Όπως γράφαμε στο προηγούμενο φύλλο του «Π», ισορροπίες τρόμου φαίνεται αυτή τη στιγμή να επικρατούν στο ΠΑΣΟΚ, ενώ σιγά σιγά, όσο πλησιάζουμε προς τον Σεπτέμβριο.

Όπως γράφαμε στο προηγούμενο φύλλο του «Π», ισορροπίες τρόμου φαίνεται αυτή τη στιγμή να επικρατούν στο ΠΑΣΟΚ, ενώ σιγά σιγά, όσο πλησιάζουμε προς τον Σεπτέμβριο – όπου εκτός των κυβερνητικών προβλημάτων έχει να αντιμετωπίσει και τα κομματικά –, αρχίζουν τα διάφορα στρατόπεδα, οι λεγόμενες «φυλές» του ΠΑΣΟΚ, να οργανώνονται και να ετοιμάζονται για οποιαδήποτε εσωκομματική σύγκρουση.

Κύριο χαρακτηριστικό της περιόδου είναι ότι αυξάνονται και πληθύνονται οι… αρχηγίσιμοι στο Κίνημα, κρυφοί και φανεροί, χωρίς όμως το ΠΑΣΟΚ να μπορεί να κάνει, όπως διαφαίνεται, ένα επιτυχημένο λίφτινγκ. Είχαμε υποσχεθεί λοιπόν ότι σ’ αυτό το φύλλο θα σας βάλουμε πιο βαθιά στο χάος ενός κόμματος που από κυρίαρχο στη χώρα έφθασε να αντιμετωπίζει πρόβλημα ύπαρξης. Έτσι λοιπόν έχουμε και λέμε:

Βενιζελικοί

Παρά τις επιμέρους ενστάσεις ή προσωπικές διαμάχες, η ομάδα Βενιζέλου δεν αντιμετωπίζει προβλήματα ενότητας και είναι δεδομένο ότι σε περίπτωση κρίσης θα συσπειρωθεί, και πιθανόν να ενισχυθεί, αφού ουσιαστικά ο Βενιζέλος αποτελεί το μόνο ενοποιητικό της στοιχείο.

Στο εσωτερικό της ηγετικής ομάδας τίποτα δεν είναι στατικό. Πρόσωπα, φιλίες και συμπάθειες εναλλάσσονται δημιουργώντας νέα δεδομένα. Στην παρούσα φάση μοιάζει να έχουν αναβαθμιστεί οι ρόλοι του Παναγιώτη Ρήγα, που είναι και γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, του Δημήτρη Καρύδη, που σηκώνει το βάρος της επικοινωνιακής πολιτικής, καθώς και του Χρήστου Πρωτόπαπα, οι οποίοι αναλαμβάνουν όλες τις δύσκολές αποστολές, μετέχουν στις επιτροπές που λειτουργούν για τον συντονισμό της κυβέρνησης, αλλά και του διαλόγου εντός της Κεντροαριστεράς.

Από τους πιο στενούς συνεργάτες του προέδρου του ΠΑΣΟΚ και σε κομματικά και κυβερνητικά θέματα είναι ο Λεωνίδας Γρηγοράκος, που παραμένει από τους πιο πιστούς πολιτικούς φίλους του, βοηθώντας μάλιστα και στον οργανωτικό τομέα, με συνεχείς επισκέψεις στην επαρχία και συναντήσεις, ο οποίος προσπαθεί κυρίως να μαζέψει το στελεχιακό δυναμικό του ΠΑΣΟΚ (κυρίως του παλαιού βενιζελικού μηχανισμού) στην επαρχία, που έχει περιπέσει σε αδράνεια.

Ένας άλλος «μουτζαχεντίν» του προέδρου είναι ο Πάρις Κουκουλόπουλος, μέλος του κυβερνητικού σχήματος, που όμως εσχάτως διατυπώνει ενστάσεις μοιάζοντας να έχει θέματα με συντρόφους του στο βενιζελικό στρατόπεδο.

Ανεβασμένες είναι οι μετοχές των Κυριάκου Πιερρακάκη, Οδυσσέα Κωνσταντινόπουλου, Αθηνάς Δρέττα, Θανάση Χειμωνά, Κώστα Σπηλιόπουλου και Εύης Χριστοφιλοπούλου, που πρόσφατα συνυπέγραψαν κείμενο στήριξης του Ευάγγελου Βενιζέλου στην πορεία για την Κεντροαριστερά, ενώ «παγωμένες» δείχνουν οι άλλοτε αδελφικές σχέσεις του προέδρου με το ζευγάρι Γιάννη Δατσέρη και Συλβάνας Ράπτη – η τελευταία μάλιστα φαίνεται να έχει πικρία για τη μη στήριξή της από την ηγετική ομάδα ως υποψήφιας ευρωβουλευτή.

Αυτόνομη παρουσία με απευθείας αναφορά στον Βενιζέλο φαίνεται να διεκδικεί και η Τόνια Αντωνίου, που σταδιακά επανήλθε, καθώς ήταν από την ομάδα εκείνη των υποστηρικτών του Βενιζέλου που είχαν αποσυρθεί στην αρχή, ενώ από τους υποστηρικτές του προέδρου είναι και η Εύα Καϊλή, που εξελέγη ευρωβουλευτής.

Ενισχυτικό για τον Βενιζέλο, ειδικά ως προς τη συγκρότηση της Δημοκρατικής Παράταξης, είναι, όπως λένε οι γνωρίζοντες, μια ομάδα στελεχών που τον στήριξαν από την αρχή της θητείας του, όμως βρέθηκαν στο περιθώριο. Πρόκειται για στελέχη που έχουν σταθερή προοδευτική αναφορά, έχουν να παρουσιάσουν έργο, διαθέτουν καλό… γκελ στην κοινή γνώμη, είχαν εκφράσει επιφυλάξεις για την πορεία του ΠΑΣΟΚ από την αρχή και έμειναν στην άκρη, επειδή ασφυκτιούσαν από τις σκληρές κομματικές παρέες και τα καμώματά τους. Μεταξύ αυτών είναι ο Νάσος Αλευράς και ο Εκτορας Νασιώκας, οι πανεπιστημιακοί Κώστας Καρτάλης και Κώστας Μποτόπουλος, καθώς και άλλα στελέχη.

Ειδικά για τα στελέχη αυτά υπάρχουν σκέψεις για την αξιοποίησή τους και την εμπλοκή τους στην ανασυγκρότηση της Κεντροαριστεράς, καθώς δεν έχουν υποστεί τη φθορά πολλών στελεχών του ΠΑΣΟΚ. Προς την ίδια κατεύθυνση είναι και η αξιοποίηση των περισσότερο προβεβλημένων Γιώργου Καμίνη και Γιώργου Φλωρίδη που δεν είναι στελέχη του ΠΑΣΟΚ, καθώς και ακόμη νεότερων στελεχών.

Φώφη Γεννηματά

Το πιο ανθεκτικό και δημοφιλές στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, όπως φάνηκε και από τις πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις, επιχειρεί να «καταγραφεί» ως η ψυχή του ΠΑΣΟΚ. Εναντιώνεται συχνά στις απόψεις Βενιζέλου στο Πολιτικό Συμβούλιο του κόμματος και επιχειρεί να συσπειρώσει γύρω της δυνάμεις που αντιτίθενται στην πορεία διάλυσης του κόμματος στο πλαίσιο της Κεντροαριστεράς.

Η Φώφη είναι η πρώτη που έσπευσε να ρίξει ανάθεμα στο εγχείρημα της Ελιάς και να την αποκαθηλώσει με κάθε τρόπο, λέγοντας ότι η Ελιά δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μια προεκλογική συνεργασία, και βέβαια δεν χάνει την ευκαιρία να δηλώνει ηγετικό «παρών» και πως την ενδιαφέρει η «επόμενη» μέρα.

Το πρόβλημα είναι ότι τα στελέχη που ανέδειξε ο πατέρας της εντός του ΠΑΣΟΚ σκόρπισαν στους πέντε ανέμους της κρίσης την περίοδο που τα χρειαζόταν όσο ποτέ, με τα περισσότερα να έχουν αποστρατευθεί, ενώ δεν φαίνεται να πείθει για τις ηγετικές της δυνατότητες τους παπανδρεϊκούς – και όχι μόνο. Πολλά στελέχη του ΠΑΣΟΚ πάντως πιστεύουν ότι δεν μπορεί να «σηκώσει» στην πλάτη το Κίνημα σε μια περίοδο τόσο μεγάλης κρίσης.

Μιχάλης Χρυσοχοΐδης

Ο υπουργός Υποδομών Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, που διασώθηκε από το Βατερλό των μεγαλοϋπουργών του Παπανδρέου το 2012, κινήθηκε για αρκετό καιρό στην κυβερνητική και κομματική νομιμότητα, ενώ στις μεγάλες συγκρούσεις με τον Βενιζέλο οριακά διασώθηκε.

Μάλιστα σε κάποια φάση η θερμή του στήριξη στη συγκυβέρνηση δημιούργησε… υποψίες ότι ασπάζεται την ιδέα μιας «μεγάλης» παράταξης που θα χωράει ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ., στήριξη η οποία έφερε αρκετές συγκρούσεις.

Όμως τους τελευταίους μήνες έχει πάρει αποστάσεις από την κυβερνητική ώσμωση των δύο κομμάτων και, παρότι δεν δημιουργεί ενδοκυβερνητικά θέματα, υπερασπίζεται την προοδευτική κατεύθυνση του ΠΑΣΟΚ.

Στην τελευταία συνεδρίαση της ΚΠΕ υπερασπίστηκε τον ρόλο, αλλά και το παρελθόν του κόμματος, και έμμεσα επέκρινε τον Βενιζέλο για τη στάση του εντός της κυβέρνησης: «Το ΠΑΣΟΚ», είπε μιλώντας στην ΚΠΕ, «δίνει νόημα στην κυβερνητική του συμμετοχή όχι σαν χωροφύλακας των σφαλμάτων της κυβερνητικής πρακτικής μιας ‘‘συντηρητικής’’ Δεξιάς. Δεν υπάρχει απλά για να διορθώνει, αλλά για να δίνει προοδευτικές λύσεις, να προτείνει και να εφαρμόζει πολιτικές που δείχνουν το στίγμα του». Η τελευταία του αποστροφή μοιάζει να «έπιασε τόπο», αφού η ηγετική ομάδα αρχίζει να κινείται σ’ αυτήν την κατεύθυνση τις τελευταίες μέρες.

Ο υπουργός Υποδομών εκτιμά ότι η όποια αλλαγή στην ηγεσία του κόμματος δεν θα γίνει με παρασκηνιακές διαμάχες και ίντριγκες στελεχών, αλλά από την ίδια την κοινωνία, γι’ αυτό και δεν μοιάζει να έχει σε ιδιαίτερη εκτίμηση και να καλλιεργεί ιδιαίτερες συμμαχίες στο εσωτερικό του κόμματος, θεωρώντας την όποια οργάνωση «ξεπερασμένο» όχημα.  

Η Κίνηση των 75

Με οργανωτικούς όρους η Κίνηση των 75, που οργανώνει σε ηγετικό επίπεδο ο Μιχάλης Καρχιμάκης, με τη συνεργασία των έμπειρων Γρηγόρη Νιώτη και Άσπας Παπαηλιού, είναι ίσως η μόνη συνιστώσα της εσωκομματικής αντιπολίτευσης που διατηρεί σημαντικό ποσοστό στις εναπομείνασες οργανωμένες δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ. Οι αποδεκατισμένες οργανώσεις του κόμματος άλλωστε έχουν είτε παλιά πιστά παπανδρεϊκά στελέχη είτε ενθουσιώδεις βενιζελικούς ή ανδρουλακικούς, που εισήλθαν στην οργάνωση τα χρόνια της πολιτικής «ταπείνωσης» και της μεγάλης ήττας. Ο «μεσαίος χώρος», που ήταν και η μεγάλη πλειοψηφία και δύναμη του Κινήματος, μοιάζει να έχει αποστασιοποιηθεί πλήρως.

Πάντως οι πιστοί του παπανδρεϊσμού, που συνωθούνται γύρω από την Κίνηση των 75, κινούνται σε ένα μέσο στελεχιακό επίπεδο και δεν έχουν βρει το πρόσωπο που θα μπορέσει να κινηθεί σε ηγετικό επίπεδο, εκτός αν αναλάβει δράση ο ίδιος ο Γιώργος. Στην παρούσα φάση οι πληροφορίες αναφέρουν ότι πολλά τοπικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ συνεχίζουν να ζητούν να γίνει ένα συνέδριο του κόμματος που θα δεσμεύσει την ηγεσία του για την πορεία της Κεντροαριστεράς, θέση που τελικά δεν πέρασε από την Κεντρική Πολιτική Επιτροπή.

Οι υφυπουργοί

Η πιο έντονη αμφισβήτηση στο πρόσωπο του Βενιζέλου ήρθε από τον Θάνο Μωραΐτη, που ανήκει στην ομάδα των υφυπουργών, όπως αποκαλούνται τα στελέχη στα οποία έδωσε κυβερνητική ευκαιρία ο Γιώργος Παπανδρέου. Κατά καιρούς στην ομάδα μετείχαν οι Μάρκος Μπόλαρης και Θεοδώρα Τζάκρη, που έχουν αποχωρήσει πια από το ΠΑΣΟΚ, οι Κατερίνα Μπατζελή, Μανώλης Όθωνας, Γιάννης Δριβελέγκας, Γιώργος Πεταλωτής, Φίλιππος Σαχινίδης, Σωκράτης Ξυνίδης, Γιάννης Διαμαντίδης, ενώ εσχάτως έχει πυκνώσει τις επαφές του ο Παύλος Γερουλάνος.

Παρότι τα στελέχη αυτά δεν έχουν κοινές ιδεολογικές αναφορές ή πολιτική αφετηρία, ωστόσο στη μάχη για την πολιτική τους επιβίωση έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους. Συχνά παρεμβαίνουν είτε με ανακοινώσεις είτε με συνεντεύξεις προκειμένου να εκφράσουν την απορία τους για την ιδεολογική και πολιτική κατεύθυνση του ΠΑΣΟΚ. Το ενδιαφέρον είναι ότι άλλα στελέχη από την ομάδα μετέχουν ενεργά στην πολιτική δράση του κόμματος, όπως ο Φίλιππος Σαχινίδης, και άλλα μένουν πιο πίσω ασκώντας κριτική, όπως ο Σωκράτης Ξυνίδης.

Τα στελέχη αυτά είναι συχνοί συνομιλητές του Γιώργου Παπανδρέου, ενώ έχει ενδιαφέρον ότι οι γιοι του Γιάννη Διαμαντίδη και του Μανώλη Όθωνα μετείχαν πρόσφατα στον κλειστό σεμιναριακό κύκλο για νέους που διοργάνωσε το Συμπόσιο της Σύμης στις Σπέτσες.

Παρότι δεν το έχουν αποδεχτεί δημόσια, Φίλιππος Σαχινίδης και Θάνος Μωραΐτης διατηρούν ηγετικές βλέψεις, θεωρώντας ότι η ηγεσία του κόμματος πρέπει να αφεθεί στους σαραντάρηδες, προσβλέποντας σε άνωθεν βοήθεια. Κανένας από τους δύο προς το παρόν δεν μοιάζει να συσπειρώνει στελέχη και κυρίως κοινωνικές δυνάμεις.

Νίκος Ανδρουλάκης

Ο γραμματέας του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση. Με την απήχηση που είχε στο τελευταίο συνέδριο και την επιτυχία του να εκλέξει αρκετά στελέχη που τον ακολουθούν στην Κεντρική Πολιτική Επιτροπή επιχειρεί να σταθεί ως ανάχωμα στη «μονοκρατορία» Βενιζέλου, χωρίς όμως να τα καταφέρνει. Επιχειρεί να εκφράσει αριστερές θέσεις, έχει πολύ κακές σχέσεις με το παπανδρεϊκό κομμάτι, ενώ τον τελευταίο καιρό η σκληρή κόντρα του με την Τόνια Αντωνίου έχει προκαλέσει σοβαρή κρίση στις σχέσεις του με το βενιζελικό στρατόπεδο.

Η επίδοσή του στις ευρωεκλογές προβλημάτισε πολλούς, αφού στελέχη όπως η Αντωνίου τον κατηγόρησαν ευθέως ότι χρησιμοποίησε τον κομματικό μηχανισμό για ψηφοθηρία (για προσωπικό μηχανισμό που έστησε από τη θέση του γραμματέα τον κατηγορούν επίσης πολλοί βενιζελικοί).

Πολλοί περίμεναν ότι αμέσως μετά την εκλογή του θα παραιτούνταν από τη θέση του γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής προκειμένου να ορκιστεί ευρωβουλευτής, ακολουθώντας το δικό του δόγμα για πλήρες ασυμβίβαστο, όμως ο ίδιος το αρνήθηκε διατηρώντας και τις δύο θέσεις μέχρι στιγμής, κάτι που δεν ήταν γενικότερα αποδεκτό.  

Ο ίδιος, τέλος, δεν μοιάζει να είναι ενθουσιώδεις οπαδός της Κεντροαριστεράς, πιστεύοντας στην προσπάθεια αναγέννησης του ΠΑΣΟΚ, αλλά και στο αναγκαίο κακό της επανασυσπείρωσης του χώρου.