Στις σημερινές  συνθήκες της ύφεσης και των ασκούμενων πολιτικών λιτότητας που απορρέουν από την υλοποίηση των τριών Μνημονίων, το ζητούμενο για την ελληνική οικονομία είναι ο στρατηγικός προσανατολισμός της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, με την έννοια της παθητικής προσαρμογής, ως χώρας επενδυτικών ευκαιριών του διεθνούς και ευρωπαϊκού κεφαλαίου, στο πλαίσιο της διεθνούς ή της ευρωπαϊκής ανασυγκρότησης της παραγωγικής διαδικασίας ή της αναβάθμισης της θέσης της ελληνικής οικονομίας στον νέο καταμερισμό εργασίας. Από την άποψη αυτή, στην κατεύθυνση μίας στρατηγικής εξόδου από την κρίση και τις  πολιτικές λιτότητας, θεωρούμε ότι η μόνη ολοκληρωμένη και κυρίως δίκαιη και κοινωνικο-οικονομικά ισορροπημένη στρατηγική επιλογή της ελληνικής οικονομίας, αποτελεί η αναβάθμιση της θέσης της στον νέο καταμερισμό εργασίας, κυρίως, μεταξύ άλλων, με την βελτίωση των αναπτυξιακών και κοινωνικών υποδομών, την αύξηση των επενδύσεων, την υλοποίηση μίας σύγχρονης αγροτικής, βιομηχανικής και τεχνολογικής πολιτικής, την αναβάθμιση του εργατικού δυναμικού και του κράτους-πρόνοιας.

Αντίθετα, εκ του αποτελέσματος προκύπτει, ότι η υλοποίηση των τριών Μνημονίων, προσανατολίζει την ελληνική οικονομία στην παθητική προσαρμογή της, στις επενδυτικές επιλογές του διεθνούς και ευρωπαϊκού κεφαλαίου καθώς και στην παθητική προσαρμογή της εργασίας και του συστήματος κοινωνικής προστασίας στις νέες τεχνολογικές και παραγωγικές εξελίξεις, με την επέκταση της ευέλικτης απασχόλησης  και του μοντέλου του εργαζόμενου-πολυεργαλείου, με την μείωση του εισοδήματος και των κοινωνικών δαπανών καθώς και με την επιδείνωση των συνθηκών ζωής και εργασίας. Πιο συγκεκριμένα, οι στρατηγικές επιλογές για την κοινωνική ασφάλιση απαιτείται, κατ’αρχήν, να συμβάλλουν στην αναβάθμιση του ρόλου και της θέσης της στη λειτουργία του οικονομικού και κοινωνικού σχηματισμού στη χώρα μας.

Στην κατεύθυνση αυτή, κεντρικής σημασίας ζήτημα, μεταξύ άλλων, αποτελεί η αποκατάσταση του διανεμητικού χαρακτήρα  της κοινωνικής ασφάλισης, ο οποίος στην Ελλάδα σήμερα όχι μόνο έχει καταργηθεί στην επικουρική ασφάλιση με την αντικατάσταση του, από το επισφαλές και αβέβαιο για το επίπεδο των συντάξεων σύστημα της νοητής κεφαλαιοποίησης, αλλά στην δημόσια συζήτηση στην χώρα μας,  προτείνεται επιπλέον των πρόσφατων (2010-2016) κοινωνικο-ασφαλιστικών παρεμβάσεων, η περαιτέρω κεφαλαιοποίηση  της κοινωνικής  ασφάλισης με την εφαρμογή του συστήματος των ατομικών λογαριασμών νοητής κεφαλαιοποίησης (Σουηδικό σύστημα) με διανεμητική χρηματοδότηση και στις κύριες συντάξεις.

Καταρχήν αξίζει να σημειωθεί, ότι το τελευταίο χρονικό διάστημα  στην Σουηδία, όπου πράγματι πριν δύο δεκαετίες εφαρμόστηκε στην κοινωνική ασφάλιση το σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης, συζητείται επιστημονικά, κοινωνικά και πολιτικά η κατάργηση του και η επανεγκαθίδρυση του διανεμητικού συστήματος καθορισμένων παροχών, συμβατού με την αρχή της αλληλεγγύης των γενεών και την αρχή της επιχορήγησης των  χαμηλοσυνταξιούχων, οι οποίοι στον εργασιακό τους βίο αντιμετώπισαν χαμηλό επίπεδο μισθών και ευελιξία της απασχόλησης, με αποτέλεσμα το περιορισμένο επίπεδο των εισφορών και των ετών ασφάλισης.

Επιπλέον, είναι προφανές ότι η στρατηγική επιλογή του συστήματος της νοητής κεφαλαιοποίησης,  απομακρύνει  την κοινωνική ασφάλιση από τις θεμελιώδεις αρχές της, μετατρέποντας το κοινωνικο-ασφαλιστικό δικαίωμα σε ατομική απόδοση, κατευθύνοντας παράλληλα το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης στις αποδόσεις και στις κρίσεις των κεφαλαιαγορών και χρηματαγορών, με ό,τι αυτό αρνητικά συνεπάγεται, ως προς την ανασφάλεια, την αβεβαιότητα και το βιοτικό επίπεδο των ασφαλισμένων και των συνταξιούχων. Ειδικότερα, το σοβαρότερο πρόβλημα, μεταξύ άλλων, μίας τέτοιας παρέμβασης στο διανεμητικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης είναι το κόστος μετάβασης από το διανεμητικό στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα ή στο υπερ-κεφαλαιοποιητικό (σύστημα νοητής  κεφαλαιοποίησης/ατομικοί λογαριασμοί) καθώς και η επιβάρυνση που θα επιφορτισθούν τόσο τα δημόσια οικονομικά της χώρας, όσο και η γενιά της μετάβασης.

Πράγματι, η ποσοτική ανάλυση αποκαλύπτει ότι εφόσον το κόστος αυτό δε θα το αναλάβει εξ ολοκλήρου το κράτος, αλλά ένα σημαντικό μέρος του θα το καλύψει η γενιά της μετάβασης, αυτό σημαίνει ότι θα περικοπούν σε μεγάλο βαθμό (25%-30%) οι κύριες συντάξεις των ήδη συνταξιούχων και των παλαιών ασφαλισμένων (ασφαλισμένοι πριν το 1993) και οι σημερινοί ασφαλισμένοι θα καταβάλλουν περίπου το 40% των εισφορών τους στο έλλειμμα. Με άλλα λόγια, αποκαλύπτεται ότι για κάθε μία μονάδα που θα εισφέρουν στον ατομικό αποταμιευτικό λογαριασμό του προτεινόμενου συστήματος, το 60% θα αφορά τη συσσώρευση της δικής τους παροχής, η οποία θα εξακολουθεί να υπόκειται στον κίνδυνο της γήρανσης του πληθυσμού καθώς και στον κίνδυνο των οικονομικών κύκλων.

Παράλληλα, η πρόταση πλήρους κεφαλαιοποίησης της επικουρικής ασφάλισης με ποσοστό αναπλήρωσης 20%, δεν επαληθεύεται, δεδομένου ότι από την ποσοτική ανάλυση προκύπτει ότι αυτό το ποσοστό θα αφορά τους πρώτους συνταξιούχους μέχρι το 2045. Από το έτος αυτό και μέχρι το 2070, παρατηρείται μία σταδιακή μείωση της επικουρικής σύνταξης,  η  οποία φθάνει σε ποσοστό αναπλήρωσης 9%-10% (μείωση κατά 50%), αφού τα συσσωρευμένα κεφάλαια δεν θα επαρκούν για την κάλυψη των δεδουλευμένων υποχρεώσεων. Το εύρημα αυτό σημαίνει, ότι στο προτεινόμενο σύστημα της πλήρους κεφαλαιοποίησης της επικουρικής ασφάλισης, η προκαλούμενη άρση των ανισοτήτων μεταξύ των συνταξιούχων, αντιμετωπίζεται με ποσοστό αναπλήρωσης 9%-10% και όχι για τους πρώτους συνταξιούχους 20% και για τους μελλοντικούς συνταξιούχους 9%-10%, εκτός και εάν το κράτος χρηματοδοτήσει το προτεινόμενο ταμείο επικουρικής σύνταξης, το λιγότερο  με 150 δις.ευρώ.

Κατά συνέπεια, αποδεικνύεται με τον πιο εύληπτο τρόπο, ότι το προτεινόμενο σύστημα πλήρους κεφαλαιοποίησης (επικουρική σύνταξη) και υπερ-κεφαλαιοποίησης (κύρια σύνταξη) περιπλέκει σε ανησυχητικό και μη ελεγχόμενο βαθμό τη δημοσιονομική κατάσταση στην Ελλάδα και υπονομεύει σοβαρά την προοπτική -με τις σοβαρές θυσίες των φορολογουμένων- σταθεροποίησης και επιστροφής στην κανονικότητα των δημόσιων οικονομικών της χώρας μας. Επιπλέον, με το προτεινόμενο σύστημα, η διανεμητικότητα (εθνική σύνταξη) της κοινωνικής ασφάλισης περιορίζεται στο 25%-30% και η υπερ-κεφαλαιοποίηση (μη προσδιορισμένες παροχές) στο 70%-75%, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής ‘Ενωσης,  όπου τα κεφαλαιοποιητικά στοιχεία των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης είναι 30% και τα διανεμητικά-κοινωνικά στοιχεία είναι 70%.          

*Το άρθρο συνυπογράφουν οι

Σάββας Γ. Ρομπόλης, Ομότιμος Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου

Βασίλειος Γ. Μπέτσης, Υπόψ. Διδάκτορα Παντείου Πανεπιστημίου