Δεν ξέρουμε αν το επόμενο τετραήμερο στο Φάληρο θα γίνει της… Κορέας, απ’ όπου έλκει την καταγωγή της η περίφημη πολεμική τέχνη, πάντως στο γήπεδο Τάε Κβον Ντο θα φιλοξενηθεί έως την Κυριακή το πιο απρόβλεπτο συνέδριο του ΣΥΝ, το οποίο θα κρίνει την περαιτέρω πορεία του κόμματος στο ταραχώδες πολιτικό και κοινωνικό σκηνικό που έχει διαμορφωθεί.

Ανοιχτά όλα τα σενάρια, από τη διάσπαση έως την «ανακωχή» στην πλειοψηφία

Δεν ξέρουμε αν το επόμενο τετραήμερο στο Φάληρο θα γίνει της… Κορέας, απ’ όπου έλκει την καταγωγή της η περίφημη πολεμική τέχνη, πάντως στο γήπεδο Τάε Κβον Ντο θα φιλοξενηθεί έως την Κυριακή το πιο απρόβλεπτο συνέδριο του ΣΥΝ, το οποίο θα κρίνει την περαιτέρω πορεία του κόμματος στο ταραχώδες πολιτικό και κοινωνικό σκηνικό που έχει διαμορφωθεί.

Τρία είναι τα βασικά θέματα πάνω στα οποία καλούνται να αποφασίσουν οι περίπου 1.300 σύνεδροι: η κρίση, η Ε.Ε. και οι συνθήκες δράσης που διαμορφώνει για την Αριστερά το απροσδιόριστο πολιτικό, κοινωνικό και χρονικό της βάθος, η λειτουργία του κόμματος κυρίως σε ό,τι έχει να κάνει με το θέμα της κεντρικής έκφρασης και, τέλος, η σχέση του κόμματος με τον ΣΥΡΙΖΑ, η οποία εδώ και έναν χρόνο τουλάχιστον είναι το λιγότερο τρικυμιώδης.

Στοίχημα επιβίωσης

Το 6ο Συνέδριο θεωρείται ορόσημο για τον ΣΥΝ, δεδομένης της όξυνσης των εσωτερικών πολιτικών και ιδεολογικών συγκρούσεων, τον τελευταίο χρόνο τουλάχιστον, η οποία έχει οδηγήσει σε ανακατατάξεις στους συσχετισμούς, ρευστοποιώντας ουσιαστικά το δίπολο μεταξύ της αριστερής πλειοψηφίας και της μειοψηφούσας Ανανεωτικής Πτέρυγας. Η αστάθεια, η πολυγλωσσία και οι συνεχείς αναταράξεις αποτελούν μόνιμα χαρακτηριστικά πλέον.

Το στοίχημα σε γενικές γραμμές είναι η επιβίωση του κόμματος και η θωράκισή του απέναντι στους κλυδωνισμούς, είτε αυτοί προέρχονται από μέσα είτε από έξω (π.χ. τον ΣΥΡΙΖΑ).

Ωστόσο οι όροι αυτής της επιβίωσης και πολιτικής ενότητας προς το παρόν δεν είναι εξασφαλισμένοι ακριβώς λόγω της έντασης των ιδεολογικών και πολιτικών συγκρούσεων, που είναι δύσκολο να ξεπεραστούν στο πλαίσιο της συστημικής κρίσης στην οποία έχει εισέλθει η χώρα, η οποία βάζει ισχυρά διλήμματα και ευθύνες στην Αριστερά ως προς τη διατύπωση λύσης διεξόδου. Δεν είναι βέβαιο πάντως ότι υπό τις παρούσες συνθήκες θα τραβηχτούν στα άκρα…

Για τον Τσίπρα το στοίχημα – καθώς δεν διακυβεύεται η επανεκλογή του – είναι αν θα πετύχει μια ευρεία πλειοψηφία που θα του επιτρέψει να εδραιώσει τον αρχηγικό του ρόλο με την έννοια της εγγύησης ότι θα τηρηθούν οι συλλογικές αποφάσεις και η εύρυθμη εσωτερική λειτουργία του κόμματος. Από την άλλη, από διάφορες πλευρές κατηγορήθηκε ότι πήγε στο συνέδριο προκειμένου να προωθήσει τη συγκρότηση προεδρικής τάσης – κάτι που ο ίδιος αρνείται ομνύοντας στη διαφύλαξη του μη αρχηγικού χαρακτήρα του κόμματος. Στην περίπτωση όμως που δεν καταστεί δυνατό να διαμορφωθεί μια στέρεη πλειοψηφία, ο Τσίπρας απλώς θα ηγείται ενός κόμματος πολυδιαιρεμένου που δεν θα μπορεί να χαράξει πολιτική τακτική και στρατηγική.

Πώς φτάσαμε στο 6ο Συνέδριο;

Στο εσωτερικό του ΣΥΝ ο εκφυλισμός της λειτουργίας των τάσεων από «ρεύματα ιδεολογικής σκέψης» σε κόμματα μέσα στο κόμμα, όπως συχνά καταγγέλλεται από όλες τις πλευρές (ανεξαρτήτως των σκοπιμοτήτων που μπορεί να κρύβουν οι ίδιες αυτές καταγγελίες), με συχνά αλληλοϋπονομευτικό ρόλο και πέραν των ορίων της πολιτικής και ιδεολογικής διαφωνίας, από καιρό χτυπούσε το καμπανάκι.

Αμέσως μετά τις εκλογές δεν ήταν λίγοι εκείνοι που μίλησαν για την ανάγκη «επανεκκίνησης» του ΣΥΝ, ύστερα και από ό,τι είχε προηγηθεί επί ένα τετράμηνο, αμέσως μετά τις ευρωεκλογές και έως τις βουλευτικές του Οκτωβρίου, από τις οποίες δεν κινδύνευσε μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και ο ίδιος ο ΣΥΝ, με το ενδεχόμενο της διάσπασης να συζητείται ανοιχτά από ένα σημείο και μετά.

Επιπλέον πολλά από τα προβλήματα στην υπόσταση του ΣΥΡΙΖΑ, σύμφωνα με τις διαπιστώσεις αρκετών στελεχών της (ενιαίας) πλειοψηφίας, οφείλονταν στα εσωτερικά προβλήματα του ΣΥΝ.

Από την άλλη, τα πράγματα οξύνθηκαν όταν η ανοιχτή ρήξη του Αλαβάνου με τον ΣΥΝ, πέρυσι τέτοιο καιρό περίπου, και στη συνέχεια η διεκδίκηση της αρχηγίας του ΣΥΡΙΖΑ μέσα από την προσπάθεια υποβάθμισης του ΣΥΝ με την προώθηση της ιστορίας της «κάρτας μέλους» έβαλε στην Κουμουνδούρου το δίλημμα «ΣΥΝ ή ΣΥΡΙΖΑ» και κάπου εκεί ο Τσίπρας έβαλε για πρώτη φορά την ιδέα του συνεδρίου.

Παράλληλα, ο Τσίπρας και πολλοί εξ όσων τον στηρίζουν είχαν την άποψη ότι ήταν επιβεβλημένη η επαναβεβαίωση του ηγετικού του ρόλου με τα καινούρια δεδομένα και η αποτίναξη της «σκιάς» του Αλαβάνου. Τελικά οι εκλογές επέβαλαν ένα μορατόριουμ, παρ’ ότι ΣΥΝ και ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκαν ένα βήμα πριν από τη χωριστή κάθοδο. Μετά τις εκλογές, τα προβλήματα επανέκαμψαν και πλέον αγρίεψαν, αφού ο παράγων «ΠΑΣΟΚ στην εξουσία» ήταν πρωτόγνωρη συνθήκη για το συμμαχικό σχήμα.

Η εκπορευόμενη από τον ΣΥΝ γραμμή της αριστερής προγραμματικής αντιπολίτευσης στηλιτεύτηκε από μερίδα του ΣΥΡΙΖΑ και προξένησε νέα προβλήματα ωθώντας την ηγεσία σε νέες ασκήσεις ισορροπίας, ώσπου στις αρχές του 2010 η κατάσταση έφτασε στο μη περαιτέρω με τη διοργάνωση του δείπνου της «Αίγλης» από τον Κύρκο.

Τα παραπάνω ουσιαστικά αποτέλεσαν τη βασική αιτία για το συνέδριο στα τέλη Ιανουαρίου.

Το «σχίσμα» λόγω Ε.Ε.

Όμως η εξελισσόμενη κρίση ξεδιπλωνόταν αποκαλύπτοντας νέες πτυχές του «δράματος».

Τα χρόνια που ακολούθησαν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και για μια εικοσαετία ο ΣΥΝ πορεύτηκε ως κόμμα πολιτικής ενότητας και οι ιδεολογικές διαφορές πέρασαν σε δεύτερη μοίρα. Δεν ευνοούσε άλλωστε την ιδεολογική προσέγγιση των πραγμάτων ούτε το εγχώριο (υπό τη μορφή του αναδυόμενου εκσυγχρονιστικού ΠΑΣΟΚ) ούτε το παγκόσμιο πολιτικό – οικονομικό σκηνικό που είχε περάσει σε φάση καθολικής σχεδόν ηγεμονίας του νεοφιλελευθερισμού.

Σήμερα όμως που το καπιταλιστικό μοντέλο και η ακραία νεοφιλελεύθερη εκδοχή του διέρχονται τη μεγαλύτερη πρόσφατη κρίση τους, επανέρχονται οι ιδεολογικές διαφορές για τη στάση της Αριστεράς απέναντι σε αυτό το φαινόμενο, δεδομένου ότι έχει σαρωτικές επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα: οικονομικό, πολιτικό και κυρίως κοινωνικό.

Στο εσωτερικό του ΣΥΝ η ενεργοποίηση των ιδεολογικών διαφορών εκδηλώθηκε με τη ρήξη στο εσωτερικό του Ρεύματος, το οποίο χωρίστηκε (σχηματικά μιλώντας) στο κομμάτι της «μεταρρυθμιστικής Αριστεράς», το οποίο αποτελείται από τα στελέχη που προέρχονται (κατά κανόνα) από το ΚΚΕ εσωτερικού και τη νέα γενιά στελεχών, και από την άλλη στο μαρξιστικό κομμάτι, που αποτελείται από τα στελέχη που προήλθαν από το ΚΚΕ (χωρίς αυτός ο διαχωρισμός να είναι απόλυτος).

Κεντρικό σημείο τριβής υπήρξε η στάση απέναντι στην κρίση και η τοποθέτηση απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ευρωζώνη, που πήρε διαστάσεις επίσημης ρήξης μετά την κατάθεση, από τον Παναγιώτη Λαφαζάνη και τρία ακόμη στελέχη (Καλύβης, Στρατούλης, Τόλιος), κειμένου χωριστού από το κείμενο – κορμό που είχε καταρτίσει η επιτροπή θέσεων υπό τον Γιάννη Δραγασάκη, για το οποίο δέχτηκε την κατηγορία ότι αιφνιδίασε η θέση περί επανεξέτασης της συμμετοχής στην Ε.Ε.

Εν ολίγοις αντιπαρατέθηκαν από τη μία η άποψη (κορμός θέσεων) που θέλει την Ευρώπη να μεταρρυθμίζεται παρά τη σημερινή νεοφιλελεύθερη οικοδόμησή της και τη θεωρεί «πεδίο σύγκρουσης και προσπάθειας αλλαγής συσχετισμών με στόχο την επαναθεμελίωση της Ε.Ε. στην πορεία για τον σοσιαλισμό με δημοκρατία και ελευθερία». Και που, αν και αναγνωρίζει ότι όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά πλέον για την πορεία της Ε.Ε., επιμένει ότι δεν μπορεί να είναι επιλογή του ΣΥΝ η έξοδος από αυτήν και η προσπάθεια για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού σε μια χώρα.

Από την άλλη το κείμενο των τεσσάρων που υπογράφουν 30 στελέχη του Ρεύματος υποστηρίζει ότι η «Ε.Ε. δομημένη πάνω σε συνθήκες που έχουν Συνταγματικά θεσμοθετημένο τον νεοφιλελευθερισμό και τον καπιταλισμό, (…) έτσι ώστε να μετατραπεί από Ένωση του κεφαλαίου σε Ένωση που να εξυπηρετεί τα συμφέροντα των εργαζομένων».δεν μεταρρυθμίζεται

Τα βασικά σενάρια για το συνέδριο

Κατά τα άλλα οι αναλύσεις για την κρίση και τη λύση διεξόδου διαφοροποιούνται σε ορισμένα σημεία, συναντιούνται σε άλλα, επομένως δεν είναι ακατόρθωτο να βρεθεί κοινός τόπος στο τελικό σχέδιο απόφασης αν η ενότητα της πλειοψηφίας τεθεί ως προτεραιότητα. Εξάλλου αυτό δηλώνεται ως πρόθεση και από τα δύο μέρη, χωρίς να σημαίνει απαραίτητα ότι θα υπάρξει κοινή λίστα.

Όσον αφορά τις εκτιμήσεις για τους συσχετισμούς, σύμφωνα με ορισμένους αυτές δεν είναι ασφαλείς αυτή τη στιγμή – πέρα από ένα κλίμα θετικής στάσης απέναντι στο κείμενο των θέσεων και στην υπόθεση της ενότητας –, δεδομένου ότι μια μερίδα της βάσης του ρεύματος ταλαντεύεται ακόμα, ενώ οι διεργασίες θα συνεχίζονται μέχρι την τελευταία στιγμή.

Σύμφωνα με άλλη εκτίμηση, αυτό που μπορεί να πει κανείς είναι ότι ο σκληρός πυρήνας των «τσιπρικών» αντιστοιχεί σε ένα 35%, περίπου 10% πάνω από τον αντίστοιχο σκληρό πυρήνα των «λαφαζανικών», με την Πτέρυγα λίγο παρακάτω και την «πλατφόρμα των 100 στελεχών» γύρω στο 8 -10% (μιλάμε πάντα για τον πυρήνα των τάσεων).

Ουσιαστικά τα βασικά σενάρια γύρω από τη διαμόρφωση των συσχετισμών λίγο πριν από τις ψηφοφορίες του συνεδρίου είναι τα εξής:

1. Τα δύο μέρη του ρεύματος «τα βρίσκουν» και κατεβαίνουν με κοινή λίστα (μαζί πάντα και το Κοκκινοπράσινο) κρίνοντας ότι προέχει η ενότητα δυνάμεων και μια ισχυρή πλειοψηφία. Εξάλλου το λεγόμενο «ιστορικό» Ρεύμα επ’ ουδενί δεν επιδιώκει την περιθωριοποίησή του και τον αποκλεισμό του από τα κέντρα λήψης αποφάσεων.

2. Οι λίστες που θα καταρτιστούν θα αποτυπώνουν τους συσχετισμούς όπως αυτοί διαμορφώθηκαν κατά τη διαδικασία έγκρισης των θέσεων. Δηλαδή τα 36 στελέχη που πλαισιώνουν τον Τσίπρα και στηρίζουν τον κορμό των θέσεων μαζί με τα στελέχη (Βίτσας, Βούτσης, Φλαμπουράρης, Μπαλτάς, Κορωνάκης, Σκουρλέτης, Καρίτζης κ.ά.) του Κοκκινοπράσινου Δικτύου, τα 30 στελέχη του Ρεύματος που στηρίζουν το κείμενο Λαφαζάνη – Στρατούλη – Καλύβη – Τόλιου, η Αριστερή Ανασύνθεση (Χελάκης, Πιλάλης), τα στελέχη που συστήθηκαν πρόσφατα ως πλατφόρμα των 100 στελεχών, στηρίζοντας το κείμενο των θέσεων και προέρχονται από την Ανανεωτική Πτέρυγα (Μπαλάφας, Ρήγας, Μανταδάκης κ.ά.) μαζί με στελέχη όπως οι Πουλάκης, Δούρου, Θεοδωρακοπούλου κ.ά. Και, τέλος, η Ανανεωτική Πτέρυγα.

Όλοι αυτοί κατεβαίνουν χωριστά και από εκεί και πέρα το παιχνίδι παίζεται στις διεργασίες γύρω από το σχέδιο απόφασης, όπου μπορεί να υπάρξει συμφωνία είτε μεταξύ όλων των μερών της σημερινής αριστερής πλειοψηφίας είτε μεταξύ «τσιπρικών» και «μπαλαφικών», ακόμα και – σύμφωνα με μία εκδοχή – μεταξύ «τσιπρικών», «λαφαζανικών» και μπαλαφικών».

3. Αδύναμο σενάριο αποτελεί η κοινή λίστα μεταξύ των στελεχών που στηρίζουν τον Τσίπρα και των 100 στελεχών (Μπαλάφας), καθώς οι δεύτεροι έχουν δηλώσει ότι θα επιθυμούσαν αυτό το ενδεχόμενο, το οποίο όμως προκαλεί προβλήματα στους «τσιπρικούς», αφού δεν συμφωνεί το «Κοκκινοπράσινο».

Μένουν ή ανοίγουν τα φτερά τους;

Κάπως θολά είναι τα σενάρια που αφορούν την Ανανεωτική Πτέρυγα, η οποία έχει θέσει ως «κόκκινη γραμμή» την απεμπλοκή του ΣΥΝ από τον ΣΥΡΙΖΑ, κάτι που δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα, αφού όλοι οι άλλοι συμφωνούν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει στρατηγική επιλογή (ενδεχομένως με μια νέα πολιτική συμφωνία μετά το συνέδριο) με τη μορφή της πολιτικής συμμαχίας και όχι ως ενιαίο κόμμα (με εξαίρεση την Αριστερή Ανασύνθεση που στηρίζει και το δεύτερο).

Το μόνο βέβαιο είναι ότι η Πτέρυγα δυσφορεί μέσα σε αυτό το σχήμα, ωστόσο η επαπειλούμενη διάσπαση που υπονοείται στον λόγο των στελεχών της ερμηνεύεται κυρίως ως πίεση στην κατεύθυνση της εγκατάλειψης του ΣΥΡΙΖΑ και λιγότερο ως πραγματικό ενδεχόμενο. Δεν είναι πάντως εντελώς απίθανο, δεδομένου ότι μεγάλη μερίδα των στελεχών της αλλά και της βάσης της έχει έρθει και σε ψυχολογική αποστασιοποίηση (πέραν όλων των άλλων) από το κόμμα.

Εν τούτοις τα κορυφαία στελέχη είναι υποχρεωμένα να μετρήσουν και τα αμφίβολα περιθώρια επιβίωσης της Ανανεωτικής Αριστεράς εκτός του σημερινού ΣΥΝ. Επιπλέον, ορισμένα στελέχη (όπως ο Παπαδημούλης, που εδώ και καιρό ακολουθεί διαφορετική τακτική από τον Κουβέλη) τοποθετούνται πιο αποφασιστικά λέγοντας ότι «ο ΣΥΝ είναι το σπίτι μας».

Όπως και να ’χει, σε τέσσερις μέρες όλοι οι γρίφοι θα λάβουν τις απαντήσεις τους…