Η κορυφαία – και εμβληματική – είδη ση του τέλους του 2009 για τον χώρο της ενημέρωσης, ο θάνατος του Χρήστου Λαμπράκη, υπο γραμμίζει μια σειρά πολύ δύσκολων ερωτημά των που ήδη διαμορφώνονται στα ΜΜΕ και που το 2010 θα ζητήσουν επιτακτικά απαντήσεις.

Η κορυφαία – και εμβληματική – είδη ση του τέλους του 2009 για τον χώρο της ενημέρωσης, ο θάνατος του Χρήστου Λαμπράκη, υπο γραμμίζει μια σειρά πολύ δύσκολων ερωτημά των που ήδη διαμορφώνονται στα ΜΜΕ και που το 2010 θα ζητήσουν επιτακτικά απαντήσεις.

Αρχίζουμε από την απώλεια του δημιουργού και επί δεκαετίες φυσικού ηγέτη του ΔΟΛ, ακρι βώς για να υπογραμμίσουμε ότι μια ολόκληρη εποχή τελειώνει για τον χώρο της ενημέρωσης, χωρίς το νέο τοπίο να έχει ακόμη διαμορφωθεί και χωρίς να είναι σαφείς ούτε οι κανόνες ούτε η επιχειρηματική και ενημερωτική στρατηγική των μεγάλων συγκροτημάτων Τύπου και ηλεκτρονι κών μέσων.

Δυστυχώς όμως χωρίς να είναι ορατή και μια κυβερνητική στρατηγική για έναν χώρο τόσο ευαίσθητο (λόγω της «αποστολής» του) όσο και κρίσιμο (λόγω του μεγέθους των συμφερόντων που τα τελευταία χρόνια επενδύονται σ’ αυτόν).

 

Ο φαύλος κύκλος

Ο χώρος των ΜΜΕ τα τελευταία χρόνια έχει μπει σε έναν φαύλο κύκλο κρίσης, από τον οποίο δεν υπάρχει ορατή διέξοδος:

1Συγκροτήματα και μεμονωμένα ΜΜΕ αντι μετωπίζουν οξύτατα προβλήματα χρεών. Όποιος είδε, είτε στο «Παρόν» (αρχικό δημοσί ευμα) είτε στο προηγούμενο «Π», τις «υψηλές και αμετάβλητες υποχρεώσεις των εισηγμένων στο Χρηματιστήριο ΜΜΕ» (929 εκατ. ευρώ για τους ομίλους και 1,1 δισ. ευρώ για τις εταιρείες), διαπίστωσε ότι πρωταθλητές σε αυτόν τον τομέα είναι ακριβώς οι μεγαλύτεροι όμιλοι μέσων ενη μέρωσης της χώρας.

2Εξ αιτίας της κρίσης – ή με αυτήν ως πρό σχημα σε κάποιες περιπτώσεις –, πολλά μέσα επιλέγουν τη «λύση» του περιορισμού του ενημερωτικού τομέα δίνοντας έμφαση σε (εν τέλει ακριβές για τα ίδια και ενίοτε ζημιογόνες) «προσφορές» στον Τύπο ή περικόπτοντας δημο σιογραφικό δυναμικό και αναπτύσσοντας φθη νές «ψυχαγωγικές» παραγωγές στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ.

3Το αποτέλεσμα είναι τα τελευταία χρόνια να επιδεινώνεται συνεχώς, σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες – όπως η αθρόα είσοδος νέων εργαζομένων και η πλήρης αδυναμία της ΕΣΗΕΑ όχι μόνο να παρέμβει, αλλά ακόμη και να έχει σταθερές διοικήσεις –, το πρόβλημα της ανεργίας στα media.

4Η διαφήμιση εδώ και χρόνια προσανατολί ζεται αυστηρά πρωτίστως προς τις κυριακά τικες και δευτερευόντως προς τις σαββατιάτικες εφημερίδες, με συνέπεια τα κυριακάτικα να στηρίζουν οικονομικά τα ημερήσια φύλλα. Όταν, επομένως, μεγάλα κυριακάτικα φύλλα κινούνται στη σφαίρα της οικονομικής ζημίας, η βιωσιμό τητα κάποιων ημερήσιων τίθεται εν αμφιβόλω.

5Η οικονομική αδυναμία παραδοσιακών ΜΜΕ, αλλά και η ηχηρή κατάρρευση κάποι ων απ’ αυτά (π.χ. Alpha, Flash) έχει αποτέλεσμα την είσοδο μιας νέας γενιάς επιχειρηματιών στον μιντιακό χώρο, η οποία από τη μια αλλάζει τόσο τις ενδοεπιχειρηματικές όσο και τις πολιτικές ισορροπίες και από την άλλη δημιουργεί, σε μεμονωμένες περιπτώσεις, ερωτήματα για την προέλευση των χρημάτων με τα οποία γίνονται οι συνεχείς εξαγορές.

6Παράλληλα μένουν εν πολλοίς αναπάντη τες οι μεγάλες προκλήσεις της εποχής, με κορυφαία αυτή του Ίντερνετ, το οποίο διεθνώς αλλάζει τη μορφή της ενημέρωσης, αν και σε κάποιες περιπτώσεις, όπως αυτή του «Βήματος», έχουν γίνει σκέψεις για μετατροπή της ημερή σιας έκδοσής του σε αμιγώς ηλεκτρονική, ώστε και το κόστος να περιοριστεί και η εκμετάλλευση της διαρκώς αυξανόμενης διαδικτυακής διαφή μισης να γίνει ευκολότερη.

Απέναντι σ’ όλη αυτή την κατάσταση ούτε η προηγούμενη κυβέρνηση – παρ’ ότι η παρουσία της στα πράγματα συνέπεσε με τη γιγάντωση των φαινομένων που περι γράφουμε – ούτε η νυν έδειξαν ότι έχουν στρατη γική αντιμετώπισης του «καυτού» τομέα της ενημέ ρωσης.

Χωρίς πυξίδα και ευδι άκριτο προσανατολισμό, οι κυβερνώντες μάλλον αφήνουν το καράβι να πλέει ακυβέρνητο στη θύελλα της κρίσης, παρ’ ότι ένα μεγάλο ποσοστό της ετήσι ας διαφημιστικής δαπάνης, περί το ένα τρίτο, προέρχε ται από το κράτος. Επίσης δεν έχουμε δει μια αποτε λεσματική πολιτική για την κρατική ΕΡΤ, η οποία επί δεκαετίες πελαγοδρομεί όχι μόνο με την «επιλεκτική» ενημέρωση, αλλά και με τη δημο σιοποίηση πολλών περιπτώσεων σκανδαλώδους διαχείρισης του δημοσίου χρήματος.

 

Προβλήματα στρατηγικής

Σε ένα τοπίο τόσο εκρη κτικό πρωτεύουσα θέση παίρνουν τα ερωτήματα όχι μόνο για την επιχειρηματική, αλλά και για την πολιτική στρατηγική των ίδιων των ΜΜΕ αλλά και των μεγάλων πολιτικών κομμάτων έναντι των media.

1Ένα πρώτο ερώτημα είναι, π.χ., ποια στάση θα κρατήσει συνολικά ο όμιλος Μπόμπολα έναντι της κυβέρνησης και της Ν.Δ., καθώς ήδη μια σειρά από κόντρες με κυβερνητικά στελέχη μοιάζουν με τροχιοδει κτικές βολές και φωτογραφίζουν διάφορα επι χειρηματικά συμφέροντα των ιδιοκτητών του ομίλου, τα οποία δεν φαίνεται να γνωρίζουν την πλήρη ευόδωσή τους στο νέο κυβερνητικό περιβάλλον.

2Στον ΔΟΛ η απώλεια του Χρήστου Λαμπράκη και το ολοκληρωτικό πέρα σμα του ελέγχου στον Σταύρο Ψυχάρη δεν έχει δώσει ακόμη το στίγμα των προθέσεων του ομίλου έναντι της κυβέρνησης. Ωστόσο το πρωτοσέλιδο κυριακάτικο σημείωμα του εκδότη του «Βήματος», με τίτλο «Ο δρόμος είναι ανοιχτός», μοιάζει περισσότερο με λεπτή άσκηση ειρωνείας και απόπειρα εκ των προτέ ρων αφαίρεσης των όποιων δικαιολογιών από τον Γιώργο Παπανδρέου σε περίπτωση αποτυ χίας της διακυβέρνησής του.

Από την άλλη πλευρά η κυβέρνηση μένει να δώσει το στίγμα των δικών της προθέσεων ένα ντι του Οργανισμού.

Παράλληλα έναντι της αξιωματικής αντι πολίτευσης ο ΔΟΛ αναμένεται να είναι ιδιαί τερα αυστηρός σε πρώτη φάση: η εμφανής προτίμησή του προς την ηττημένη Ντόρα Μπακογιάννη τον ωθεί σε σκληρή κριτική προς τον Αντώνη Σαμαρά – τουλάχιστον για όσο ο δεύτερος δεν θα έχει ακόμη ελέγξει το κόμμα του και όσο δεν θα εμφανίζει ισχυρή προοπτική ανάληψης της εξουσίας…

3Ο όμιλος Αλαφούζου φαίνεται να κινεί ται με περισσότερη άνεση λόγω και των καλύτερων οικονομικών του, αλλά και εξ αιτίας της μη συμμετοχής του σε δημόσια έργα. Ως εκ τούτου έχει την πολυτέλεια να παίζει πιέ ζοντας για οικονομική αποτελεσματικότητα το ΠΑΣΟΚ, αλλά και ζητώντας συναίνεση στα «αυτονόητα» από την αξιωματική αντιπολίτευ ση, παίζοντας ισορροπημένα με τη νέα ηγεσία της Ν.Δ.

4Ο όμιλος Τεγόπουλου, κι αυτός εκτός διεκδίκησης δημοσίων έργων, περνάει δύσκολες μέρες – και με εσωτερική αναταραχή – λόγω της οικονομικής του κατάστασης και της εν γένει προοπτικής ολόκληρου του μιντι ακού χώρου. Τελεί λοιπόν εν αναμονή και επι χειρεί εκ των ενόντων να επιτύχει ευνοϊκότερα οικονομικά αποτελέσματα. Ταυτοχρόνως, παρά την ευνοϊκή προς την κυβέρνηση πολιτική γραμμή, δεν λείπουν από την «Ελευθεροτυπία» τα μέτωπα.

Με όλα αυτά δεδομένα, η κυβέρνηση ανη συχεί μεν σφόδρα για τις εξελίξεις σε έναν χώρο κορυφαίας σημασίας για την πολιτική και επιχειρηματική πραγματικότητα της χώρας, αλλά είναι αμφίβολο αν, έως αυτή την ώρα, έχει διαθέσιμη μια στρατηγική που, αν δεν απαντά σε όλες τις προκλήσεις της εποχής, τουλά χιστον να δείχνει τον δρόμο για την επόμενη περίοδο.

Όσο για την αξιωματική αντιπολίτευση, η οποία παραδοσιακά αδυνατούσε να διαμορ φώσει συνεκτική πολιτική για τα ΜΜΕ, έχει επιπλέον να αντιμετωπίσει τα δικά της εσωτε ρικά προβλήματα, τα οποία αναμένεται να την κρατήσουν για άγνωστο διάστημα εκτός πολι τικής – ίσως και εκτός πραγματικότητας…