Αποσβολωμένος ο μέσος καταναλωτής παρακολουθεί το τελευταίο τρίμηνο τη δραματική εξέλιξη του ευρωπαϊκού διατροφικού σκανδάλου με το κρέας αλόγου, που αποκτά όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις αγγίζοντας, φυσικά, και την Ελλάδα. 

Αποσβολωμένος ο μέσος καταναλωτής παρακολουθεί το τελευταίο τρίμηνο τη δραματική εξέλιξη του ευρωπαϊκού διατροφικού σκανδάλου με το κρέας αλόγου, που αποκτά όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις αγγίζοντας, φυσικά, και την Ελλάδα. Πέρα από τις εύλογες ανησυχίες και τα νέα στοιχεία που βλέπουν καθημερινά το φως της δημοσιότητας, υπάρχει και η σύγχυση όταν διαπιστώνει κανείς τις δαιδαλώδεις διαδρομές που ακολουθεί, μέχρι να φτάσει στο πιάτο του, ένα απλό κομμάτι κρέας.

Όταν ξέσπασε το σκάνδαλο, οι λεπτομέρειες σόκαραν:

• Εταιρεία επεξεργασίας τροφίμων στη Γαλλία παρήγγειλε από θυγατρική της στο Λουξεμβούργο να παρασκευάσει έτοιμα γεύματα με προορισμό κυρίως τη βρετανική αγορά.
u Από το εργοστάσιο στο Λουξεμβούργο έγινε παραγγελία κρέατος από τη Νότια Γαλλία.

• Η γαλλική εταιρεία επικοινώνησε με υπεργολάβο στην Κύπρο για να προμηθευτεί κρέας.

• Ο Κύπριος υπεργολάβος παρήγγειλε το κρέας από έμπορο στην Ολλανδία.

• Ο Ολλανδός έμπορος απευθύνθηκε σε σφαγείο στη Ρουμανία για να αγοράσει τελικά το εμπόρευμα.

• Οι Ρουμάνοι απέστειλαν το κρέας στους Γάλλους κι από εκεί άρχισε η διαδικασία ώστε κάποια στιγμή τα έτοιμα γεύματα να κατακλύσουν την ευρωπαϊκή αγορά.

Το πώς χιλιάδες τόνοι βοδινού κρέατος – εσχάτως και χοιρινού – «μετατράπηκαν» σε αλογίσιο μετά απ’ αυτήν τη χαοτική διαδικασία τόσων μεσαζόντων δεν προκαλεί ιδιαίτερες απορίες. Και σχεδόν όλοι μοιάζουν να έχουν συμβιβαστεί με την ιδέα ότι είναι πρακτικώς αδύνατον πια να γίνεται έλεγχος σε κάθε παρτίδα τροφής για να βρεθούν η προέλευση και τα συστατικά της. Με λίγα λόγια, αποδεχόμαστε πλέον αδιαμαρτύρητα πως… δεν ξέρουμε τι τρώμε.

Σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά, όπου τα πάντα θυσιάζονται για το υπερκέρδος, θα ήταν αδύνατον τα σκάνδαλα να μην ήταν κι αυτά παγκόσμια. Κι έτσι ο – στην προκειμένη περίπτωση – Ευρωπαίος καταναλωτής βρίσκεται στον ρόλο του θύματος που δεν έχει τρόπο να αντιδράσει.

Κι αν οι αρμόδιες ευρωπαϊκές αρχές, που πιάστηκαν στον ύπνο με τους ελλιπείς ελεγκτικούς μηχανισμούς, οι οποίοι έδρασαν κατόπιν εορτής ως είθισται, έσπευσαν να καθησυχάσουν αμέσως το κοινό με το σκεπτικό ότι, πράγματι, το κρέας αλόγου δεν είναι επικίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, άρα υπάρχει μόνο θέμα εξαπάτησης του καταναλωτή, δεν ακούγονται το ίδιο πειστικές με τα νέα δεδομένα.

Αναλγητικά

Στα μέσα Φεβρουαρίου οι δείκτες ανησυχίας αυξήθηκαν κατακόρυφα, όταν από ελέγχους που έγιναν στη Βρετανία σε 206 κουφάρια αλόγων ανιχνεύθηκε σε οκτώ απ’ αυτά η ουσία φαινυλοβουταζόνη. Ένα αναλγητικό που απαγορεύεται ρητώς στα προϊόντα διατροφής και καθιστά το κρέας ακατάλληλο για κατανάλωση.

Ο Βρετανός υπουργός Γεωργίας Ντέιβιντ Χιθ δεν απέκλεισε τότε το κρέας τριών «φαρμακωμένων» αλόγων «να εισήλθε στη διατροφική αλυσίδα στη Γαλλία», ενώ το υπουργείο Υγείας, όπως αργότερα και οι ευρωπαϊκές αρχές, έσπευσαν να καθησυχάσουν την κοινή γνώμη:

«Η ουσία παρουσιάζει μηδαμινό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία. Στα επίπεδα που εντοπίστηκε, ένας άνθρωπος θα έπρεπε να καταναλώνει 500-600 μπιφτέκια ημερησίως, παρασκευασμένα 100% από κρέας αλόγου, για να πλησιάσει στο όριο της ημερήσιας επιτρεπτής δοσολογίας».

Στα τέλη Απριλίου το ίδιο πρόβλημα χτύπησε και την πόρτα της Ελλάδας. Με επίσημη ανακοίνωσή του ο ΕΦΕΤ γνωστοποίησε ότι δυο δείγματα ελληνικής εταιρείας αλλαντικών, που είχαν παρασκευαστεί με βοδινό κρέας Ιταλίας και στα οποία ανιχνεύθηκε DNA αλόγου, βρέθηκαν θετικά και στο συγκεκριμένο αναλγητικό. Με την υποσημείωση ότι τα προϊόντα είχαν αποσυρθεί από τα ράφια της ελληνικής αγοράς από το τέλος Μαρτίου.

Για να γίνει αντιληπτή η γενικότερη έκταση του προβλήματος, σε έκθεση της Κομισιόν που βγήκε στη δημοσιότητα στις 16 Απριλίου, πρώτη σε κρούσματα νοθευμένων από DNA αλόγου δειγμάτων βρέθηκε η Γαλλία και δεύτερη η Ελλάδα! Συγκεκριμένα, στη χώρα μας, στη συγκεκριμένη έρευνα, πέρασαν από ευρωπαϊκό έλεγχο 288 προϊόντα κι εντοπίστηκαν 36 δείγματα νοθευμένου κρέατος.

Σε άλλο δείγμα της ίδιας έρευνας της Κομισιόν, από 3.115 τρόφιμα, το 0,51% των προϊόντων βρέθηκε θετικό στη μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη ουσία φαινυλοβουταζόνη. Τα 14 από αυτά τα δείγματα εντοπίστηκαν στη Μεγάλη Βρετανία, ένα στην Ιρλανδία και ένα στην Τσεχία. Οι κτηνίατροι, πάντως, επισήμαναν κι αυτήν τη φορά πως «η ουσία δεν αποτελεί πρόβλημα για τον άνθρωπο στις μικροποσότητες που εντοπίστηκε».

Φυσικά, μετά απ’ αυτήν την εξέλιξη με τη φαινυλοβουταζόνη, που στον άνθρωπο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1949 για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, έγινε αμέσως λόγος για φάρμακο που «ντοπάρει» άλογα κούρσας.

Παρενέργειες

Η χρήση φαινυλοβουταζόνης έχει απαγορευθεί για ανθρώπους σε ΗΠΑ και Μεγάλη Βρετανία, ύστερα από σοβαρές παρενέργειες που σχετίζονται με την απλαστική αναιμία κ.ά. Από τα πρώτα χρόνια της χρήσης της σε ανθρώπους διαπιστώθηκε ότι, σε συνδυασμό με τα πιο απλά παυσίπονα, όπως π.χ. παρακεταμόλη, ακόμα και η μικρότερη των δόσεων μπορούσε να προκαλέσει μη αναστρέψιμη βλάβη στο συκώτι, ενώ υπήρξαν και θανατηφόρα περιστατικά!!!

Πρώτη φορά διαπιστώθηκε η χρήση του συγκεκριμένου φαρμάκου στον ιππόδρομο το 1968 στο Kentucky Derby, όταν σε έλεγχο στο άλογο που κέρδισε την κούρσα βρέθηκαν ίχνη της ουσίας, με συνέπεια να αποκλειστεί. Με τα χρόνια το πρόβλημα διογκώθηκε κι έτσι το 1986 τα 13 (!) από τα 16 άλογα στο ντέρμπι του Κεντάκι έτρεχαν υπό την επήρεια του ίδιου αντιφλεγμονώδους. Το 2010 η φαινυλοβουταζόνη θεωρήθηκε παγκοσμίως μια από τις πιο διαδεδομένες «ντόπες» στον ιππόδρομο.

Δυστυχώς, τα προβλήματα δεν σταματάνε εδώ. Αν ισχύει το «είμαστε ό,τι τρώμε», τότε δεν πρέπει να διαφέρουμε και πολύ από τους… υπεραθλητές! Κι αυτό επειδή ουσίες καθόλου «αθώες» στην πλειονότητά τους, όπως αναλγητικά, αντιβιοτικά, αναβολικά και αυξητικές ορμόνες, έχουν δεσπόζουσα θέση καθημερινά στο τραπέζι μας μέσω της μαζικής παραγωγής φρούτων, λαχανικών και, βεβαίως, γάλακτος και κρέατος.

Αυτή η κολόνια κρατάει χρόνια, αφού όχι μόνο παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα υπάρχουν σχετικά δημοσιεύματα – καμπανάκια ήδη από τη δεκαετία του ’80. Όπως αυτό των «Νέων» στις 27 Μαΐου 1981 με πρωτοσέλιδο τίτλο: «Τρώμε ορμόνες, βακτηρίδια, δέρματα, σάπιο κρέας».

Ορμόνες

Τον Μάιο του 2002 έβλεπαν το φως της δημοσιότητας σοκαριστικές αποκαλύψεις (πηγή «National Geographic»):

«Για να βελτιώσουν την απόδοση οι παραγωγοί στηρίζονται σε φυτοφάρμακα, αυξητικές ορμόνες και αντιβιοτικά. Η ανασυνδυασμένη αυξητική ορμόνη των βοοειδών (rBGH) αυξάνει την παραγωγή γάλακτος στις αγελάδες. Ο κτηνοτρόφος Jim Misna, από το Χίλσμπορο του Ουισκόνσιν, ο οποίος φωτογραφίζεται με τις ενέσεις στα χέρια του, εκθειάζει την αυξητική ορμόνη. Με ενέσεις κάθε 14 μέρες στις 300 αγελάδες του αύξησε την ημερήσια παραγωγή γάλακτος κατά 4,5 λίτρα ανά ζώο. Ανησυχία σχετικά με τη δημόσια υγεία γεννά και η πρακτική χορήγησης αντιβιοτικών στα ζώα για να επιταχυνθεί η ανάπτυξή τους»!

Κι αν η BGH, η αυξητική ορμόνη των βοοειδών, δεν μας λέει πολλά, σίγουρα οι περισσότεροι όλο και κάτι θα έχουν ακούσει για την HGH, την ανθρώπινη αυξητική ορμόνη, την απαγορευμένη ουσία που χρησιμοποιείται ευρέως στον αθλητισμό!
Τα κοινά, άλλωστε, στο ντόπινγκ σε αθλητισμό και κτηνοτροφία δεν είναι λίγα.
Ας μην ξεχνάμε ότι ουσίες όπως το στεροειδές αναβολικό στανοζολόλη, με το οποίο πιάστηκε ντοπέ το 1988 ο Μπεν Τζόνσον στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ, βρήκαν εδώ και δεκαετίες εφαρμογή και στην Κτηνιατρική για αύξηση μυϊκής μάζας, αύξηση της όρεξης στα ζώα κ.λπ. Παρόμοια η κατάσταση και με τη λιποτροπική δράση του κλεμπουτερόλ.

Τον Σεπτέμβριο του 2006 προκλήθηκε σάλος στην Κίνα, που τότε προετοιμαζόταν για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου. Συνολικά 336 άνθρωποι μεταφέρθηκαν σε νοσοκομεία της Σανγκάης δηλητηριασμένοι και σε άθλια κατάσταση, με τις εργαστηριακές αναλύσεις να δείχνουν ότι είχαν καταναλώσει σε εστιατόρια χοιρινό κρέας με υπερδόσεις κλεμπουτερόλ.

Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς ο επί σειρά ετών υπεύθυνος του αντιντόπινγκ κοντρόλ στο Πεκίνο και μέλος επιτροπών της ΔΟΕ, Γιανγκ, δήλωνε: «Αν δεν πάρει άμεσα μέτρα η κυβέρνηση, τότε ίσως με το φαγητό που θα τρώνε οι αθλητές στο Ολυμπιακό Χωριό να βγαίνουν ντοπαρισμένοι». Κι αυτό διότι εκατομμύρια Κινέζοι κτηνοτρόφοι χορηγούν αναβολικά, όπως ναδρολόνη, στα ζώα τους.

Ντοπαρισμένα

Μέσα σ’ αυτό το σκηνικό, ο διάσημος Ισπανός ποδηλάτης και τρεις φορές νικητής του Γύρου της Γαλλίας Αλμπέρτο Κονταδόρ ισχυρίστηκε το 2010 ότι βρέθηκε θετικός σε κλεμπουτερόλ επειδή κατανάλωσε μια μοσχαρίσια μπριζόλα σε μικρό εστιατόριο της πατρίδας του, ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων από τους ντόπιους κτηνοτρόφους. Εν τέλει ο Κονταδόρ δεν γλίτωσε τη διετή τιμωρία, αφού η δικαιολογία του δεν έγινε αποδεκτή.

Πρώτος είχε ανοίξει τον δρόμο ένας άλλος Ισπανός, ο νικητής στο ευρωπαϊκό κύπελλο του 1986 στη δισκοβολία, Ντέιβιντ Μαρτίνεθ, όταν τον Νοέμβριο του 1997 βρέθηκε θετικός σε ναδρολόνη. Αμέσως ανέπτυξε τη θεωρία πως το κρούσμα του οφειλόταν σε ντοπαρισμένο χοιρινό κρέας το οποίο έφαγε. Η παγκόσμια Ομοσπονδία Στίβου δεν έκανε δεκτή την υπερασπιστική γραμμή, κάτι που συνέβη την ίδια εποχή και με τον Αυστραλό σπρίντερ Ντιν Καπομπιάνκο για κρούσμα με στανοζολόλη…

Τελικά, το παζλ είναι ατελείωτο, οι συνειρμοί ανεξάντλητοι και οι αμφιβολίες μεγάλες, ειδικά στην εποχή που έχουν εισβάλει στην καθημερινότητα όλων και τα μεταλλαγμένα, κάνοντας την κατάσταση απείρως πολυπλοκότερη.
Και δυστυχώς – αυτό είναι το μόνο σίγουρο – υπάρχουν πλέον πολλοί σπασμένοι κρίκοι στην αλυσίδα της διατροφής μας.