Η μονοκρατορία των λευκών μαρμάρων

Η μονοκρατορία των λευκών μαρμάρων

Θαυμάσιο το νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Ας ασχοληθούμε όμως και με το τζαμί Βαγιαζίτ, το αρχαιότερο στα Βαλκάνια, που καταρρέει στο Διδυμότειχο

Μας βολεύει ο αρχαίος πολιτισμός. Μας βολεύει μια χαρά, από την εποχή των πατέρων του νεοελληνικού έθνους, τον Διαφωτισμό του 18ου αιώνα και τον Παριζιάνο Αδαμάντιο Κοραή, μέχρι τον ρομαντισμό των πολεμοχαρών Φιλελλήνων του ’21, τη στάχτη της Μεγάλης Ιδέας στη φλεγόμενη Σμύρνη (σύμφωνοι, δεν ήταν «συνωστισμός» αυτό που συνέβη στην προκυμαία…) και το μετεμφυλιακό κράτος των νικητών. Με τη λογική του Παπαρρηγόπουλου τρία πράγματα –τρία θαύματα– συνέβησαν στο άκρον της Βαλκανικής: η κλασική αρχαιότητα, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία και η νέα Ελλάς. Κούνια που μας κούναγε! Από μωρά, από τα παραμύθια για τον μαρμαρωμένο βασιλιά, μέχρι την καρατζαφέρειο ρητορική, η λογική του περιούσιου λαού έγινε η πιο παρηγορητική αυταπάτη. Εμείς, οι κοντινότεροι συγγενείς του Περικλή και του Μεγαλέξανδρου, ταξιδεύουμε τρίτη θέση στη σύγχρονη Ευρώπη ελέω ρομαντισμού, στο όνομα αρχαίων κοινωνιών τόσο μακρινών και τόσο διαφορετικών, ακόμη και μεταξύ τους: τι σχέση είχε η Αθήνα με τη Σπάρτη, η Πέλλα με τις αποικίες στη Μεσόγειο και τον Πόντο; Παραμονή Πρωτοχρονιάς σήμερα, κι ακολουθώντας τον συρμό (trendy) ας κάνουμε κι εμείς μια ευχή για το 2010, να ξεκολλήσει ο πολιτισμός μας από τα αρχαία μάρμαρα. Καλό και άγιο το νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Είναι το σημαντικότερο προικιό που άφησε πίσω του το 2009. Και παραμένει σωστή η γραμμή πλεύσης που χάραξε η μακαρίτισσα η Μελίνα διεκδικώντας την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα, τα οποία πριόνισε, κατέβασε και έκλεψε ο τρισκατάρατος συφιλιδικός λόρδος Έλγιν, πρεσβευτής της Αγγλίας στην Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, από το 1830 μέχρι σήμερα η πολιτιστική μας πολιτική χαράσσεται με γνώμονα τα μάρμαρα. Ό,τι δεν είναι μάρμαρο, προϊστορικό, κλασικό, ελληνιστικό, άντε ρωμαϊκό, δεν ενδιαφέρει το Υπουργείο Πολιτισμού. Μοναδική ίσως εξαίρεση είναι τα βυζαντινά μνημεία, ακριβώς γιατί εκφράζουν το τρίπτυχο της εθνικής ταυτότητας όπως το εξέφρασε ο Παπαρρηγόπουλος. Άκουγα τις προάλλες μια ραδιοφωνική συνέντευξη του Αργύρη Μπακιρτζή, τραγουδιστή των Χειμερινών Κολυμβητών, στον Γιάννη Θ. Πετρίδη, στο «Κόκκινο» – επί τη ευκαιρία, είναι θαυμάσιος ο ολοκαίνουργιος δίσκος τους, η γλυκιά εκδίκηση των ώριμων και ενεργών εξηντάρηδων. Ο Μπακιρτζής είναι αρχιτέκτονας, ειδικός στις αναστηλώσεις μνημείων, 35 χρόνια δημόσιος υπάλληλος του Ελλαδιστάν. Με πόνο ψυχής μιλούσε ο άνθρωπος για το τζαμί Βαγιαζίτ στο Διδυμότειχο, το αρχαιότερο μουσουλμανικό τέμενος στα Βαλκάνια. Ένα λαμπρό οικοδόμημα που στεγάζει 1.000 τετραγωνικά μέτρα, η κατασκευή του οποίου ξεκίνησε το 1400 μ.Χ. με εντολή του σουλτάνου Μωάμεθ Α΄ από τον αρχιτέκτονα Ιβάτς πασά. Το 2006 ελήφθησαν οι τελευταίες αποφάσεις για την αναστήλωση και σωτηρία του. Ελάχιστα πράγματα έχουν γίνει. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια στον βόρειο τοίχο φαινόταν μια μοναδική για τη μουσουλμανική τέχνη παράσταση γυναίκας που προσεύχεται. Σήμερα δεν φαίνεται τίποτα: η υγρασία κατέστρεψε την τοιχογραφία. Φωνάζουμε, δικαίως, για τη συστηματική παραμέληση ή την κακή συντήρηση (βλέπε τις άθλια και άτεχνα επιζωγραφισμένες αγιογραφίες στα ερείπια της Παναγίας Σουμελά, στον Πόντο) από τους Τούρκους. Γιατί δεν φωνάζουμε γι’ αυτή την καταστροφή; Η απάντηση είναι απλή: διότι δεν εντάσσεται στη «λογική» των αρχαίων μαρμάρων! Στο μυαλό μας, έτσι όπως μας έμαθαν στα σχολεία και στα σπίτια μας, δεν αξίζουν και πολλά ένα τέμενος, μια συναγωγή (στα Χανιά την αναστήλωση της συναγωγής Ετς Χαΐμ πέτυχε με αγώνα ζωής ένας ιδιώτης, ο Νίκος Βαρδουλάκης), ένα παλιό εργοστάσιο, ένα κιτρινισμένο βιβλίο γραμμένο σε άλλη γλώσσα, ένα ταξίδι αυτογνωσίας στα Βαλκάνια, τη Μικρά Ασία, την Αφρική. «Ο τόπος μας είναι κλειστός. Όλο βουνά» έχει γράψει ο Σεφέρης. Τα πιο ασφυκτικά βουνά είναι αυτά που υψώνει μέσα μας η αντίληψη ότι είμαστε συνεχιστές ενδόξων προγόνων, πρωτοξάδελφα του Ηράκλειτου και του Πλάτωνα – που οι περισσότεροι δεν διαβάσαμε ποτέ. Πάλι καλά που τα τελευταία χρόνια, από τη μεταπολίτευση και πέρα, κάποιοι φωτισμένοι πανεπιστημιακοί ξεστραβώνουν σποραδικά κάποιους φοιτητές. Όμως στις τρεις μεγάλες δημόσιες αρένες, τα ΜΜΕ, την κρατική πολιτική όπως εκφράζεται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, και την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η μονοκρατορία των λευκών μαρμάρων είναι απόλυτη και πνιγηρή.

Γιώργος Ι. Αλλαμανής [[email protected]