Η Πρωτομαγιά, φορτισμένη πολιτικά και ιδεολογικά, έχει εμπνεύσει τους ανθρώπους της έβδομης τέχνης. μέσα από τα έργα τους καταδεικνύουν τις κοινωνικές αντιθέσεις, τις ταξικές ανισότητες και τους αγώνες της εργατικής τάξης

Μπορεί σκηνοθέτες σαν τον Αϊζενστάιν και τον Βισκόντι να κατήγγειλαν την αυθαιρεσία των εργοδοτών, ωστόσο στις μέρες μας ταινίες όπως το «Ελεύθερος ωραρίου» (2001) του Λοράν Καντέτ, αποτυπώνουν τον νέο εργατικό μεσαίωνα και την τρομακτική εικόνα του σήμερα. Στο «Ελεύθερος ωραρίου», ο ήρωας, ένα στέλεχος επιχείρη­σης, χάνει τη δουλειά του και δεν έχει το κουράγιο να το πει στην οικογένειά του και τους φίλους του. Δεν μπορεί και δεν θέλει βοήθεια από κανέναν. Όταν γίνει γνωστή η ιστορία του, η οικογένειά του θα του ζητήσει εξηγήσεις και αυτός, προσπα­θώντας να σώσει την αξιοπρέπειά του, θα φύγει κυνηγημένος. Ο Καντέτ υπογράφει το προσωπικό του μανιφέστο, περιγρά­φοντας το εφιαλτικό πορτρέτο του σύγχρονου ανθρώπου μέσα στον κόσμο της εργασίας.
 
«Πρωτομαγιά με τον σουγιά, χαράξαν το φεγγάρι…»
 
Οι αγώνες της εργατικής Πρωτομαγιάς είναι άμεσα συνδεδεμένοι με μουσική και τραγούδια που θα «συνοδεύσουν» τα συλλαλητήρια και τις διαδηλώσεις. Συνθέτες, στιχουργοί και τραγουδιστές, λαϊκοί ως επί το πλείστον, κατέγραφαν όσα συνέβαιναν γύρω τους. Ο Παναγιώτης Τούντας έγραψε το «Εργάτης τιμημένος» το 1932. Τρία χρόνια μετά, ο Γιώργος Μπάτης θα γράψει τα «Φωνογραφιτζήδες», «Θερμαστής», «Σφουγγαράδες». Ο «Εργάτης» του Απόστολου Καλδάρα γράφτηκε το 1948 και οι «Φάμπρικες» του Βασίλη Τσιτσάνη το 1950. Ο Γιάννης Ρίτσος θα αφήσει παρακαταθήκη τον «Επιτάφιο», ένα ποίημα – ποταμό που κουβαλάει πίσω του ένα παρελθόν φορτωμένο διχασμούς και αίμα. Μάης του 1936. Την Τετάρτη 29 Απριλίου οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης κηρύττουν απεργία ζητώντας αύξηση των ημερομισθίων που έχουν πέσει στο μισό. Τις επόμενες μέρες ο αγώνας των εργατών απλώνεται παντού. Καπνεργάτες, σιδηροδρομικοί, αυτοκινητιστές κατεβαίνουν στους δρόμους. Στις 8 του Μάη, σκηνές μάχης ξετυλίγονται σε κάθε γωνιά της πόλης. Η διαταγή του Μεταξά είναι πεντακάθαρη: «Πυροβολήστε στο ψαχνό». Ο 25χρονος Τάσος Τούσης είναι ο πρώτος νεκρός. Την επόμενη μέρα δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης», η εικόνα της μάνας που θρηνεί. Η Κατίνα πάνω από το άψυχο σώμα του Τάσου. Ο Γιάννης Ρίτσος συγκλονισμένος κλείνεται στο σπίτι του και ξεκινάει να γράφει τους πρώτους στίχους από τον «Επιτάφιο».
 
Ο ποιητής μέσα σε τρεις μέρες γράφει 14 από τα 20 ποιήματα και δημοσιεύει 3 από αυτά στο φύλλο της εφημερίδας του «Ριζοσπάστη» στις 12 Μαΐου. Το βιβλίο με τα ποιήματα κυκλοφορεί τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου και προκαλεί έντονες αντιδράσεις από τη δικτατορία του Μεταξά. Τα χρόνια περνάνε, ο Ρίτσος επιστρέφει από την εξορία, αναδημοσιεύει μερικά έργα του και στέλνει και ένα αντίτυπο στον Μίκη Θεοδωράκη που μένει στο Παρίσι. Στην αφιέρωση σημειώνει: «Το βιβλίο τούτο κάηκε από τον Μεταξά το 1938 κάτω από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός». Ο Μίκης μελοποιεί μέρος του έργου περιμένοντας τη γυναίκα του να γυρίσει από το σούπερ-μάρκετ. Στέλνει τη μουσική σύνθεση στον Μάνο Χατζιδάκι και τον Γιάννη Ρίτσο. Η πρώτη εκτέλεση ηχογραφείται με τη φωνή της Νάνας Μούσχουρη. Το αποτέλεσμα δεν ικανοποιεί τον Μίκη Θεοδωράκη. Έναν χρόνο μετά, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης θα ερμηνεύσει μοναδικά τον «Επιτάφιο». Η ποίηση έχει βρει μια πλήρη αντιστοιχία με τη μουσική για να πλησιάσει τους ανθρώπους που ποτέ δεν πλησίαζε.
 
«Πρωτομαγιά / με το σουγιά / χάραξαν το φεγγίτη / και μια βραδιά / σαν τα θεριά / σε πήραν από το σπίτι». Η πτώση της δικτατορίας μετρά λίγους μήνες την εποχή που εκδίδεται η πρώτη δουλειά του Σταύρου Ξαρχάκου μετά τη μεταπολίτευση. Πάνω σε στίχους του Νίκου Γκάτσου, γράφει δέκα τραγούδια, έξι εκ των οποίων ερμηνεύει η Βίκυ Μοσχολιού και τέσσερα ο Νίκος Δημητράτος. Ο δίσκος «Νυν και αεί» (1974) κυκλοφόρησε τα Χριστούγεννα μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Μια εξαιρετική δουλειά, που μιλά για τα βάσανα και τις πίκρες του λαού μας, αλλά δίνει και μια νότα αισιοδοξίας για το μέλλον. Το θέμα στο εξώφυλλο του δίσκου (ένα στεφάνι λουλούδια) έχει ζωγραφίσει ο Γιάννης Μόραλης.