«Κι ίσως θα χρειαστεί εμείς τώρα να ξαναπλάσουμε μια παιδική ηλικία για να μπορέσουμε να ξαναδιαβάζουμε».

«Κι ίσως θα χρειαστεί εμείς τώρα να ξαναπλάσουμε μια παιδική ηλικία για να μπορέσουμε να ξαναδιαβάζουμε».

Για τη Σοφία Σεϊρλή χρειάστηκαν ατελείωτες ώρες «φυγής» μέσα στον λογοτεχνικό κόσμο τη Μέλπως Αξιώτη μέχρι να αποφασίσει ότι αυτές οι λέξεις από τη νουβέλα της «Θέλετε να χορέψομε, Μαρία;» ήταν οι πιο ταιριαστές για να ξεκινήσει το σκηνικό ταξίδι στη ζωή αυτής της τόσο σημαντικής, αλλά και τόσο δυσανάλογα αναγνωρισμένης στην Ελλάδα, λογοτεχνικής φωνής. Συγγραφέας, αγωνίστρια, κομμουνίστρια, λογοτέχνις με σπάνιο χάρισμα είναι τα αξεδιάλυτα στοιχεία που συγκροτούν την προσωπικότητά της.

H Σοφία Σεϊρλή, λίγο πριν αρχίσει τις πρόβες για τη «Μεγάλη Χίμαιρα» του Μ. Καραγάτση, σε σκηνοθεσία του Δ. Τάρλοου, που θα παρουσιαστεί στο Φεστιβάλ Αθηνών, μας μίλησε για το πώς μας συστήνει τη Μέλπω Αξιώτη επί σκηνής.

«Η θεατρική μου συνάντηση με τη Μέλπω Αξιώτη, μια συνάντηση που για μένα έχει στοιχεία σχεδόν καρμικά, ξεκίνησε πριν από 22 χρόνια, όταν για πρώτη φορά παρουσίασα στο θέατρο “Αμόρε” τη ζωή της με αποσπάσματα από τις “Δύσκολες Νύχτες”, το πρώτο της μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε το 1938, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Ρήγα. Εκείνη η παράσταση είχε ταξιδέψει και στο εξωτερικό. Το 2011 ακολούθησε το Φεστιβάλ Αθηνών, όπου μαζί με τον Νίκο Χατζόπουλο ακολουθήσαμε τις ψυχικές της περιπέτειες με έναν διάλογο ανάμεσα σε κείμενα από τις “Δύσκολες Νύχτες” και την “Κάδμω”, το τελευταίο της βιβλίο».

Αυτήν τη φορά η Σοφία Σεϊρλή, στις δύο παραστάσεις που έδωσε πριν από λίγες ημέρες στο Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας Ν. & Σ. Τσαλαπάτα στον Βόλο και στο Μουσείο της Ελιάς στη Σπάρτη του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, διατρέχει τη ζωή της, μια ζωή με όνειρα, αγώνες, ματαιώσεις, εξορίες, ανέχεια, ψυχικά ρήγματα, ακολουθώντας τα λογοτεχνικά της κείμενα, ποιήματα, γράμματα που έστειλε στον Λουί Αραγκόν, τον Γιάννη Ρίτσο, το ΚΚΕ, την εκδότριά της Νανά Καλλιανέση.

«Η Αξιώτη είναι πια ένα οικείο μου πρόσωπο, στο οποίο με γοητεύουν και με συγκινούν όλες οι πλευρές που την έκαναν να είναι αυτό που σήμερα ξέρουμε» μας λέει Σοφία Σεϊρλή. Η υπερρεαλιστική της γραφή, η απόφασή της να αποποιηθεί την περιουσία της, αν και καταγόταν από μια πλούσια μυκονιάτικη οικογένεια, η ψυχική της δύναμη, αλλά και οι καταρρεύσεις της, η στράτευσή της και η πειθαρχία της, αλλά και η πεποίθησή της ότι η λογοτεχνία δεν μπαίνει σε καλούπια, χωρίς φαντασία και όνειρο, η δύναμη με την οποία αντιμετώπισε διώξεις, εξορίες, οικονομική ένδεια. Η Αξιώτη έζησε 18 χρόνια εξόριστη. Νομίζω πως οι λέξεις που την περιγράφουν με ακρίβεια είναι εκείνες που είχε διαλέξει ο ποιητής Χριστόφορος Λιοντάκης για την παράσταση στο “Αμόρε” από ένα ποίημα του Ρίλκε: Και δεν έχεις κανέναν και τίποτα και γυρίζεις μέσα στον κόσμο με μία βαλίτσα και μία κάσα βιβλία».

Μισόν αιώνα αργότερα, με την Ελλάδα να ζει ένα άλλο δράμα, υπάρχουν σήμερα τέτοιες φωνές, καλλιτέχνες και διανοούμενοι ανάλογου διαμετρήματος; «Τα γεγονότα τρέχουν τόσο γρήγορα, που οι καλλιτέχνες δεν προλαβαίνουν να βιώσουν και να αφομοιώσουν αυτό που συμβαίνει, και αυτό δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, είναι παγκόσμιο φαινόμενο» μας λέει η Σοφία Σεϊρλή. «Γι’ αυτό και βλέπουμε συχνά έργα που επικεντρώνονται περισσότερο σε εσωτερικές αναζητήσεις. Αλλά, ξέρετε, οι άνθρωποι της γενιάς της Μέλπως Αξιώτη, και η ίδια φυσικά, είχαν να παλέψουν για έναν άλλο κόσμο, που δεν έγινε τελικά. Η ίδια έδωσε τη ζωή της όλη για ένα τέτοιο όραμα, που δεν το έζησε ποτέ. Σήμερα ζούμε την κατάρρευση των πάντων. Πού είναι η Αριστερά σήμερα που είναι η ώρα της για να μιλήσει; Και δεν μιλάω για την Ελλάδα, μιλάω για όλη την Ευρώπη. Πού να στραφείς; Η κοινωνία βρίσκεται στην απόλυτη κατάντια, με αποτέλεσμα ο καθένας να μπορεί να πάρει θέση απέναντι στα γεγονότα προσωπικά, αλλά το να μπει σε ένα σύνολο είναι κάτι πολύ δύσκολο. Έτσι ο άνθρωπος είναι πια μόνος του και κοιτάει το σπιτάκι του και το τετραγωνάκι που του αναλογεί. Κάποτε οι άνθρωποι διαδήλωναν και κέρδιζαν κάτι. Σήμερα βγαίνουν στον δρόμο και δεν γίνεται τίποτα. Ζούμε σε μεσαίωνα. Είμαι σίγουρη ότι θα έρθει η στιγμή που θα συμβούν γεγονότα που θα αλλάξουν την Ιστορία, αλλά αυτήν τη στιγμή κινούμαστε προς τον πάτο και ακόμα δεν τον έχουμε πιάσει».

Μέσα σε όλα αυτά οι καλλιτέχνες καλούνται όχι μόνο να αφουγκραστούν, αλλά και να επιβιώσουν. «Ανέκαθεν ήταν δύσκολα για τους καλλιτέχνες, και αυτό γιατί σε αυτήν τη χώρα ο πολιτισμός και οι τέχνες δεν είχαν ποτέ τη θέση που τους αρμόζει. Μετά τον πόλεμο ζήσαμε στην Ελλάδα έναν πολιτιστικό και καλλιτεχνικό οργασμό, αλλά ήταν η εποχή που τα γεννούσε όλα αυτά. Τότε ήταν μια Ελλάδα που, βγαίνοντας από τον πόλεμο, ήλπιζε στο καλύτερο. Σήμερα, από την πληθώρα, ξαναβρεθήκαμε στο τίποτα. Είναι πολύ δύσκολο για μια κοινωνία να το διαχειριστεί αυτό».