Ενόψει μιας εξαιρετικά δύσκολης χρονιάς, όπως θα είναι το 2017, για εκατομμύρια Έλληνες φορολογουμένους, η κυβέρνηση, υπό τη νέα της σύνθεση, αναζητά ένα καινούργιο αφήγημα για την οικονομία. 

Στο Μέγαρο Μαξίμου συνειδητοποιούν πλέον ότι ειδικά μέσα στους πρώτους μήνες της νέας χρονιάς θα είναι σχεδόν αδύνατον να απευθυνθεί η κυβέρνηση στην κοινή γνώμη υποστηρίζοντας ότι δεν κόβει μισθούς και συντάξεις.

 Πώς θα ακούγονταν τέτοιου είδους επιχειρήματα στους δικαιούχους του ΕΚΑΣ οι οποίοι θα χάσουν μέρος ή το σύνολο του επιδόματός τους από τις αρχές της χρονιάς; 

 Ποια εικόνα θα σχηματίσουν εκατομμύρια οικογένειες βλέποντας να αυξάνονται οι φόροι (πάλι) σε βασικά είδη όπως η βενζίνη, το πετρέλαιο κίνησης, ο καφές, τα τσιγάρα, ακόμη και ο λογαριασμός του τηλεφώνου; 

 Τι κλίμα θα επικρατήσει στις τάξεις δεκάδων χιλιάδων επαγγελματιών όταν πλέον θα φανούν οι συνέπειες από τον νέο τρόπο υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών και πώς θα… παρηγορηθούν οι πρώτοι που θα πάρουν σύνταξη με βάση τις διατάξεις του νόμου Κατρούγκαλου; 

 

Όσο για τα χειρότερα, θα έρθουν το καλοκαίρι με την υποβολή της φορολογικής δήλωσης, όταν πλέον θα ενεργοποιηθεί στην πράξη η καινούργια κλίμακα υπολογισμού του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων, η νέα κλίμακα υπολογισμού της εισφοράς αλληλεγγύης, οι νέοι συντελεστές φορολόγησης των εισοδημάτων από ακίνητα, αλλά και το νέο σύστημα φορολόγησης των μισθωτών που ενισχύουν το εισόδημά τους και με κάποιο «μπλοκάκι».

 

Θεωρώντας εκ των προτέρων χαμένη υπόθεση το να μιλήσουν στο σπίτι του κρεμασμένου για σκοινί, η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός στρέφονται πλέον στα… νέα από το εξωτερικό. Από την πρώτη κιόλας συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου υπό τη νέα του σύνθεση, φάνηκε ότι το ζητούμενο πλέον είναι να προβληθεί ότι ο πρωθυπουργός και η κυβέρνησή του θα ρίξουν όλο τους το βάρος στο να διασφαλιστεί η «επόμενη ημέρα» για τη χώρα, στόχος που περιλαμβάνει τις ακόλουθες επιμέρους δράσεις:

 

1 Να ολοκληρωθεί εμπρόθεσμα η δεύτερη αξιολόγηση, κατά το δυνατόν μέσα στον Νοέμβριο, ώστε να δοθεί το πράσινο φως για την εκταμίευση της επόμενης δόσης (περίπου 6 δισ. ευρώ) κατά το τελευταίο Eurogroup της φετινής χρονιάς, που είναι προγραμματισμένο για τις 5 Δεκεμβρίου. 

Από τα 6 δισ. ευρώ, τα 1,8 δισ. θα κατευθυνθούν για την αποπληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου, τα οποία, μαζί με τα 1,7 δισ. ευρώ που έχουν ήδη εισπραχθεί με την ολοκλήρωση και του τελευταίου τμήματος της πρώτης αξιολόγησης, θα φέρουν ζεστό χρήμα της τάξεως των 3,5 δισ. ευρώ μέσα στους επόμενους τρεις – τέσσερις μήνες στην αγορά, ποσό που αντιστοιχεί σε περίπου 2% του ΑΕΠ. 

Μπορεί να απέχουμε από τον μνημονιακό στόχο, που όριζε ότι μέχρι το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2017 θα έχουν εξοφληθεί όλες οι υποχρεώσεις του Δημοσίου (σ.σ.: προκύπτουν συνεχώς καινούργιες, ενώ οι θεσμοί εντόπισαν και κρυφές υποχρεώσεις 3,5 δισ. ευρώ από επιστροφές φόρων που δεν έχουν ακόμη βεβαιωθεί, αλλά και συντάξεις που δεν έχουν αποδοθεί ακόμη στους δικαιούχους), αλλά σε κάθε περίπτωση η ένεση ρευστότητας θα είναι σημαντική.

 

2 Να ενεργοποιηθούν τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος και να συμφωνηθούν τα μεσοπρόθεσμα. Όπως εξήγησε προ ημερών ο Γιώργος Χουλιαράκης στη Βουλή, το ζητούμενο αυτήν τη στιγμή για την ελληνική πλευρά είναι να γίνει η παραμετροποίηση των επιμέρους μέτρων που θα προχωρήσουν και όχι κατ’ ανάγκη να υπογραφούν «εδώ και τώρα». Άλλωστε, πρακτικό αντίκρισμα δεν θα υπάρξει για τα επόμενα χρόνια. 

 Ακόμη και αν μετατραπεί το κυμαινόμενο επιτόκιο για μέρος του δανείου σε σταθερό, αυτό δεν είναι κάτι που θα φανεί άμεσα στον προϋπολογισμό. 

 Ακόμη και αν επιμηκυνθεί η διάρκεια αποπληρωμής των δανείων που έχουν χορηγηθεί από τον EFSF, οι ευεργετικές επιπτώσεις θα φανούν στα χρεολύσια σε βάθος χρόνου. 

Άλλο είναι το θέμα: να συμφωνηθεί μια συνταγή παρεμβάσεων η οποία, εφόσον υλοποιηθεί – προφανώς θα τεθεί ως προαπαιτούμενο η επιτυχής ολοκλήρωση του τρίτου μνημονίου και η επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων –, θα οδηγήσει όλους τους εμπλεκόμενους στο να χαρακτηρίσουν το ελληνικό χρέος βιώσιμο: την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αλλά και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. 

Από τη βιωσιμότητα του χρέους εξαρτώνται τόσο η συμμετοχή του ΔΝΤ στο πρόγραμμα όσο και η ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Και από την ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης εξαρτάται το αν η Ελλάδα θα μπορέσει να βγει στις αγορές μέσα στο 2017 για να καλύψει τις δανειακές της ανάγκες μετά τη λήξη του τρίτου μνημονίου, δηλαδή μετά τον Αύγουστο του 2018.

 

Η συζήτηση για το χρέος θα γίνει, όπως φαίνεται, στο Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου, εφόσον βεβαίως έχει κλείσει η δεύτερη αξιολόγηση. Η προετοιμασία έχει αρχίσει εδώ και αρκετό καιρό, καθώς τα επιμέρους μέτρα επεξεργάζονται τόσο το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους και ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους από ελληνικής πλευράς όσο και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης (ESM) από την πλευρά των θεσμών. 

Το βάρος ειδικά του ESM έχει πέσει σε πρώτη φάση στην εξειδίκευση των βραχυπρόθεσμων μέτρων. Όσον αφορά τα ελληνικά αιτήματα, ο Χουλιαράκης απαρίθμησε τις ελληνικές επιδιώξεις μιλώντας στην υποεπιτροπή για το χρέος.

 

Για την ελληνική κυβέρνηση αποτελεί κομβικό σημείο η μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος κατά τουλάχιστον μια ποσοστιαία μονάδα μετά το 2018. Όπως υποστήριξε ο Χουλιαράκης κατά την ομιλία του στην υποεπιτροπή για το χρέος:

«Είναι πολύ λίγες οι χώρες που κατάφεραν να διατηρήσουν πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 3,5% ή υψηλότερα για περισσότερα από τρία χρόνια και ελάχιστες οι χώρες που κατάφεραν να τα διατηρήσουν στο επίπεδο αυτό για πέντε χρόνια ή περισσότερα. Και όταν έγινε, έγινε σε πολύ ιδιαίτερες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες, οπωσδήποτε όχι όταν μια οικονομία βγαίνει από μία μεγάλη ύφεση, με ανεργία στα επίπεδα που γνώρισε η ελληνική οικονομία τα τελευταία χρόνια».

 

Όσον αφορά τη διευθέτηση του χρέους, ο Χουλιαράκης αναφέρθηκε – χωρίς να τα ποσοτικοποιήσει – σε δύο συγκεκριμένα μέτρα που μπορούν να καταστήσουν το χρέος βιώσιμο και να ανοίξει έτσι ο δρόμος και για τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο πρόγραμμα αλλά και για την ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Τα δύο μέτρα είναι:

 

1 Η μείωση του κινδύνου των επιτοκίων μετά την ολοκλήρωση του τρίτου μνημονίου. Αυτό το μέτρο οδηγεί σε σημαντική βελτίωση της πορείας του χρέους, αλλά από μόνο του δεν καθιστά το χρέος βιώσιμο, σύμφωνα με όσα είπε ο Χουλιαράκης. 

«Το χρέος παραμένει μη βιώσιμο, ενώ μειώνεται το απόθεμα χρέους ως προς το ΑΕΠ σταδιακά σε χρονικό ορίζοντα 40 ετών. Παραμένει όμως πάνω από το 100% και αντίστοιχα οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες ξεπερνούν το 15% σχετικά νωρίς, γύρω στο 2030 και το 20% στα μέσα της δεκαετίας του 2030».

 

2 Η χρονική επέκταση των δανείων του EFSF είναι που καθιστά, σύμφωνα με την ελληνική πλευρά, βιώσιμο το ελληνικό χρέος. Αν και δεν αναφέρθηκε σε συγκεκριμένες παραμέτρους, ο Χουλιαράκης υποστήριξε ότι η ελληνική πλευρά έκανε μια μετριοπαθή ποσοτικοποίηση, βάσει της οποίας «το απόθεμα του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώνεται σταθερά και σημαντικά κάτω από το 100% και σε ορίζοντα 40 χρόνων πλησιάζει το 80% του ΑΕΠ, όσο και οι ακαθάριστες ανάγκες εξυπηρέτησης παραμένουν κάτω από το 15% μέχρι τα μέσα του 2030 και κάτω από το 20% για το υπόλοιπο διάστημα».

 

Εφόσον υλοποιηθούν αυτές οι επιδιώξεις της ελληνικής πλευράς, η κυβέρνηση θα αποκτήσει ένα αφήγημα με τις εξής παραμέτρους:

1 Η χώρα θα έχει καταφέρει να βγει και πάλι στις αγορές αφήνοντας πίσω της τα μνημόνια. Αυτό βέβαια δεν είναι απόλυτο, καθώς μένει να φανεί με ποιους όρους και προϋποθέσεις θα γίνει η διευθέτηση του ελληνικού χρέους. Θεωρείται ανοιχτό το ενδεχόμενο η λήψη των μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων για το χρέος να συνοδευτεί από την ανάληψη νέων υποχρεώσεων για την ελληνική πλευρά σε μια «συσκευασία» τέταρτου μνημονίου, έστω και πιο «χαλαρού» από τα τρία προηγούμενα.