Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, οι μεγάλες δυνάμεις και τα Βαλκάνια, 1928-1932 / Διπλό παιχνίδι / Τα ζύγια του προσώπου / Οι άγριοι ντετέκτιβ / Αλεξανδρινό Κουαρτέτο

Λόρενς Ντάρελ

Αλεξανδρινό Κουαρτέτο

Μετάφραση: Μαριάννα Παπουτσοπούλου

Εκδόσεις Μεταίχμιο

Σελ. 1.000

Ένα σημαντικό μυθιστόρημα μεγάλης πνοής, από τα έργα που κυριάρχησαν στη λογοτεχνία το δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα, το «Αλεξανδρινό Κουαρτέτο» αποτελείται από τέσσερα μέρη εκ των οποίων τα τρία πρώτα, καθώς μας διευκολύνει στο προλογικό του σημείωμα ο ίδιος ο συγγραφέας, «συνδέονται διαπλεκόμενα –όντας συμπληρωματικά μεταξύ τους– και όχι κατ’ ακολουθίαν». Το τέταρτο και τελευταίο μέρος προοριζόταν από τον συγγραφέα να «λειτουργήσει ως συνέχεια». Το έργο αυτό, που από τον όγκο του και μόνο γίνονται φανερές οι φιλοδοξίες του, ο Ντάρελ άρχισε να το γράφει όταν εγκαταστάθηκε στην Προβηγκία. Το πρώτο βιβλίο της σειράς φέρει τον τίτλο Τζάστιν (Ιουστίνη). Αφηγητής του πρώτου μέρους είναι ο νεαρός, γι’ αυτό και ευεπίφορος στις εκπλήξεις, συγγραφέας Ντάρλι, ο οποίος είναι βασικός πρωταγωνιστής του μύθου. Κυρίαρχη φιγούρα, η Τζάστιν, μια παράφορη Εβραία, μαζί με τη Μελίσα, τη χορεύτρια, και τον τραπεζίτη Νεσίμ. Στη συνέχεια, ο Μπαλτάζαρ, με το επιστημονικό του κύρος (είναι γιατρός), θα αντικαταστήσει τη φωνή του αφηγητή και, με τη σταθερότητα του ανθρώπου ο οποίος έχει κατασταλαγμένες απόψεις, θα βάλει σε τάξη τις αμφιβολίες του Ντάρλι αναθεωρώντας κατ’ αυτό τον τρόπο το πρώτο μέρος. Τα Moeurs του Αρναούτη λειτουργούν ψυχαναλυτικά πάνω στην εμβληματική προσωπικότητα της Τζάστιν. Στο τρίτο βιβλίο αναλαμβάνει ο απρόσωπος αφηγητής, αυτός δηλαδή που γνωρίζει τα πάντα. Σε αυτό το μέρος προκύπτουν πολιτικά και ιστορικά θέματα και ταυτόχρονα κάνουν την εμφάνισή τους νέα πρόσωπα, όπως ο Μαουντόβιλ, που χαρίζει και τον τίτλο στο τρίτο βιβλίο, καθώς και ο Ναρούζ και ο Φάλταους. Στο τέταρτο μέρος «Κλέα» εμφανίζεται ο Ντάρλι σαφώς ωριμότερος, και περισσότερο οξύνους. Μέσα σ’ όλα αυτά, βασική ηρωίδα, η πόλη της Αλεξάνδρειας, με το μεγαλείο και τη βαθύτητα της παρακμής της, πολύ Ελλάδα, ο Κ. Καβάφης και όλη η μεταβατική και εξόχως ενδιαφέρουσα περίοδος του Μεσοπολέμου που θα καταλήξει στη σφαγή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Σωτήρης Δημητρίου

Τα ζύγια του προσώπου

Εκδόσεις Πατάκης

Σελ. 161

Συγγραφέας της παρακατιανής ζωής, ο Δημητρίου διαλέγει και σ’ αυτή τη συλλογή διηγημάτων του για ήρωές του ανθρώπους χτυπημένους από μια μοίρα στραβή. Τους τοποθετεί στην ύπαιθρο και στην πόλη, με τα χαρακτηριστικά τους που έρχονται σε σύγκρουση, θαρρείς, με το τοπίο και τον υπόλοιπο κόσμο, λες και είναι ξωτικά, πλάσματα ενός κακού ονείρου, που από την καθημερινότητά τους έχει αποκλειστεί η ελπίδα. Μέσα από τρυφερές και τρέχουσες ιστορίες, όπου το ζητούμενο τις περισσότερες φορές είναι η αγάπη, η στοργή, θα έλεγε κανείς, η κανονικότητα, αυτό το μέσο αίσθημα που διεκδικούν όλοι οι άνθρωποι από τη ζωή τους, καταφέρνει να πλέκει έναν πραγματικό εφιάλτη, όπου η κυριαρχία των ενστίκτων κάνει τους ταπεινούς ήρωες τραγικά πρόσωπα. Η διήγηση είναι ζυγιασμένη, ευρηματική και μας μεταφέρει σε μιαν ατμόσφαιρα νοσηρότητας, σ’ ένα περιβάλλον άβολο για «κανονικούς» ανθρώπους. Και σε αυτό του το βιβλίο, όπως και στα προηγούμενα, κυριαρχεί η αφοσίωση του συγγραφέα στα σκοτεινά ένστικτα• το βασίλειο της ασχήμιας γίνεται έμμονη ιδέα και κυριαρχούν οι εντάσεις. Ο Δημητρίου αφηγείται ωραία, συμπυκνωμένα, με αφαιρέσεις. Στα περισσότερα διηγήματα αυτό που υπονοείται, αυτό που αποσιωπάται, κάθε τι που απουσιάζει γίνεται παρόν μέσα από μια παρελκόμενη αίσθηση. Πρόκειται για μια σειρά απλών ιστοριών, που η επινοητικότητα και η ευαισθησία του συγγραφέα τα μετατρέπει σε μοναδικά συμβάντα. Η αποσπασματικότητα των επεισοδίων της ζωής απλώνει τα χαρίσματά της εκεί που τα ζύγια επιτρέπουν στον αφηγητή την υπέρβαση που επιδιώκει.

Ρομπέρτο Μπολάνιο

Οι άγριοι ντετέκτιβ

Μετάφραση: Κώστας Αθανασίου

Εκδόσεις Καστανιώτης

Σελ. 712

Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι το πολυσέλιδο αυτό μυθιστόρημα δεν είναι παρά μια ελεύθερη αυτοβιογραφική εκδοχή της ζωής του συγγραφέα. Ο Μπολάνιο πριν απ’ όλα ταυτίζεται με τους αλλόκοτους ήρωές του, με το να μην τον κρατάει κανένας τόπος. Ο ίδιος γεννήθηκε στη Χιλή και βρέθηκε σε μικρή ηλικία, μαζί με την οικογένειά του, μετανάστης στην Πόλη του Μεξικού. Σε ηλικία δεκαπέντε ετών εγκατέλειψε τις εγκύκλιες σπουδές του προκειμένου να γίνει δημοσιογράφος. Από τότε η ζωή του έγινε συνώνυμο της περιπλάνησης. Στους «Άγριους ντετέκτιβ», έργο που εκδόθηκε μόλις πέντε χρόνια πριν τον θάνατό του από κίρρωση του ήπατος σε νοσοκομείο της Βαρκελώνης, δυο ποιητές ιδρύουν στην Πόλη του Μεξικού το κίνημα του «ενστικτορεαλισμού». Αυτό χρονικά συμβαίνει τη δεκαετία του 1970 και το σκεπτικό είναι να χρωματίσουν με την ποικιλότητα της ποίησης τη σκοτεινή πραγματικότητα της ζωής. Οι πρακτικές τους μοιάζουν πολύ με αυτές των υπερρεαλιστών. Το σκηνικό μέσα στο οποίο κινούνται ο Αρτούρο Μπελάνο και ο Ουλίσες Λίμα είναι φορτωμένο με σύννεφα μαριχουάνας, με υγρασία από την τεκίλα και εξωφρενικό από την πολυμορφία των χαρακτήρων, που μοιάζουν να ξεθάφτηκαν από ένα απίθανο εργαστήρι της πραγματικότητας. Αυτός ο γεμάτος πάθος και ονειροπολήσεις μικρόκοσμος δίνεται μέσα από μια δαιδαλώδη περιπλάνησή του ανά τον κόσμο και μοιάζει σαν ένα ποιητικό ξέσπασμα, ένα ανατρεπτικό μανιφέστο που γράφεται με τις ζωές κι όχι με το μελάνι. Στην ουσία, ο συγγραφέας επιστρέφει στα χρόνια της δικής του αθωότητας, ξαναζώντας τις εντάσεις της μέσα από τις περιπέτειες των ηρώων του.

Yair Lapid

Διπλό παιχνίδι

Μετάφραση: Στεργία Καββάλου

Εκδόσεις Πόλις

Σελ. 280

Ένα ενδιαφέρον νουάρ, πρώτον γιατί εκτυλίσσεται στο Τελ Αβίβ, δίχως να στηρίζεται στις «πλάτες» της Μοσάντ και, δεύτερον, γιατί καταφέρεται με αποκαλυπτικό τρόπο ενάντια στον θρησκευτικό φανατισμό που τόσο ακριβά έχει πληρώσει η ευρύτερη περιοχή. Συγγραφέας αυτού του νουάρ μυθιστορήματος είναι ένας ισραηλινός δημοφιλής δημοσιογράφος της τηλεόρασης, που δεν διστάζει να αποκαλύψει μέσα από αυτή την αστυνομική ιστορία το δυσάρεστο πρόσωπο της χώρας του, όπως αυτό εκπροσωπείται από τους φανατικούς και πανίσχυρους ραβίνους. Όλα ξεκινούν όταν μια ευκατάστατη κυρία βασανίζεται από τη σχεδόν πάντα βάσιμη γυναικεία υποψία ότι ο άντρας της την απατά. Στην απόγνωσή της δεν διστάζει να προστρέξει στη βοήθεια ενός ιδιωτικού ντετέκτιβ, του Τζος Σίρμαν, ο οποίος διαθέτει άπλετο ελεύθερο χρόνο, μιας και οι υποθέσεις δεν φαίνεται να του περισσεύουν. Καθώς πιάνει δουλειά και αρχίζει την παρακολούθηση του άπιστου συζύγου, οι συγκυρίες τον ρίχνουν πάνω σε μια λιπόθυμη κοπέλα, που όπως όλα δείχνουν, έχει πέσει θύμα βιασμού. Με τα πολλά, ο συμπαθής Τζος ανακαλύπτει ότι το θύμα είναι κόρη ενός πανίσχυρου ορθόδοξου ραβίνου. Εδώ τα πράγματα αρχίζουν να παίρνουν μια άλλη τροπή από αυτή της απλής υπόθεσης που είχε αναλάβει ο ιδιωτικός αστυνομικός. Στο φως έρχονται ύποπτες όσο και ανίερες διασυνδέσεις ανάμεσα στους ραβίνους και τους χρηματιστές, αλλά και τον υπόκοσμο της τελευταίας υποστάθμης. Το βιβλίο αποκτά πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις, καθώς καταγγέλλει ξεκάθαρα τον θρησκευτικό φανατισμό, την απληστία και την υποκρισία, κατατάσσοντας τους θρησκευτικούς ταγούς της κοινωνίας στους κοινούς εγκληματίες.

Δημήτριος Ευθ. Ακριβούλης

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, οι μεγάλες δυνάμεις και τα Βαλκάνια, 1928-1932

Εκδόσεις Επίκεντρο

Σελ. 302

Όλοι πια γνωρίζουμε ότι η τύχη της διακυβέρνησης αυτού του κράτους, από την ίδρυσή του έως και τις μέρες μας, ήταν άρρηκτα δεμένη, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με διάφορες κατά καιρούς προστάτιδες δυνάμεις, όπως κομψά έχει επικρατήσει να τις ονομάζουμε. Η πολιτική τους απέναντι στα εσωτερικά και εξωτερικά μας ζητήματα σε πολλές περιόδους δυστυχώς αποδείχθηκε καθοριστική. Ο παρών τόμος παρουσιάζει, μέσα από τις υπάρχουσες πηγές, τις εξωτερικές σχέσεις της χώρας μας με τις Μεγάλες Δυνάμεις και τα Βαλκάνια, γεωγραφική περιοχή που πάντα κρατούσε αμείωτο το ενδιαφέρον των μεγάλων. Ο χρονικός ορίζοντας που εξετάζεται αρχίζει από το 1928 και ολοκληρώνεται το 1932, δηλαδή εξετάζει τις διεθνείς σχέσεις μας επί πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου. Τις επιλογές του Εθνάρχη στα μεγάλα ζητήματα της εποχής του θέτει υπό το φως της σύγχρονης έρευνας ο καθηγητής Δημήτρης Ακριβούλης, μελετώντας το διεθνές περιβάλλον. Στην επίμαχη περίοδο, κυρίαρχα θέματα ήταν η υπογραφή του ελληνοϊταλικού συμφώνου και η διαχείριση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Την εποχή εκείνη μάλιστα, όπως μαθαίνουμε, συζητήθηκε θεσμικά η ιδέα μιας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας, θέτοντας έτσι τις βάσεις για την καλλιέργεια και εξέλιξη της ευρωπαϊκής ιδέας. Στο πλαίσιο της κυβερνητικής τετραετίας του Βενιζέλου εξετάζονται οι διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες στον χώρο της Βαλκανικής, επιβεβαιώνοντας ακόμη μια φορά ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται ακούραστα, μιας και στις μέρες μας προωθείται σε ευρωπαϊκό πλαίσιο η λεγόμενη διαβαλκανική συνεργασία. Με την ευκαιρία σημειώνουμε ότι η παρούσα μελέτη υποβλήθηκε το 1995 στον ετήσιο διαγωνισμό της Βουλής των Ελλήνων στη μνήμη του Ελευθερίου Βενιζέλου αποσπώντας το δεύτερο βραβείο.

Ξενοφών Μπρουντζάκης [[email protected]]