Δύο κυβερνητικές ομάδες δεν θα περάσουν το απολύτως ξέγνοιαστο καλοκαίρι. Η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για την έξοδο από τα μνημόνια προφανώς και προκάλεσε ανακούφιση στο κυβερνητικό στρατόπεδο, ωστόσο, οι επόμενες εβδομάδες κρύβουν πολύ δουλειά σε δύο επίπεδα.

Το ένα επίπεδο έχει να κάνει με τους… εορτασμούς για την έξοδο από τα μνημόνια. Το τελικό πρόσταγμα το έχει το Μέγαρο Μαξίμου, καθώς οι εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν σε Πνύκα και (πιθανώς) Καστελόριζο θα πρέπει – δεδομένου ότι αναμένονται «υψηλοί» προσκεκλημένο – να… βγάλουν είδηση.

 

Από την άλλη, υπάρχει το «μέτωπο» της προετοιμασίας του προϋπολογισμού της επόμενης χρονιάς: ένα σύνθετο μέτωπο, καθώς οι απαιτήσεις ξεπερνούν τον κεντρικό στόχο της παραγωγής πλεονάσματος ύψους 3,5% του ΑΕΠ.

Με δεδομένη την πολιτική συγκυρία, το γεγονός ότι βρισκόμαστε ουσιαστικά μέσα στο προεκλογικό δωδεκάμηνο και ότι στην ατμόσφαιρα έχουν αρχίσει ήδη να πλανώνται οι παροχές και οι άρσεις δυσμενών μέτρων, στον προϋπολογισμό του 2019 θα πρέπει να «χωρέσουν» και τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα και οι πιθανές μειώσεις φορολογικών συντελεστών στις οποίες έχει ήδη αναφερθεί ο πρωθυπουργός, αλλά και τα πιθανά ισοδύναμα ώστε να «παγώσει» (έστω και προσωρινά) η μείωση των συντάξεων.

 

Ιδού λοιπόν, το διακριτό έργο των δύο ομάδων: η μία θα αναλάβει την επικοινωνιακή στρατηγική της εξόδου από τα μνημόνια και η δεύτερη (στελεχωμένη προφανώς από το οικονομικό επιτελείο) θα επωμισθεί το έργο της προσαρμογής των αριθμών και των προβλέψεων με τέτοιον τρόπο, ώστε να εξυπηρετείται η πολιτική σκοπιμότητα.

 

Προφανώς, οι δύο ομάδες θα… συναντηθούν. Διότι η επικοινωνιακή πολιτική θα πρέπει ξεκάθαρα να τροφοδοτηθεί με επιχειρήματα που θα είναι ποσοτικοποιημένα και τεκμηριωμένα από το οικονομικό επιτελείο. Άλλωστε, παρά την ευφορία της εξόδου από τα μνημόνια, οι θεσμοί δεν θα μας αφήσουν να… ξεχαστούμε. Πριν καν οριστικοποιηθεί το προσχέδιο του προϋπολογισμού (σ.σ.: θα πρέπει να κατατεθεί στη Βουλή μέσα στην πρώτη εβδομάδα του Οκτωβρίου), τα κλιμάκια θα βρεθούν και πάλι στην Αθήνα για να ελέγξουν τις προβλέψεις.

 

Ο αρμόδιος αναπληρωτής υπουργός Γιώργος Χουλιαράκης πάτησε ήδη από τις αρχές της εβδομάδας το… κουμπί για την κατάρτιση του προϋπολογισμού του 2019. Όλοι οι φορείς της γενικής κυβέρνησης πρέπει να παραδώσουν τις προβλέψεις τους μέχρι το τέλος του μήνα, ενώ μέχρι το τέλος Αυγούστου οι βασικοί πίνακες θα πρέπει να έχουν οριστικοποιηθεί από τις υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών. Βέβαια, οι τελευταίες… πινελιές είναι αυτές που θα κάνουν τη διαφορά και αυτές δεν πρόκειται να μπουν αν δεν ληφθούν οι οριστικές αποφάσεις, σε πολιτικό επίπεδο, σχετικά με το τι μέλλει γενέσθαι με τις συντάξεις και τις φορολογικές ελαφρύνσεις της επόμενης χρονιάς. Πρακτικά, από αυτές τις αποφάσεις – οι οποίες δεν θα ληφθούν μονομερώς από την κυβέρνηση αλλά σε συνεννόηση με τους Ευρωπαίους εταίρους – θα εξαρτηθεί μέχρι και ο χρόνος των εκλογών.

 

Με τα σημερινά δεδομένα, η κυβέρνηση έχει στο μυαλό ένα ευρύ σχέδιο παροχών, το οποίο αποσκοπεί στο να μειώσει τον… πόνο όλων όσων εθίγησαν σε πολύ μεγάλο βαθμό από τα μέτρα του τρίτου μνημονίου. Ο κατάλογος, περιλαμβάνει:

– Τους ειλικρινείς ελεύθερους επαγγελματίες και επιτηδευματίες που εμφανίζουν τα πραγματικά τους εισοδήματα και οι οποίοι βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα μετά την ενεργοποίηση του νέου συστήματος υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών. Ήδη το υπουργείο Εργασίας μελετά αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών, ώστε να περιοριστούν οι τεράστιες επιβαρύνσεις για όσους δηλώνουν κέρδη άνω των 30.000 ευρώ.

– Τους δικαιούχους του ΕΚΑΣ, το εισόδημα των οποίων συντρίφτηκε μετά την απόφαση για την κατάργηση του σχετικού επιδόματος. Οι δικαιούχοι θα υποστούν μια ακόμη μείωση τον Δεκέμβριο, καθώς το επίδομά τους θα περιοριστεί για το 2019 στα 12 ευρώ, πριν εξαφανιστεί ολοσχερώς από την 1.1.2020.

– Τους μισθωτούς με τις αποδοχές των 20.000 – 30.000 ευρώ, οι οποίοι επλήγησαν από τη νέα φορολογική κλίμακα και την αύξηση της εισφοράς αλληλεγγύης. Αυτή η κοινωνική ομάδα θα μπορούσε να βοηθηθεί από την ενεργοποίηση των φορολογικών μέτρων του 2020 έναν χρόνο νωρίτερα.

– Τους συνταξιούχους, οι οποίοι κινδυνεύουν να χάσουν έως και δύο συντάξεις με την κατάργηση της προσωπικής διαφοράς. Προφανώς, η μόνη απάντηση που μπορεί να δοθεί εδώ είναι το πάγωμα του μέτρου της κατάργησης της προσωπικής διαφοράς.

– Τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, οι οποίοι υφίστανται συνεχείς μειώσεις αποδοχών τα τελευταία χρόνια (σε επίπεδο μέσου όρου), κυρίως λόγω της επέκτασης της μερικής απασχόλησης. Σε αυτούς, η βασική παρέμβαση – και ανέξοδη δημοσιονομικά – έχει να κάνει με την αύξηση του κατώτατου μισθού από το 2019.

 

Το ερώτημα είναι αν «χωράει» ο κρατικός προϋπολογισμός της επόμενης χρονιάς την ικανοποίηση όλων αυτών των κοινωνικών ομάδων. Στην κυβέρνηση γνωρίζουν ότι δεν είναι εύκολο και – κυρίως – δεν είναι υλοποιήσιμο, αν δεν υπάρξει πολιτική συμφωνία με τους Ευρωπαίους. Ωστόσο, τα δεδομένα δείχνουν ότι υπάρχουν τα περιθώρια να υλοποιηθεί ένα σχέδιο χωρίς να θιγεί ο κεντρικός στόχος της παραγωγής υψηλού πρωτογενούς πλεονάσματος, της τάξεως του 3,5% του ΑΕΠ, κάτι που θα πυροδοτούσε την… οργή των αγορών με το «καλημέρα» της εξόδου από τα μνημόνια. Τα δεδομένα αυτά είναι τα εξής:

 

1. Ο πρωθυπουργός θα μεταβεί στη Θεσσαλονίκη για τα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης ενώ θα έχουν «τρέξει» δύο πολύ κρίσιμοι μήνες για την εκτέλεση του φετινού προϋπολογισμού: ο Ιούλιος και ο Αύγουστος. Ο Ιούλιος είναι καθοριστικός γιατί θα καταβληθεί η πρώτη δόση του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων, ενώ μέχρι τον Αύγουστο θα έχουν φανεί οι… προθέσεις και των νομικών προσώπων όσον αφορά στη φετινή καταβολή φόρων. Ο στόχος του οικονομικού επιτελείου είναι να εξασφαλίσει στον πρωθυπουργό τη δυνατότητα να μιλήσει για υπερπλεόνασμα και κατά τη διάρκεια της φετινής χρονιάς, άρα και για τη διανομή έκτακτου κοινωνικού μερίσματος.

 

Αν το πρωτογενές πλεόνασμα φτάσει και φέτος στο επίπεδο του 4% (κάτι που θεωρείται απολύτως εφικτό από το οικονομικό επιτελείο), η κυβέρνηση θα μπορεί να μοιράσει ένα ποσό της τάξεως των 700 – 800 εκατ. ευρώ χωρίς να θέσει σε κίνδυνο τον βασικό δημοσιονομικό στόχο του 3,5% του ΑΕΠ. Αυτό το ποσό μπορεί να χρησιμοποιηθεί με πολλούς τρόπους. Ένας πιθανός είναι η καταβολή έκτακτου κοινωνικού μερίσματος, το οποίο θα καλύψει χαμηλοσυνταξιούχους που χάνουν το ΕΚΑΣ και χαμηλόμισθους αλλά και ανέργους. Ένας άλλος τρόπος είναι η χρηματοδότηση μιας «13ης σύνταξης», τουλάχιστον για τους έχοντες χαμηλές αποδοχές από συντάξεις μέχρι και 700 – 800 ευρώ τον μήνα. Αυτή η λύση βγάζει ισχυρό πολιτικό σύνθημα, ειδικά αν συνδυαστεί με το «πάγωμα» της περικοπής των συντάξεων.

 

Το σύνθημα θα μπορούσε να είναι «όχι μόνο δεν κόβουμε τις συντάξεις, αλλά κάνουμε πράξη το δίκαιο αίτημα για καταβολή 13ης σύνταξης σε αυτούς που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη».

 

2. Το δεύτερο δεδομένο έχει να κάνει με το πρωτογενές πλεόνασμα του 2019. Ο προϋπολογισμός της επόμενης χρονιάς συντάσσεται με δύο δεδομένα. Πρώτον ότι η μείωση των συντάξεων θα ισοσκελιστεί δημοσιονομικά από ένα πακέτο αντίμετρων. Και δεύτερον ότι θα υπάρξει υπέρβαση του στόχου του πρωτογενούς πλεονάσματος κατά περίπου 868 εκατομμύρια ευρώ, η οποία και θα χρηματοδοτήσει τις μειώσεις των φορολογικών συντελεστών από το 2019 που έχει ήδη εξαγγείλει ο πρωθυπουργός.

 

Τα νούμερα του προϋπολογισμού, όπως έχουν αποτυπωθεί και στο μεσοπρόθεσμο σχέδιο δημοσιονομικής στρατηγικής, έχουν ως εξής: ο πήχης του πρωτογενούς πλεονάσματος είναι στο 3,5% του ΑΕΠ ή 6,65 δισ. ευρώ.

Με εκτίμηση ότι το ΑΕΠ θα αναπτυχθεί την επόμενη χρονιά με ρυθμό της τάξεως του 2,3%, εκτιμάται ότι το πρωτογενές πλεόνασμα θα φτάσει τελικώς στο 3,96% ή 7,5 δισ. ευρώ. Άρα, προκύπτει μια διαφορά (υπερπλεόνασμα) της τάξεως του 0,46%, η οποία μεταφράζεται σε 868 εκατ. ευρώ. Αυτή η υπεραπόδοση, εφόσον συμφωνηθεί με τους θεσμούς ότι θα υπάρξει, θα είναι και η πηγή χρηματοδότησης των φορολογικών ελαφρύνσεων, ύψους περίπου 700 εκατ. ευρώ, τις οποίες εξήγγειλε ο Αλέξης Τσίπρας και οι οποίες εμφανίστηκαν και στο μεσοπρόθεσμο.

 

Ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος έχει ήδη επεξεργαστεί σχέδιο για το περιεχόμενο αυτών των ελαφρύνσεων. Ένα από τα σενάρια, προβλέπει να εφαρμοστούν έναν χρόνο νωρίτερα κάποια από τα φορολογικά μέτρα ελάφρυνσης που περιλαμβάνονται στο πακέτο με τα αντίμετρα του 2020. Τα μέτρα αυτά είναι ήδη κοστολογημένα:

1. Οι ελαφρύνσεις στον ΕΝΦΙΑ (έως και 70 ευρώ ανά ιδιοκτήτη), κοστίζουν 209 εκατ. ευρώ

2. Η αναμόρφωση της κλίμακας της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης κοστίζει 368 εκατ. ευρώ

3. Η μείωση του βασικού συντελεστή της φορολογικής κλίμακας (από το 22% που είναι σήμερα) μειώνει τα δημόσια έσοδα κατά περίπου 450 εκατ. ευρώ ανά μονάδα.

Δηλαδή, το πιθανό απόθεμα του 2019, φτάνει για να μηδενιστεί η εισφορά αλληλεγγύης για όλους τους έχοντες εισόδημα έως και 30.000 ευρώ αλλά και για να μειωθεί ο βασικός συντελεστής της φορολογικής κλίμακας από το 22% που είναι σήμερα στο 21%.

 

Το τρίτο δεδομένο έχει να κάνει με τον αντίκτυπο της κατάργησης της προσωπικής διαφοράς στις συντάξεις. Αυτή, έχει προϋπολογιστεί να αποφέρει συνολικά περίπου 2,78 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση. Έτσι, ακόμη και η εξάμηνη αναβολή έχει αυξημένο δημοσιονομικό αντίκτυπο (σ.σ.: εκτιμάται ότι θα είναι κάτω από 1,1 δισ. ευρώ, καθώς η μη περικοπή των συντάξεων αυξάνει τα έσοδα από την παρακράτηση φόρου). Ένα από τα σενάρια που θα μπουν στο τραπέζι, θα είναι η αναβολή και των μέτρων και των αντίμετρων. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα προχωρήσει από τις αρχές του χρόνου η καταβολή της επιδότησης ενοικίου, η επέκταση του προγράμματος για τα σχολικά γεύματα, η δημιουργία νέων μονάδων προσχολικής εκπαίδευσης, η μείωση της συμμετοχής των ασφαλισμένων στα φάρμακα, η αύξηση της δαπάνης του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων κατά 300 εκατ. ευρώ αλλά και η ενίσχυση των προγραμμάτων απασχόλησης του ΟΑΕΔ.

 

Το μόνο από τα «αντίμετρα» που είναι δύσκολο να «παγώσει», έχει να κάνει με τα αυξημένα επιδόματα τέκνων τα οποία έχουν ήδη ξεκινήσει να καταβάλλονται από την 1.1.2018. Σε κάθε περίπτωση, προκύπτει ότι δημοσιονομικά είναι εφικτό το πάγωμα της περικοπής των συντάξεων. Αρκεί να υπάρχει καλή πρόθεση από την πλευρά των δανειστών και, φυσικά, η σύμφωνη γνώμη των… αγορών.