Το 1978 ναυπηγήθηκε στη Γερμανία το μήκους 36 μέτρων ερευνητικό σκάφος για λογαριασμό της τουρκικής κυβέρνησης. Το σκάφος φέρει το όνομα του Πίρι Ρέις, διάσημου Οθωμανού ναυτικού, ναυάρχου και συγγραφέως μιας λεπτομερούς μελέτης για τη Μεσόγειο με τίτλο «Κιτάμπ Μπαχρίγιε». Έκτοτε, το ερευνητικό σκάφος «Πίρι Ρέις», όποτε τα οικονομικά του πανεπιστημίου και οι χρηματοδοτήσεις της κυβέρνησης το επιτρέπουν, πραγματοποιεί θαλάσσιες έρευνες στο Aιγαίο, την Προποντίδα και τη Mαύρη Θάλασσα. Οι «έξοδοί» του χρησιμοποιούνται από κρατικές και ενίοτε παρακρατικές, αλλά πάντα σε ευθεία σύνδεση με το κράτος, ομάδες για τη δημιουργία εντυπώσεων και κλίματος εντάσεων και για την εκμετάλλευση βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα αυτού του κλίματος. Ποιος ήταν όμως ο Πίρι Ρέις; 

Η ζωή του

Ο Πίρι Ρέις γεννήθηκε στην Καλλίπολη, μια ναυτική βάση στη Θάλασσα του Μαρμαρά, και καταγόταν από το χωριό Αμάρι της Κρήτης. Ήταν ανιψιός ενός περιλάλητου πειρατή, του Κεμάλ Ρέις, που έγινε διάσημος για τις μαχητικές του ικανότητες σε ναυμαχίες. Ο Πίρι Ρέις σάλπαρε με τον θείο του από το 1487 ώς το 1493 και έμαθε δίπλα του την πειρατική τέχνη. Αργότερα έδρασαν μαζί στην περιοχή της Μεσογείου, όπου έγινε θρυλικό το όνομά τους ως πειρατών οι οποίοι ταυτόχρονα υπερασπίζονταν τα οθωμανικά συμφέροντα στις θάλασσες. Την τακτική αυτή την ακολουθούσαν εξάλλου τόσο οι Άγγλοι όσο και οι Γάλλοι αλλά και οι Ισπανοί θαλασσοκράτορες της εποχής. 
Το 1495, ο Κεμάλ Ρέις έλαβε επίσημο φιρμάνι από τον σουλτάνο Βαγιαζίτ Β’ (1481-1512) να συνδεθεί με την τουρκική πολεμική αρμάδα με τον βαθμό του ναυάρχου. Πήρε μαζί του και τον ανιψιό του, ο οποίος επίσης εντάχθηκε με τον ίδιο βαθμό. Με αυτόν τον τρόπο, οι δύο κουρσάροι έγιναν ναύαρχοι. Η συμμετοχή τους στις μάχες ενάντια στη βενετσιάνικη αρμάδα ήταν εντυπωσιακή (1500-1502). Τα μεγάλα πλεονεκτήματα που αποκόμισε η Οθωμανική Αυτοκρατορία από τη Συνθήκη της Βενετίας οφείλονται κυρίως στη γενναιότητα των δύο ναυτικών. 
Μετά τον θάνατο του θείου του σε μια ναυμαχία το 1502, ο Πίρι Ρέις ξεκίνησε μια νέα καριέρα ως χαρτογράφος. Λάτρης της τελειότητας, ο Πίρι Ρέις δεν μπορούσε να ανεχθεί λάθη στη σχεδίασή τους. Στον περίφημο πορτολάνο που σχεδίασε το 1513 χρησιμοποίησε ως πηγές διάφορους παλαιότερους χάρτες οι οποίοι, σύμφωνα με τον ίδιο, προέρχονταν από τον Χριστόφορο Κολόμβο και άλλους, που χρονολογούνται στην εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι χάρτες που του αποδίδονται είναι διάσημοι για την ακρίβεια της προβολής τους. 

Ο χάρτης 

Ο Πίρι Ρέις, ωστόσο, έμελλε να μείνει ξακουστός όταν εντελώς τυχαία, τον Νοέμβριο του 1929, ο Καλίλ Εντέμ, ο διευθυντής του Εθνικού Μουσείου της Τουρκίας, αρχειοθετώντας κάποια έγγραφα ανακάλυψε τον περίφημο χάρτη που πήρε και το όνομά του. Η έρευνα που ακολούθησε απέδειξε πως επρόκειτο για ένα αυθεντικό έγγραφο που σχεδιάστηκε το 1513 πάνω σε δέρμα γαζέλας από τον Πίρι Ρέις.
Η ανακάλυψη αυτή του Καλίλ Εντέμ προκάλεσε το ενδιαφέρον της ακαδημαϊκής κοινότητα δύο χρόνια μετά. Τον Σεπτέμβριο του 1931, ο Γερμανός ακαδημαϊκός Πάουλ Κάλε ανακοίνωσε την ανακάλυψη σε μια μικρή συγκέντρωση του 18ου Συνεδρίου Ανατολιστών στο Λέιντεν. Ωστόσο, στο ευρύ κοινό ο θαυμαστός αυτός χάρτης, που έχει ορθογώνιο σχήμα με διαστάσεις περίπου 60×86 εκ. και περιλαμβάνει την Πορτογαλία, την Ισπανία, τη Δυτική Αφρική, τον Κεντρικό και Νότιο Ατλαντικό, την Καραϊβική, το ανατολικό μισό της Νότιας Αμερικής και στο κατώτατο τμήμα του τα χαρακτηριστικά της Ανταρκτικής, απαλλαγμένης όμως από τα στρώματα πάγου που την καλύπτουν, γίνεται γνωστός στο ευρύ κοινό το 1932 σε μια έκδοση του «Illustrated London News». 
Ο ίδιος ο Πίρι Ρέις εξηγεί σε μια από τις σημειώσεις του στο περιθώριο του χάρτη με ποιον τρόπο τον σχεδίασε: «Είναι ο μοναδικός χάρτης στο είδος του που υπάρχει πλέον. Εγώ προσωπικά τον σχεδίασα και τον ετοίμασα. Για τον σχεδιασμό του χρησιμοποίησα περίπου είκοσι παλιούς χάρτες και οκτώ Τζαφερίγιε (παγκόσμιους χάρτες, που σχεδιάστηκαν από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και περιείχαν τον τότε γνωστό κόσμο). Οι χάρτες των Δ. Ινδιών και οι νέοι χάρτες που σχεδιάστηκαν από τέσσερις Πορτογάλους και απεικονίζουν την Ινδική και την Κινεζική Θάλασσα απεικονίζονται εδώ γεωμετρικά. Μελέτησα επίσης τον χάρτη που σχεδίασε ο Χριστόφορος Κολόμβος για τη Δύση. Συμπυκνώνοντας όλους αυτούς τους χάρτες σε έναν, ολοκλήρωσα τον παρόντα χάρτη. Ο χάρτης μου είναι τόσο σωστός και αξιόπιστος για τις επτά θάλασσες όσο οι χάρτες που απεικονίζουν τις θάλασσες των χωρών μας». 
Το μυστήριο

Οι γνώσεις και τα μέσα που απαιτούνται για τη σύνταξη ενός τέτοιου χάρτη σε συνδυασμό με την εποχή της δημιουργίας του εγείρουν μια σειρά επιστημονικών ερωτημάτων σχετικά με την παγιωμένη ιστορική εντύπωση των δυνατοτήτων διαφόρων ιστορικών περιόδων. Με δυο λόγια, σε γενικές γραμμές για τη σχεδίαση αυτού του χάρτη ήταν απαραίτητα γνωστικά πεδία, δυνατότητες και πληροφορίες που ήταν αδύνατο να υπήρχαν το 1513 αλλά και στο πολύ βαθύτερο παρελθόν από όπου αντλήθηκαν οι πληροφορίες. Ωστόσο, το ιστορικό παρελθόν είναι γεμάτο με αναπάντητα ερωτήματα. Ένα είναι σίγουρο: ότι οι γνώσεις επιστημών, όπως η αστρονομία, τα μαθηματικά και η γεωμετρία, ήταν πολύ μεγαλύτερες από ό,τι μπορούμε να υποθέσουμε και να φανταστούμε. 
 

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.