Ελληνικά αγριολούλουδα  / Ιστορία της γεύσης / Outsiders /  Η γάτα του Σιάμον / Ρώσικο ημερολόγιο

Περιγραφικά κείμενα: Kit Tan και Arne Strid

Προσαρμογή από τα αγγλικά και μετάφραση: Διονύσης Μέρμηγκας

Ζωγραφικές αναπαραστάσεις φυτών: Νίκη Γουλανδρή.

Εκδόσεις Μίλητος / Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας

Σελ. 256

Σε μια αξιοζήλευτη έκδοση υψηλών προδιαγραφών, ωστόσο εύχρηστη και οικεία στον αναγνώστη, παρουσιάζεται μια σπάνια εργασία που αποδεικνύει το μεράκι και το πάθος των συντελεστών της για το φυσικό περιβάλλον, την άλλη ζωή του πλανήτη, αυτήν που το αλόγιστο κέρδος αήθως σαρώνει δίχως να υπολογίζει το κάλλος, δηλαδή ό,τι πολυτιμότερο για τη ζωή και την ύπαρξή μας. Η έκδοση, που έρχεται σαν συμπληρωματική μιας παλαιότερης, περιλαμβάνει μια σειρά από εκατόν τριάντα έγχρωμες ζωγραφικές αναπαραστάσεις που απεικονίζουν είδη της ελληνικής χλωρίδας. Οι εικόνες σχεδιάστηκαν εκ του φυσικού από τη Νίκη Γουλανδρή, διακεκριμένη βοτανική ζωγράφο. Στο λεύκωμα προτάσσεται ένα σχολαστικό και αναλυτικότατο εισαγωγικό κείμενο του Arne Strid, ο οποίος διετέλεσε διαδοχικά Καθηγητής της Βοτανικής στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης και Διευθυντής του Botanical Garden του Γκέτεμποργκ και έχει διακριθεί για την επιστημονική του έρευνα στην ελληνική χλωρίδα. Στη συνέχεια η Kit Tan και ο Arne Strid μας δίνουν επαρκέστατες πληροφορίες για κάθε ένα από τα είδη την ελληνικής χλωρίδας, για το όνομα, την περιγραφή, το χρόνο άνθισης, το ενδιαίτημα, την εξάπλωση, καθώς και την ετυμολογία. Η ελληνική χλωρίδα είναι μια από τις πλουσιότερες της Ευρώπης και σε σύγκριση ως προς την έκταση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχει τον μεγαλύτερο αριθμό ενδημικών φυτών. Μας είναι γνωστά περίπου 6.000 είδη, από τα οποία τα 750 είναι ενδημικά, δηλαδή απαντούν μόνο στη χώρα μας και πουθενά αλλού στο κόσμο. Μέσα από την επιστημονική προσέγγιση των συντελεστών του τόμου εξηγείται το πού οφείλεται αυτός ο μοναδικός πλούτος της ελληνικής γης. Τα περισσότερα από τα είδη που απεικονίζονται στον τόμο αυτό συλλέχθηκαν από τον ερασιτέχνη βοτανικό, δικηγόρο Κωνσταντίνο Γουλιμή. Τα υπόλοιπα προέρχονται από το υλικό της Έλλης Σταματιάδου, κύριας συλλέκτριας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή.

Ιστορία της γεύσης

Επιμέλεια: Πολ Φρίντμαν

Μετάφραση: Βίκυ Ποταμιάνου

Εκδόσεις Polaris

Σελ. 368

Η αλήθεια είναι πως γύρω από τις συνταγές, τις γεύσεις, την απόλαυση του φαγητού υπήρξε μια εκδοτική υπερβολή το τελευταίο διάστημα, η οποία μάλλον έβλαψε όλες εκείνες τις σημαντικές εκδόσεις του είδους. Μια τέτοια σημαντική έκδοση, που διερευνά ένα θέμα καταπληκτικό, την ιστορία της γεύσης, είναι αυτή η οποία καταγράφει όλες εκείνες τις από κτίσεως κόσμου αντιλήψεις περί φαγητού. Το στρωμένο ή, στις περιπτώσεις που το απαιτούσε η ανάγκη, άστρωτο τραπέζι, διηγείται πάνω από όλα την ιστορία του σπιτικού του, του νοικοκύρη, αλλά και του τόπου. Η εξέλιξη της γεύσης ως απαίτησης πλέον πέρασε από πολλά στάδια, τα οποία δεν ήταν καθόλου τυχαία ή συμπτώσεις των συγκυριών αλλά καλά επεξεργασμένες διαδικασίες που είχαν να κάνουν με τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Καθώς η ανθρωπότητα εξελισσόταν και η ζωή αναπτυσσόταν ολοένα και περισσότερο πάνω σε πρότυπα ευδαιμονίας, το φαγητό και οι γεύσεις του έγραφαν εκ παραλλήλου τη δική τους ιστορία. Μια ιστορία απίθανη, γοητευτική και απόλυτα συνυφασμένη με την καθημερινή μας ζωή. Εκεί που τελειώνει η ανάγκη αρχίζει η απαίτηση της γεύσης. Πρόκειται για ένα βιβλίο απαιτητικό, που εξετάζει με σοβαρότητα τη μοναδική ιστορική διαδρομή της γεύσης και το ρόλο της στον πολιτισμό. Το φαγητό εκτός από προϋπόθεση υπήρξε και ζητούμενο στις πιο προηγμένες κοινωνίες· οι λεπτές γεύσεις συνοδεύονταν πάντα και από λεπτές ιδέες. Σε ποια κοινωνία θα μπορούσε λόγου χάριν να αναπτυχθεί μια επαναστατική ιδεολογία αν οι άνθρωποι έτρωγαν ωμό κρέας; Σε ποια κοινωνία θα μπορούσε να αναπτυχθεί η τέχνη της μουσικής αν οι γεύσεις ήταν βάρβαρες; Μια γευστική έκδοση που ξέρει να απολαμβάνει τις λεπτές αποχρώσεις των αισθήσεων.

Outsiders

Η τέχνη στον δρόμο

Επιμέλεια: Στιβ Λαζαρίδης

Εκδόσεις Μεταίχμιο

Σελ. 262

Άραγε η ζωγραφική έχει την ανάγκη της διαμεσολάβησης κάποιων ειδικών; Η πιο απεχθής εργασία είναι αυτή του μεσάζοντα σε όλες τις υποθέσεις, αυτό που ο καπιταλισμός ονομάζει προώθηση. Δηλαδή να βγάζεις το ψωμί σου ουσιαστικά με την εργασία του άλλου. Το τι λένε οι κριτικοί τέχνης για τα έργα που παρουσιάζονται στους τοίχους των πόλεων, αν δηλαδή είναι ή όχι τέχνη, μας αφήνει παγερά αδιάφορους και έχει να κάνει όχι τόσο με τα έργα όσο με την πρόθεση των κριτικών να χαρίσουν ένα ρόλο στην ύπαρξή τους. Η χυδαία εμπορευματοποίηση της τέχνης, όπου η αξία κοστολογείται πλάι στην τιμή πώλησης έχει καταντήσει τη ζωγραφική ομόλογο και τραπεζικό γραμμάτιο. Εμάς τους… άσχετους σε θέματα τέχνης (αυτά που αφορούν δηλαδή το χρηματοπιστωτικό σύστημα διακίνησής της) μας αφήνουν παντελώς αδιάφορους οι απόψεις όλων εκείνων που θέλουν να υποβαθμίσουν τις υπέροχες ζωγραφικές απεικονίσεις των τοίχων που συναντάμε συνήθως στις μεγαλουπόλεις. Πρόκειται για μιαν απελευθερωμένη ζωγραφική, που εκφράζει τις δικές της αγωνίες εικονογραφώντας την πραγματικότητα με χρώματα και η οποία απευθύνεται σε όλους. Μια πραγματική τέχνη που ζωγραφίζει την άχρωμη καθημερινότητα των πολιτών. Μια πολιτική ζωγραφική δίχως καμιά εμπλοκή με την εξουσία, που μπορεί να αναγεννήσει εκ νέου τη ζωγραφική, αλλά και να μας απαντήσει ουσιαστικά στο ποιος είναι φιλότεχνος. Δηλαδή ποιος είναι σε θέση να απολαμβάνει τη ζωγραφική δίχως να μετατρέπει την αξία της σε δολάρια! Ο Στιβ Λαζαρίδης σ’ αυτό το εξαιρετικά ενδιαφέρον λεύκωμά του μας δίνει μια διεθνή γεύση από τη ζωγραφική του δρόμου.

Τόφιλντ Σάιμον

Η γάτα του Σάιμον

Εκδόσεις Τόπος

Σελ. 240

Αν και μακραίωνη, η συμβίωση του ανθρώπου με τις γάτες, η σχέση τους και τα εκατέρωθεν αισθήματα δεν είναι ξεκαθαρισμένα. Στη συνύπαρξή τους δεν έχει παγιωθεί μια αντίληψη ξεκαθαρισμένη και κυρίως μια επικρατούσα άποψη, πράγμα που είναι λυμένο λ.χ. με τους σκύλους, οι οποίοι θεωρούνται φίλοι του ανθρώπου. Αντίθετα, απέναντι στις γάτες υπάρχει μια καχυποψία, η οποία μερικές φορές αποκτά χαρακτηριστικά προκατάληψης. Αυτή η αμοιβαία καχυποψία μεταξύ ανθρώπων και γατών (γιατί και οι γάτες δεν έχουν παγιωμένα αισθήματα για τους ανθρώπους), οφείλεται στο ότι η γάτα δεν υπήρξε ποτέ ιδιαίτερα χρήσιμη σ’ αυτούς, σε αντίθεση πάλι με το σκύλο, ο οποίος προσφέρει εκτός από τη μέχρι παρεξηγήσεως φιλία και πίστη του μια σειρά υπηρεσιών που η σημασία τους δεν έχει υποβαθμιστεί ανά τους αιώνες. Για παράδειγμα, είναι αξιόπιστος φύλακας. Η γάτα, πέραν του να εξαφανίζει τα ποντίκια, κι αυτό όχι πάντα, δεν έχει κάποια άλλη υπηρεσία να προσφέρει. Ο δε χαρακτήρας της μάλλον προκαλεί την αντιπάθεια των ανθρώπων, μιας και η ροπή της προς την ανεξαρτησία και η φυσική της κλίση στο να μην εκφράζει την ευγνωμοσύνη της στην ανθρώπινη «μεγαλοψυχία» δεν συνιστούν συγκριτικά πλεονεκτήματα ανάμεσα στους άμεσους διεκδικητές της ανθρώπινης φροντίδας. Η γάτα λοιπόν ανέπτυξε έναν πολύπλοκο χαρακτήρα, που τόσο ταιριαστά εκφράζεται από την αιλουροειδή της φύση, και με διάφορες ευέλικτες κινήσεις διεκδικεί την αξιοπρέπειά της και τον αυτοσεβασμό της. Στην καρτουνίστικη λοιπόν εκδοχή της, η γάτα του Σάιμον διεκδικεί το ενδιαφέρον μας με τις απίθανες δεξιότητές της τις οποίες θέτει σε εφαρμογή προκειμένου να κερδίσει τον επιούσιο. Η γάτα του Σάιμον, που όπως όλες οι γάτες έχει καταφέρει στη γλώσσα μας να γίνει συνώνυμο του έξυπνου και του ευφυούς, χρησιμοποιεί όλα τα προσόντα της, πνευματικά και σωματικά, που θα της εξασφαλίσουν τα προς το ζην με έναν περιπετειώδη τρόπο. Ένα λεύκωμα κόμικς με γατίσια ευελιξία στο σχέδιο και εξυπνάδα στην πλοκή.

Τζον Στάινμπεκ

Ρώσικο ημερολόγιο

Με φωτογραφίες του Ρόμπερτ Κάπα

Μετάφραση: Κίρα Σίνου

Εκδόσεις Κέδρος

Σελ. 350

Ένα ταξίδι στη μεταπολεμική Σοβιετική Ένωση, όταν πια ο Ψυχρός Πόλεμος είχε αποκλείσει κάθε επαφή των δυο κόσμων, ήταν κάτι περισσότερο από ενδιαφέρον. Πόσο μάλλον όταν σ’ αυτό καταγράφονται «φωτογραφικά» οι εντυπώσεις ενός αμερικανού συγγραφέα, όπως ήταν ο Τζον Στάινμπεκ. Απεσταλμένος της εφημερίδας «New York Herald Tribune», μαζί με τον φωτογράφο Ρόμπερτ Κάπα επισκέφθηκε τη Σοβιετική Ένωση στο διάστημα από τις 31 Ιουλίου μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου 1947. Αποστολή τους ήταν να καταγράψουν ό,τι αντικρίζουν με τα ίδια τους τα μάτια, δίχως ωστόσο να το σχολιάζουν – ο Τζον Στάινμπεκ με την πένα του και ο Ρόμπερτ Κάπα με τον φακό του. Προπολεμικά η Σοβιετική Επανάσταση, αυτό το πρωτοφανές ιστορικό φαινόμενο, είχε δημιουργήσει τεράστια εντύπωση σε πολλούς διανοούμενους της Δύσης, οι οποίοι έβλεπαν μια διαφορετική διακυβέρνηση που αποδείκνυε ότι όντως ο κόσμος μπορεί να αλλάξει. Το Σιδηρούν Παραπέτασμα, όπως χαρακτηρίστηκε, δοκίμαζε όμως μια άλλη πολιτική πραγματικότητα, η οποία ώσπου να καταρρεύσει παταγωδώς πέρασαν δεκαετίες ολόκληρες. Ο Στάινμπεκ, πέρα από τη Μόσχα και το Στάλινγκραντ, περιοδεύει στη σοβιετική ύπαιθρο, την Ουκρανία και τον Καύκασο. Ο αμερικανός συγγραφέας μοιάζει να βρίσκεται σε έναν πρωτόγνωρο κόσμο, ο οποίος τον αφήνει άφωνο. Μοιάζει να μην μπαίνει στον πειρασμό της σύγκρισης, που μοιραία γίνεται με τον τρόπο ζωής που ο ίδιος γνωρίζει. Περισσότερο εντυπωσιάζεται από το διαφορετικό και στέκει σαν αποσβολωμένος να το παρατηρεί. Οι χθεσινοί σύμμαχοι (οι Ρώσοι) ήταν οι σημερινοί μισητοί εχθροί και οι μισητοί χθεσινοί εχθροί (οι Γερμανοί) έγιναν στενότατοι φίλοι. Δεν είναι να εμπιστεύεσαι την πολιτική και την ιστορία, θα σκεφτόταν σίγουρα ο σπουδαίος συγγραφέας αντικρίζοντας τα εμφανή ίχνη της γερμανικής εισβολής στη ρωσική γη. Τις εντυπώσεις του από αυτό το ταξίδι στον σοβιετικό κόσμο τις εξέδωσε για πρώτη φορά το 1948. Ήταν και παραμένουν ένα εξαιρετικό οδοιπορικό, δίχως πολιτικές παρεμβάσεις ή αξιολογήσεις. Μια καταγραφή τίμια, που αναδεικνύει τη ζωή και την καθημερινότητα του απλού σοβιετικού πολίτη, σε έναν… άλλο κόσμο.

Ξενοφών Μπρουντζάκης [xenofob@gmail.com]