Παγιδευμένη ανάμεσα στην ενοχή και την τύφλωση είναι η Ευρώπη, δηλώνει στο «Π» ο δημιουργός του μυθιστορήματος «Τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα» Πασκάλ Μπρικνέρ.

Παγιδευμένη ανάμεσα στην ενοχή και την τύφλωση είναι η Ευρώπη, δηλώνει στο «Π» ο δημιουργός του μυθιστορήματος «Τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα» Πασκάλ Μπρικνέρ. Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψής του στην Αθήνα, με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του «Ο γάμος από έρωτα έχει αποτύχει;»*, ο διάσημος Γάλλος συγγραφέας και φιλόσοφος, που έχει ανάψει ουκ ολίγες φωτιές με τις άκρως αμφιλεγόμενες απόψεις του σε πλήθος πολιτικών ζητημάτων, μίλησε για την Ελλάδα και την Ευρώπη της κρίσης. Κύρια αιτία πίσω από την απογοητευτική εικόνα που παρουσιάζει σήμερα η Γηραιά Ήπειρος, σύμφωνα με τον Μπρικνέρ, είναι ότι τελικά… δεν οικοδομήθηκε ποτέ μια ευρωπαϊκή ταυτότητα στην οποία να αναγνωρίζονται οι πολίτες της. Αποτέλεσμα, εν καιρώ κρίσης, είναι να επιβεβαιώνεται με τον πλέον ωμό τρόπο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελείται απλώς από ένα άθροισμα εθνικών συμφερόντων που την τραβάνε προς όλες τις κατευθύνσεις.

Τελικά, η κρίση που διανύουμε στην Ευρώπη είναι μόνο οικονομική;
Υπάρχει σίγουρα μια «οικονομική» κρίση, αλλά μέσα από αυτή αναδείχτηκε μια άλλη, σοβαρότερη ίσως, πνευματική κρίση. Από τις πρώτες ημέρες κιόλας που ξέσπασε η οικονομική κρίση φάνηκε και το έλλειμμα αλληλεγγύης στην Ευρώπη. Η κάθε χώρα προσπάθησε να τα βγάλει πέρα μόνη της. Ο καθένας για τον εαυτό του. Είναι ξεκάθαρο σε εμένα πως οι τρόποι με τους οποίους αποφασίζουν τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. τη στάση τους έναντι της κρίσης δεν διέπονται από ευρωπαϊκό πνεύμα. Πού είναι η ευρωπαϊκή ιδέα μέσα σε όλα αυτά; Σήμερα, αντιλαμβανόμαστε ότι στην ουσία δεν υπάρχει «Ευρώπη». Η Ε.Ε. αποδυνάμωσε τις εθνικές κυριαρχίες χωρίς να τις αντικαταστήσει από το οτιδήποτε. Δεν υπάρχει ούτε «ευρωπαϊκό κράτος» ούτε καν «ευρωπαϊκή ομοσπονδία», μόνο ένα άθροισμα εθνικών συμφερόντων, που τραβάνε προς όλες τις κατευθύνσεις.

Ορισμένοι επισημαίνουν ότι εάν σήμερα υπήρχε ένας Φρανσουά Μιτεράν ή ένας Χέλμουτ Κολ, οι εξελίξεις δεν θα είχαν πάρει τόσο δραματική τροπή. Συμφωνείτε;
Σίγουρα αυτοί οι ηγέτες θα έδειχναν μεγαλύτερη ευαισθησία ως προς την ευρωπαϊκή ιδέα, ως προς την ανάγκη διατήρησης της ευρωπαϊκής ενότητας… και ό λόγος είναι ότι αυτοί είχαν ζήσει τον πόλεμο, γνώριζαν τους κινδύνους που ελλοχεύουν στον διχασμό. Αντίθετα με τους σημερινούς. Όμως, πρέπει να αναγνωρίσουμε πως και οι προηγούμενοι ηγέτες της Ε.Ε. διέπραξαν ένα τεράστιο λάθος: βιάστηκαν πολύ να σχεδιάσουν και να δημιουργήσουν το κοινό νόμισμα. Βασίστηκαν σε υπερβολικά αισιόδοξες προβλέψεις – για πολιτικούς λόγους –, με αποτέλεσμα το ευρώ να έρθει δέκα, ίσως και είκοσι χρόνια πριν την ώρα του, χωρίς δηλαδή να υπάρχουν οι προϋποθέσεις εκείνες που θα το στήριζαν στην πράξη. Αυτό ήταν μια τρέλα, όπως αποδεικνύεται σήμερα.

Με αφορμή την αναφορά σας στον πόλεμο: Λέτε συχνά πως η Ευρώπη παγιδεύεται σε μια ενοχική και ηττοπαθή διαχείριση του παρελθόντος της. Πιστεύετε ότι, παρά τις «ενοχές» της για τις ιστορικές τραγωδίες, βρισκόμαστε μπροστά στον κίνδυνο επανάληψής τους;
Ακριβώς αυτό συμβαίνει. Η Ευρώπη θέλει να στείλει στο πυρ το εξώτερον τις τραγωδίες του παρελθόντος της, προκαλώντας, παρά τη θέλησή της, την επανάληψή τους. Η ιδέα της ενωμένης Ευρώπης γεννήθηκε μέσα από τα ερείπια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Και σήμερα βλέπουμε να εμφανίζονται ξανά στο προσκήνιο, και μάλιστα να ενισχύονται ανησυχητικά, νεοναζιστικά κόμματα, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ουγγαρία.

Η Γαλλία, κατά τη γνώμη σας, αναλαμβάνει τις ευθύνες που της αναλογούν στη σημερινή κρίση;
Και ναι και όχι. Η Γαλλία είναι εξαιρετικά διστακτική. Από τη μια πλευρά, ζητάει ανάπτυξη αντί για λιτότητα, αλλά την ίδια ώρα… αρνείται να κάνει το άλμα εκείνο που θα μας οδηγούσε σε μια ευρωπαϊκή ομοσπονδία, φοβούμενη ότι θα απολέσει την κυριαρχία της. Από τη μια πλευρά, δηλαδή, έχουμε τη Γερμανία που δεν θέλει να δώσει χρήματα στις χώρες που τα έχουν ανάγκη, και από την άλλη πλευρά έχουμε τη Γαλλία που δεν συμβάλλει στην επίτευξη μιας «πολιτικής ένωσης» που θα απελευθέρωνε την Ευρώπη. Εάν δεν δημιουργηθούν οι κατάλληλοι «υπερεθνικοί» θεσμοί και δεν δοθούν σε αυτούς τα κατάλληλα εργαλεία, τότε θα είμαστε πάντα όμηροι σε κρίσεις όπως η σημερινή.

Οι θεσμοί στους οποίους αναφέρεστε θα οδηγούσαν, στην παρούσα κρίση, τις πλούσιες χώρες να αναλάβουν μεγάλο μέρος του χρέους των φτωχότερων. Κάτι τέτοιο πρέπει να συμβεί κατά τη γνώμη σας;
Πρέπει επιτέλους οι Ευρωπαίοι ηγέτες να συνειδητοποιήσουν ότι τα χρέη δεν πρόκειται να ξεπληρωθούν ποτέ. Για να γίνει κάτι τέτοιο, χρειάζονται ένας με δύο αιώνες! Αυτό είναι παράλογο. Η Ευρώπη έχει περιέλθει σε αυτή τη δύσκολη θέση από δικά της λάθη και πρέπει επιτέλους να δείξει το απαραίτητο θάρρος και να αποδεχτεί ότι η Ελλάδα, η Ιταλία, ακόμη και η Γαλλία θα χρειαστεί να προχωρήσουν σε αθέτηση του χρέους. Αυτά τα χρέη πρέπει να διαγραφούν, δεν υπάρχει άλλη λύση. Εξάλλου, για όσα συμβαίνουν ας πούμε σήμερα στην Ελλάδα δεν φταίει μόνο αυτή. Σίγουρα οι διάφορες κυβερνήσεις της έχουν μεγάλο μέρος ευθύνης, αλλά φταίνε και οι υπόλοιποι. Γιατί την άφησαν να μπει στο ευρώ; Γιατί της δάνειζαν τόσο καιρό τόσα χρήματα, ενώ γνώριζαν την κατάσταση των δημοσιονομικών της και γνώριζαν ότι είναι αδύνατο να αντεπεξέλθει στην αποπληρωμή των δανείων;
Εδώ υπάρχει κοινή ευθύνη. Οι Βρυξέλλες, οι τράπεζες, όλοι συμμετείχαν στο ναυάγιο. Και σήμερα ζητάμε από τους Έλληνες να συμπεριφερθούν «ενάρετα» ακόμη και με κίνδυνο να… πεθάνουν στην προσπάθεια. Η Ευρώπη δεν μπορεί να κατηγορήσει κανέναν άλλον πέρα από τον εαυτό της για όσα της συμβαίνουν.

Τελικά, ο «γάμος» στην Ευρώπη έχει ακόμη ελπίδες να πετύχει;
Φυσικά και υπάρχουν ελπίδες. Αλλά υπάρχουν και πολλά ανησυχητικά σημάδια. Οι σχέσεις ανάμεσα στα κράτη της Ε.Ε. έχουν συναφθεί πράγματι βάσει «συμβολαίου» που μοιάζει πολύ με αυτό του σύγχρονου γάμου. Όμως, υπάρχει κάτι που δεν το προέβλεψαν, και αυτό είναι το δικαίωμα στο διαζύγιο. Όποιος θέλει να φύγει από μια σχέση, πρέπει να του δίνεται και η δυνατότητα. Επίσης, αυτή η «μη ομοσπονδία», αν θέλετε, βασίζεται στη συναίνεση, όπως και ένας γάμος. Όμως, η πρώτη προϋπόθεση για έναν πετυχημένο γάμο είναι η ένδειξη αλληλεγγύης. Άμα η γυναίκα σου αρρωστήσει, δεν σηκώνεσαι να φύγεις. Αυτό που με ανησυχεί περισσότερο, όμως, είναι ότι τελικά, αυτό το «κοινό σπίτι» που φτιάξαμε, υποτίθεται για να μας προστατεύει, μοιάζει να καταρρέει πάνω στους ίδιους του τους κατοίκους. Αντιμετωπίζουμε μεγάλες φουρτούνες, υπάρχει διχασμός ανάμεσα σε Βορρά και Νότο, αυτονομιστικές τάσεις ενισχύονται, οι νέες γενιές ψάχνουν τρόπους να εγκαταλείψουν την Ευρώπη… τα πράγματα δεν είναι καθόλου εύκολα, θα πρέπει να δείξουμε μεγάλη υπομονή.
 
*Το δοκίμιο «Ο γάμος από έρωτα έχει αποτύχει;» του Πασκάλ Μπρικνέρ κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Πατάκη