Ο επικεφαλής της Τράπεζας της Ελλάδος διαψεύδει τον Σαμαρά για τις 550.000 θέσεις εργασίας

Ο επικεφαλής της Τράπεζας της Ελλάδος διαψεύδει τον Σαμαρά για τις 550.000 θέσεις εργασίας

Οι δηλώσεις του επικεφαλής της Τράπεζας της Ελλάδος Γ. Προβόπουλου δεν άφησαν κανένα περιθώριο παρερμηνειών. «Οι ελληνικές τράπεζες πρέπει να αφήσουν τις αδύναμες επιχειρήσεις να καταρρεύσουν και να ενθαρρύνουν τον συγκεντρωτισμό σε όλο το φάσμα της οικονομίας, για να μπορέσει να επιστρέψει η χώρα σε σταθερή ανάπτυξη» δήλωσε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος.

Λίγες ώρες αργότερα, ο πρωθυπουργός έκανε τη δική του εκτίμηση: «Φέτος θα έχουμε για πρώτη φορά ανάπτυξη και μέχρι το 2018 θα δημιουργηθούν 550.000 νέες θέσεις εργασίας και θα έχει υποχωρήσει 10 μονάδες η ανεργία». Δύο διαφορετικά θέματα θίγουν ο διοικητής της ΤτΕ και ο πρωθυπουργός. Ο δεύτερος μιλάει για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και ο πρώτος για την ανάγκη συγκέντρωσης των επιχειρήσεων σε λίγες και ισχυρές. Είναι όμως διαφορετικά τα θέματα; Όχι, είναι η απάντηση. Διότι η ενθάρρυνση του συγκεντρωτισμού είναι μια διαδικασία που αργά ή γρήγορα οδηγεί σε περιορισμό των θέσεων εργασίας. Συγκεντρωτισμός σημαίνει συγχωνεύσεις και οι συγχωνεύσεις ποτέ στο παρελθόν δεν έφεραν αύξηση της απασχόλησης τουλάχιστον σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Αν λοιπόν μπουν οι επιχειρήσεις σε μια διαδικασία συγκεντρωτισμού, αν αφεθούν οι αδύναμες επιχειρήσεις – οι οποίες κατά κύριο λόγο είναι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις – να καταρρεύσουν, τότε πού ακριβώς θα εργαστούν οι Έλληνες; Πού ακριβώς θα δημιουργηθούν οι 550.000 νέες θέσεις εργασίας που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός μέχρι το 2018; Τη στιγμή που οι πόρτες του Δημοσίου είναι κλειστές; Και εκτός από το ποσοτικό στοιχείο, το οποίο ασφαλώς και ενδιαφέρει με δεδομένο το πρόβλημα της ανεργίας στην Ελλάδα, υπάρχει και το ποιοτικό.

Ο συγκεντρωτισμός θα εξαφανίσει καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας σε μεγάλες επιχειρήσεις της χώρας. Οι καινούργιες θέσεις που θα δημιουργηθούν, ποια ποιοτικά χαρακτηριστικά θα έχουν; Θα επιβεβαιωθεί η τάση που δείχνει ότι οι θέσεις πλήρους απασχόλησης αντικαθίστανται σταθερά με θέσεις μερικής απασχόλησης; Θα συνεχιστεί ο ρυθμός μείωσης των μέσων αμοιβών στην Ελλάδα; Θα μετατραπούμε σταδιακά σε μια αγορά εργασίας η οποία θα προσφέρει μόνο χαμηλής ειδίκευσης και χαμηλών αποδοχών θέσεις εργασίας;

Η διαδικασία της συγκέντρωσης των κλάδων έχει ήδη ξεκινήσει. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, το περιέγραψε ο ίδιος ο διοικητής της ΤτΕ μιλώντας στους «Financial Times»: «Η επιτυχής συγκέντρωση του ίδιου του τραπεζικού κλάδου είναι σημείο αναφοράς για την υπόλοιπη οικονομία. Από τις 18 εμπορικές τράπεζες που υπήρχαν το 2009, η Ελλάδα έχει σήμερα μόνο τέσσερις συστημικές τράπεζες – ανακεφαλαιοποιημένες από το δεύτερο πρόγραμμα διάσωσης 172 δισ. ευρώ –, μία μικρή ιδιωτική τράπεζα και λίγες περιφερειακές συνεταιριστικές». Από τις 18 τράπεζες, πέσαμε στις τέσσερις. Και γεννάται το ερώτημα: Οι τράπεζες αποτέλεσαν όλα αυτά τα χρόνια μερικούς από τους καλύτερους εργοδότες της χώρας. Απασχολούσαν δεκάδες χιλιάδες υπαλλήλους και πλήρωναν καλούς μισθούς. Τι θα κάνουν από εδώ και στο εξής; Δεν θα προχωρήσουν σε απομακρύνσεις προσωπικού είτε διά των απολύσεων είτε διά των προγραμμάτων εθελουσίας εξόδου; Ακόμη και στο πιο αισιόδοξο σενάριο, που προβλέπει ότι οι συνολικές θέσεις εργασίας θα μειωθούν ελάχιστα, ένα είναι βέβαιο: από τις τράπεζες δεν μπορείς να περιμένεις καμία άμεση βοήθεια στην προσπάθεια για τη μείωση της ανεργίας.

Αυτό που έγινε στις τράπεζες, θα γίνει και σε άλλους μεγάλους κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Ειπώθηκε καθαρά και ξάστερα κατά την ανακοίνωση της επιχειρηματικής συμφωνίας της Τράπεζας Πειραιώς, η οποία απέκτησε το 17,7% των μετοχών της MIG. Στόχος αυτής της συμφωνίας είναι, μεταξύ άλλων, να δημιουργηθούν και οι εθνικοί «υπερ-πρωταθλητές» σε διάφορους κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Μεταξύ αυτών, η παροχή υπηρεσιών υγείας (ήδη έχει δρομολογηθεί η επιχειρηματική συνεργασία του «Υγεία» με το «Ερρίκος Ντυνάν»), η ακτοπλοΐα (φημολογείται συνεργασία της ANEK με την Bluestar), o κλάδος των τροφίμων ή ακόμη και της πληροφορικής.

Έχουμε λοιπόν τα εξής δεδομένα:

1 Με βάση το μεσοπρόθεσμο, προβλέπεται ότι η οικονομία θα επανέλθει σε τροχιά ανάπτυξης από το 2015 (σ.σ.: για το 2014 προβλέπεται ισχνή αύξηση του ΑΕΠ της τάξεως του 0,6%). Η αύξηση του ΑΕΠ βοηθάει στη δημιουργία θέσεων εργασίας.

2 Ενώ θα βελτιώνεται το ΑΕΠ, οι επιχειρήσεις θα προσπαθούν να επουλώσουν τις πληγές τους, αναχρηματοδοτώντας δάνεια και υποχρεώσεις. Κάποιες δεν θα τα καταφέρουν και κάποιες θα απορροφηθούν. Σε κάθε περίπτωση, η αύξηση της απασχόλησης δεν θα είναι μια από τις προτεραιότητές τους.

3 Αν τραβηχτεί το χαλί από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, θα προκύψει πρόβλημα στην απασχόληση. Μικρομεσαίες οι επιχειρήσεις αλλά είναι πολλές. Και αν τις προσθέσεις, δημιουργείς τον μεγαλύτερο εργοδότη της χώρας.

4 Όταν ο πρωθυπουργός μιλάει για 550.000 θέσεις εργασίας, έχει στο μυαλό του τα εκτεταμένα προγράμματα ενίσχυσης της απασχόλησης που θα προωθήσει ο ΟΑΕΔ με κεφάλαια από το ΕΣΠΑ. Όμως δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι ένα πρόγραμμα επιδοτήσεων για τη δημιουργία 50.000 θέσεων απασχόλησης καταλήγει να δημιουργεί και 50.000 πραγματικές θέσεις εργασίας.

Η απασχόληση στα χρόνια τα καλά

Καλές ακούγονται αυτές οι 550.000 θέσεις εργασίας μέχρι το 2018. Είναι μια πενταετία ολόκληρη. Και αν επιβεβαιωθεί η πρόβλεψη – υπόσχεση του Α. Σαμαρά, η απασχόληση στην Ελλάδα θα επανέλθει, από τα επίπεδα των 3,589 εκατομμυρίων που έκλεισε στο τέλος του 2013, κοντά στα 4,1 εκατομμύρια στο τέλος του 2018. Όχι ότι αυτή θα είναι καμία εντυπωσιακή επίδοση. Απλώς, η απασχόληση θα επανέλθει στα επίπεδα που ήταν στο 3ο τρίμηνο του 2011.

Βέβαια, το να ενταχθούν στις τάξεις των απασχολούμενων 550.000 άνθρωποι είναι «θαύμα», και στα θαύματα δεν λέμε «όχι». Ας δούμε όμως πόσο ρεαλιστικό είναι κάτι τέτοιο. Για να αυξηθεί η απασχόληση κατά 550.000 άτομα μέσα στην επόμενη 5ετία, σημαίνει ότι θα πρέπει να δημιουργείται καθαρό πλεόνασμα 110.000 θέσεων εργασίας σε ετήσια βάση. Πότε έχει συμβεί αυτό στο παρελθόν; Ανατρέχουμε στα στοιχεία των τελευταίων 25 ετών και δίνουμε με ευκολία την απάντηση: Ποτέ. Μόνο το 2002 η απασχόληση αυξήθηκε κατά 136.400 άτομα και τότε ήταν η χρονιά της απόλυτης ευφορίας λόγω ευρώ. Ακόμη και το 2004, χρονιά των Ολυμπιακών Αγώνων, η απασχόληση αυξήθηκε κατά 82.300 άτομα. Για να επιβεβαιωθεί επομένως το ρηθέν Σαμαρά, θα πρέπει να καταρρίψουμε ιστορικό ρεκόρ. Να δημιουργήσουμε θέσεις απασχόλησης που δεν καταφέραμε να δημιουργήσουμε σε χρονιά ανάπτυξης της τάξεως του 4%-5%. Ιδού μια σύντομη ιστορική αναδρομή:

1 Το 2004, η απασχόληση έφτασε στα 4,33 εκατομμύρια, παρουσιάζοντας – στο τέλος του έτους – αύξηση κατά 82.300 άτομα σε σχέση με το 1ο τρίμηνο της ίδιας χρονιάς.

2 Το 2005 και το 2006, οι επιδόσεις ήταν χειρότερες καθώς η απασχόληση αυξήθηκε κατά 58 χιλιάδες και 62 χιλιάδες άτομα αντίστοιχα.

3 Το 2007 και το 2008, η απασχόληση αυξήθηκε και πάλι κατά 57.900 και 42.000 άτομα αντίστοιχα. Στο τέλος του 2008, καταρρίφθηκε και το ιστορικό ρεκόρ, με την απασχόληση να αναρριχάται στα επίπεδα των 4.553.600 ατόμων.

4 Από το 2008 και μετά, άρχισε η κατρακύλα. Αυτό που χτίστηκε επί σειρά ετών, γκρεμίστηκε ταχύτατα. Χάσαμε 126.600 θέσεις απασχόλησης το 2010, 261.600 θέσεις απασχόλησης το 2011 και 156.600 θέσεις απασχόλησης το 2012. Στο τέλος του 2013, η απασχόληση διαμορφώθηκε στα 3.589.700. Για να γίνει αντιληπτό πόσο… πίσω έχουμε γυρίσει, στις αρχές του 1998, η απασχόληση ήταν στα 3.962.500 άτομα.

Η απασχόληση στους «μικρομεσαίους»

Το τελευταίο δελτίο του ΙΚΑ (Οκτώβριος 2013) κατέγραψε 190.403 επιχειρήσεις οι οποίες δήλωσαν στην Αναλυτική Περιοδική Δήλωση ότι απασχόλησαν λιγότερους από 10 εργαζομένους η καθεμία. Σε αυτές τις 190.403 επιχειρήσεις, απασχολήθηκαν 451.608 άτομα (225.322 άνδρες και 226.286 γυναίκες). Τον ίδιο μήνα, ο αριθμός των ασφαλισμένων καταγράφηκε στο 1.683.555. Που σημαίνει πρακτικά ότι το 27% των εργαζομένων που έχουν απομείνει στην αγορά εργασίας ως μισθωτοί ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ δουλεύουν στις πολύ μικρές επιχειρήσεις με λιγότερα από 10 άτομα η καθεμία. Μικροί οι μισθοί που προσφέρουν οι πολύ μικρές επιχειρήσεις. Μόλις 816 ευρώ εισπράττουν οι εργαζόμενοι με πλήρη απασχόληση ενώ οι part-timers ή μερικώς απασχολούμενοι έχουν συμβιβαστεί με αποδοχές της τάξεως των 380 ευρώ μεικτά. Τι θα γίνει όμως αν λείψουν και αυτές οι θέσεις απασχόλησης; Το ένα δέκατο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων να διακόψει τη λειτουργία του και η αγορά εργασίας θα χάσει ακόμη 45.000 θέσεις εργασίας. Πώς θα αναπληρωθούν αυτές οι θέσεις και από ποιον εργοδότη;

Η χαμένη ευκαιρία με τη μείωση των εισφορών

Μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να δημιουργηθούν μερικές δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας χάθηκε. Θα μπορούσε η κυβέρνηση, αντί να μειώσει τις ασφαλιστικές εισφορές για όλες ανεξαιρέτως τις επιχειρήσεις, να προχωρήσει στη μείωση – είτε κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες είτε και ακόμη περισσότερο – για τις επιχειρήσεις που θα αναλάμβαναν τη δέσμευση να κάνουν έστω μια πρόσληψη. Κάτι τέτοιο δεν έγινε. Έτσι, θυσιάζονται εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ από τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων χωρίς να υπάρχει εγγύηση ότι θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Το αρμόδιο υπουργείο Εργασίας –και έχουν γίνει πολλές επίσημες δηλώσεις από τον υπουργό Εργασίας Γιάννη Βρούτση – περιμένει ότι θα δημιουργηθούν τουλάχιστον 30.000 θέσεις εργασίας. Δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια εικασία. Μια υπόθεση εργασίας, η οποία θα επιβεβαιωθεί μόνο αν οι εργοδότες επιδείξουν… καλή διάθεση.

Επιδοτούμενες θέσεις εργασίας

Το πρόγραμμα κάνει λόγο για δημιουργία 400.000 θέσεων απασχόλησης μέσα στην επόμενη διετία. Τι θέσεις όμως θα είναι αυτές; Οι περισσότερες είναι θέσεις κατάρτισης ή κοινωνικής εργασίας. Που σημαίνει ότι η διάρκειά τους θα είναι περιορισμένη: μόλις 4-5 μήνες και μετά τέλος. Ακόμη και τα προγράμματα επιδότησης των επιχειρήσεων προκειμένου να προχωρήσουν στην πρόσληψη ανέργων, στην πράξη αποδεικνύεται ότι δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας για όσο διάστημα διαρκεί η επιδότηση (ή και η περίοδος διακράτησης του εργαζομένου) και μετά οι θέσεις αυτές εξαφανίζονται. Οι εκτιμήσεις των ειδικών κάνουν λόγο για δημιουργία το πολύ 40.000 θέσεων εργασίας μέσα από τα προγράμματα κατάρτισης.

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα πιεστούν κι άλλο. Οι μεγάλες επιχειρήσεις θα συγχωνευτούν για να δημιουργήσουν τους υπερ-πρωταθλητές του επιχειρείν. Από τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών θα δημιουργηθούν το πολύ 30.000 θέσεις εργασίας ενώ από τα προγράμματα κατάρτισης θα απασχοληθούν τελικώς καμιά 40αριά χιλιάδες άνεργοι. Πραγματικά πιστεύουμε ότι θα δημιουργηθούν 550.000 θέσεις εργασίας μέσα στην επόμενη 5ετία;