Στην Ελλάδα και στην Ευρώπη βρισκόμαστε ήδη στο τρίτο κύμα της πανδημίας. Τα κρούσματα τελευταία αυξάνονται τραγικά, όπως και τα θύματα του φονικού ιού, ενώ δοκιμάζονται οι αντοχές του Ε.Σ.Υ., με τις ΜΕΘ να εξαντλούν πλέον τα όρια τους.

Το τρίτο κύμα εμφανίζεται ως μία πανδημία μέσα στη πανδημία, με τις μεταλλάξεις του ιού να είναι απρόβλεπτες και να παρατείνουν την υγειονομική κρίση. Η διαχείριση αυτής της κρίσης λειτουργεί από την αρχή με μεταβαλλόμενα δεδομένα έκτακτης και κατεπείγουσας ανάγκης και διαμορφώνει διαρκώς  νέες συνθήκες υγειονομικής και βιοπολιτικής διακινδύνευσης.

Το γεγονός ότι η Ελλάδα αντιμετώπισε την πανδημία με σχετικά καλύτερα αποτελέσματα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οφείλεται ιδιαίτερα στη μεγάλη ανταπόκριση του ΕΣΥ, στην αυταπάρνηση του υγειονομικού προσωπικού, αλλά και στην συναίσθηση της ατομικής και συλλογικής ευθύνης των ίδιων των πολιτών, παρά τη κόπωση από τον μακροχρόνιο περιορισμό της κινητικότητας, αλλά της κοινωνικότητας ή της μεγάλη ανασφάλεια από το δυσοίωνο οικονομικό και εργασιακό περιβάλλον που προβάλλει μπροστά μας.

Ωστόσο, με την έναρξη της διαδικασίας του εμβολιασμού -το διαβατήριο όλων μας για την ελευθερία- η διαχείριση της κρίσης έκανε περισσότερο ορατά τα προβλήματα της συντεταγμένης λειτουργίας του Ε.Σ.Υ..

Ανέδειξε τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες του σε κλίνες Covid και σε ΜΕΘ, τις ελλείψεις σε υγειονομικό προσωπικό και μέσα, τις καθυστερήσεις και τις αστοχίες της Κυβέρνησης και του κρατικού μηχανισμού για τη στήριξη των δομών του Ε.Σ.Υ., αλλά και την έμπρακτη ενίσχυση του υγειονομικού προσωπικού, με οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους.

Ταυτόχρονα, αποκάλυψε ότι σε αυτό το τρίτο κύμα της πανδημίας, μεγάλο μέρος κυρίως του νοσηλευτικού και παριατρικού προσωπικού -όπως και μικρό μέρος του ιατρικού προσωπικού- δεν είχε εμβολιαστεί κατά προτεραιότητα, από άρνηση, από αμέλεια ή και από φόβο. Έτσι, βρέθηκαν πολλά νοσοκομεία  Covid, με πολύ χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού στο νοσηλευτικό και παριατρικό προσωπικό, τη στιγμή που αυξάνονταν οι εισαγωγές των κρουσμάτων.

Η κατάσταση παραμένει εκρηκτική, πέρα από τα συνήθη ευχολόγια.  Η Κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση αποφεύγει να αγγίξει το θέμα του υποχρεωτικού εμβολιασμού του υγειονομικού προσωπικού, από φόβο για το πολιτικό κόστος, αναλαμβάνοντας (;)το ρίσκο της μεγαλύτερης διασποράς του ιού. Ωστόσο, τις κρίσιμες ώρες της μεγαλύτερης υγειονομικής διακινδύνευσης από την αρχή της πανδημίας, κανείς δεν δικαιούται να αναλάβει ένα τέτοιο ρίσκο.

Η Κυβέρνηση υποχρεούται να προχωρήσει άμεσα σε νομοθετική ρύθμιση για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό του υγειονομικού προσωπικού του Ε.Σ.Υ. και των συνεργαζόμενων με αυτό δομών υγείας, στο πλαίσιο της αντιμετώπιση της πανδημίας.

Η υποχρέωση αυτή προκύπτει από τη γενική συνταγματική επιταγή, σύμφωνα με την οποία το «κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών» (άρθρο 21 παρ.3 Σ.), αλλά και από αυτή που προβλέπει ότι «καθένας έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας και ο νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία κάθε προσώπου έναντι των βιοιατρικών παρεμβάσεων (άρθρο 5 παρ.5 Σ.).

Είναι γνωστό ότι ο εμβολιασμός θεωρείται ιατρική πράξη, μία «βιοιατρική παρέμβαση» στο σώμα του προσώπου, η οποία απαιτεί τη συναίνεση του ενδιαφερομένου.

Από νομικής άποψης, όσο και από την πλευρά της ιατρικής δεοντολογίας, ο εμβολιασμός δεν μπορεί να είναι προϊόν εξαναγκασμού, η παραβίασης της θέλησης του πολίτη, όπως άλλωστε υπό προϋποθέσεις και κάθε ιατρική πράξη.

Ωστόσο, η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού, στο πλαίσιο της πρόληψης των κινδύνων για τη δημόσια υγεία μπορεί και πρέπει να τεθεί ως όρος άσκησης της δημόσιας υπηρεσίας που συνδέεται με την συνταγματική υποχρέωση  προστασίας της υγείας των πολιτών, ιδιαίτερα στις έκτακτες συνθήκες κατεπείγουσας αντιμετώπισης των κινδύνων της πανδημίας.

Επομένως, ο νόμος μπορεί να καταστήσει υποχρεωτικό τον εμβολιασμό των υγειονομικών και  να ορίσει ότι η πρόσβαση του προσωπικού σε δομές παροχής υπηρεσιών υγείας  ή σε περιβάλλοντα που εμπλέκονται άμεσα με τη διαχείριση της πανδημίας είναι δυνατή μόνο μετά από εμβολιασμό.

Για την  κατηγορία αυτού του προσωπικού που ενδεχομένως αρνηθεί τον υποχρεωτικό εμβολιασμό, ο νόμος θα πρέπει να ορίζει την προσωρινή απομάκρυνση του από την ενεργό υπηρεσία και τις αντίστοιχες πειθαρχικές κυρώσεις.

Είναι ενδεικτικό ότι πρόσφατα Δικαστήριο του Τελ Αβίβ στο Ισραήλ έκρινε ότι ένα σχολείο μπορεί να απαγορεύσει την προσέλευση στην εργασία σε εργαζομένους που αρνούνται να εμβολιαστούν για τον κορωνοϊό, ενώ Δικαστήριο στο Μπελούνο της Ιταλίας έκρινε ότι μέλη του υγειονομικού προσωπικού που αρνούνταν να εμβολιαστούν μπορούσαν να τεθούν σε υποχρεωτική άδεια από την υπηρεσία τους και δεν  δικαιούνταν να συνεχίσουν να λαμβάνουν το μισθό τους. Αυτή είναι η κυρίαρχη τάση σε πολλά Κράτη μέλη της Ε.Ε..

Σε συνθήκες πολέμου ενάντια στο φονικό ιό και μπροστά στην έξαρση του τρίτου κύματος της πανδημίας, η Κυβέρνηση οφείλει να προχωρήσει χωρίς περαιτέρω καθυστερήσεις στη νομοθέτηση της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού για το υγειονομικό προσωπικό. Δεν είναι μόνο μία υποχρέωση που απορρέει από τη Συνταγματική επιταγή της προστασίας της υγείας των πολιτών, αλλά και ένα αίτημα της κοινωνίας για την αποτελεσματική διασφάλιση ενός αγαθού, το οποίο αποδείχθηκε πόσο πολύτιμο είναι στο καιρό της πανδημίας. Είναι μία υποχρέωση υπεύθυνης διακυβέρνησης.

*Ο Θεόδωρος Π. Παπαθεοδώρου είναι Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, πρ. Υφυπουργός