τα μνημεία πρέπει να προστατεύονται από πιθανές ζημιές, που θα προκαλούσε για παράδειγμα ένας βαρύς εξοπλισμός και πολυπληθές συνεργείο, αλλά, από την άλλη, το ΚΑΣ θα μπορούσε να είναι πιο διαλλακτικό με τα αιτήματα αλλά και πιο άμεσο στις αποφάσεις του, ώστε να αναζητούνται εναλλακτικές λύσεις

Και έτσι για την Ιστορία, να θυμίσουμε ότι δεν είμαστε η μόνη χώρα με πολιτισμό. Κι αυτός δεν μπαίνει πάντα σε ζυγαριά. Άραγε οι Γάλλοι είναι ανόητοι που έδωσαν το Λούβρο για τα γυρίσματα του χολιγουντιανού «Κώδικα Ντα Βίντσι» με τον Τόμ Χάνκς; Ή τον Πύργο του Άιφελ στον Τσάκι Τσαν για το «Αλεξίσφαιροι ντετέκτιβ Νο 3»; Δεν είδαμε την εθνική υπερηφάνεια των Γάλλων να έχει πέσει στα τάρταρα, ούτε την αίγλη του Πύργου του Άιφελ να έχει χάσει κάτι από τη μυθική της χρυσόσκονη.