Το έργο του Ισαάκ Ντώυτσερ «Ο Άοπλος Προφήτης» είναι ο δεύτερος τόμος της τριλογίας του Πολωνού, εβραϊκής καταγωγής, δημοσιογράφου και συγγραφέα γύρω από την πολυτάραχη, πολυσχιδή και γεμάτη αγώνες και ανατροπές ζωή του Λέοντα Τρότσκι.

Η τριλογία πρωτοεκδόθηκε τμηματικά από το 1954 έως το 1963, με τους τίτλους «The Prophet Armed», «The Prophet Unarmed», «The Prophet Outcast», και θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της αγγλικής λογοτεχνικής ιστοριογραφίας. Όπως επισημαίνει στον πρόλογό του ο συγγραφέας, η τριλογία «[έχει σχεδιαστεί έτσι] ώστε κάθε τόμος να είναι όσο το δυνατόν αυτοτελής και να μπορεί να διαβαστεί ως ξεχωριστή εργασία.

Το αφήγημα αυτού του τόμου [“Ο Άοπλος Προφήτης”] καλύπτει τα χρόνια που από πολλές απόψεις ήταν η περίοδος διαμόρφωσης της Σοβιετικής Ένωσης. Ξεκινά από το 1921 και την επομένη του εμφυλίου πολέμου, με τον Τρότσκι ακόμη στην κορυφή της εξουσίας, και τελειώνει το 1929, με τον Τρότσκι στον δρόμο προς την Κωνσταντινούπολη, και τη Σοβιετική Ένωση να εισέρχεται στην περίοδο της βίαιης εκβιομηχάνισης και κολεκτιβοποίησης».

Ο «Άοπλος Προφήτης» δεν καλύπτει απλώς ένα σημαντικό τμήμα της βιογραφίας του Τρότσκι (1921-1929), αλλά αποτελεί και μια μοναδική εξιστόρηση των διαδοχικών φάσεων της εσωκομματικής πάλης στο κόμμα των Μπολσεβίκων, συνυφασμένη με τη συνολική παρουσίαση των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων στη μετεπαναστατική Ρωσία.

Παράλληλα, παρουσιάζει μια πινακοθήκη με τις μορφές των επαναστατών ηγετών, με τα αγωνιώδη τους διλήμματα, τις αδυναμίες και τις ταλαντεύσεις τους, τις μεταπτώσεις της στάσης τους και των πολιτικών τους θέσεων.

Οι έξι ενότητες – κεφάλαια:
Στο πρώτο κεφάλαιο, με τον τίτλο «Η Εξουσία και το Όραμα», παρουσιάζονται οι κοινωνικές συνθήκες στη Ρωσία καθώς αυτή έβγαινε αιμόφυρτη και λιμοκτονούσα από τον εμφύλιο πόλεμο, οι επιπτώσεις τους στη θεσμοθετημένη από την Οκτωβριανή Επανάσταση «προλεταριακή δημοκρατία» και στο ίδιο το κόμμα των Μπολσεβίκων. Παρουσιάζονται οι έγκαιρες επισημάνσεις του Τρότσκι και άλλων Μπολσεβίκων ηγετών, για την ανάγκη ενός κεντρικού σχεδιασμού της οικονομίας και εκβιομηχάνισης της χώρας, ενώ παράλληλα περιγράφεται η σταδιακή μετατόπιση των θέσεων του Τρότσκι προς την υπεράσπιση της εσωκομματικής δημοκρατίας απέναντι στις απαιτήσεις για πειθαρχία που επέβαλε η άσκηση της εξουσίας.

Στο δεύτερο κεφάλαιο, με τον τίτλο «Το Ανάθεμα», εξιστορείται η εσωκομματική πάλη που άρχισε να εξελίσσεται μετά την αναγκαστική, εξαιτίας της ασθένειάς του, απομάκρυνση του Λένιν από την άσκηση της εξουσίας. Μια πάλη ανάμεσα στην τριανδρία (Ζινόβιεφ, Κάμενεφ, Στάλιν), που συσπείρωσε γύρω της την πλειοψηφία της Παλαιάς Φρουράς των Μπολσεβίκων, και στην πρώτη τροτσκιστική Αντιπολίτευση του ’23 που συσπείρωσε τα πιο ικανά και φωτισμένα μυαλά της ηγεσίας του κόμματος και συγκρότησε την πολιτική της πλατφόρμα γύρω από τα αιτήματα του κεντρικού σχεδιασμού της οικονομίας και της αποκατάστασης της εσωκομματικής δημοκρατίας. Η πάλη, όσο διεξαγόταν μέσα στα ηγετικά όργανα (Πολιτικό Γραφείο και Κεντρική Επιτροπή), επηρεαζόταν άμεσα από τις δραματικές μεταπτώσεις της υγείας του Λένιν. Όταν αυτή επεκτάθηκε στην κομματική βάση, τότε αναδείχθηκαν οι «οργανωτικές» ικανότητες του Στάλιν, ο οποίος κατόρθωσε τελικά να χειραγωγήσει τις κομματικές διαδικασίες και να καταφέρει στην Αντιπολίτευση το αποφασιστικό πλήγμα.

Το τρίτο κεφάλαιο, με τον τίτλο «Όχι μόνο με την πολιτική…», αφιερώνεται στις προσπάθειες του Τρότσκι για την αναβάθμιση του πολιτιστικού επιπέδου των στελεχών του κόμματος και του κρατικού μηχανισμού. Ταυτόχρονα, γίνεται και μια παρουσίαση της πολιτιστικής ζωής και των καλλιτεχνικών ρευμάτων της μετεπαναστατικής Ρωσίας.
Μετά την ήττα της Αντιπολίτευσης του ’23 και την απομάκρυνση του Τρότσκι από το κομισαριάτο του Πολέμου, θα ακολουθήσει «Ένα Μεσοδιάστημα», το τέταρτο δηλαδή κεφάλαιο, στο οποίο ανιχνεύονται η αφύπνιση της επαναστατικής συνείδησης των Ζινόβιεφ και Κάμενεφ, η μετατόπισή τους προς τα αριστερά και το σχίσμα στο εσωτερικό της τριανδρίας. Περιγράφονται οι τρεις διακριτές φράξιες που διαμορφώνονται στο κόμμα: η Νέα Αντιπολίτευση (ή Αντιπολίτευση του Λένινγκραντ), το σταλινικό Κέντρο και η Δεξιά κάτω από την ηγεσία του Μπουχάριν. Ο Τρότσκι, στην αρχή, θα παρακολουθήσει τις εξελίξεις με απάθεια ή επιφυλακτικότητα και η ηγεσία των τροτσκιστών θα παραμείνει αδρανής, μέχρι τη σύμπτυξη, στις αρχές του καλοκαιριού του ’26, των δύο αριστερών αντιπολιτεύσεων στην Ενιαία Αντιπολίτευση, κάτω από την ηγεσία των Τρότσκι, Ζινόβιεφ και Κάμενεφ.

Στο πέμπτο κεφάλαιο, με τον τίτλο «Η Αποφασιστική Σύγκρουση 1926-27», με την Ενιαία Αντιπολίτευση θα έχει συμπαραταχθεί πλέον η πλειοψηφία της Παλαιάς Φρουράς των Μπολσεβίκων για να δώσει μια τελευταία μετωπική και σκληρή μάχη για την αποκατάσταση της εσωκομματικής δημοκρατίας και την αλλαγή του προσανατολισμού της οικονομικής πολιτικής. Παράλληλα, εξιστορούνται τα γεγονότα της Πρώτης Κινεζικής Επανάστασης με την τραγική τους κατάληξη.

Στο έκτο και τελευταίο κεφάλαιο, με τον τίτλο «Ένας Χρόνος στην Άλμα Άτα», εξιστορούνται εκτός από τα γεγονότα της περιπετειώδους μεταφοράς και διαμονής του Τρότσκι στον τόπο της εκτόπισης και στη συνέχεια στην εξορία, τα δραματικά διλήμματα πολλών από τους εκτοπισμένους Αντιπολιτευόμενους καθώς θεωρούν ότι ο Στάλιν, με την «αριστερή στροφή» προς την κολεκτιβοποίηση και την εκβιομηχάνιση, αρχίζει να εφαρμόζει ένα μέρος τουλάχιστον από την πολιτική που αυτοί είχαν υπερασπιστεί κατά τα προηγούμενα χρόνια.

Όλοι οι συντελεστές της ελληνικής έκδοσης κατέβαλαν φιλότιμες προσπάθειες ώστε ο τόμος που εκδόθηκε να είναι όσο το δυνατόν πιο άρτιος απ’ όλες τις απόψεις. Ο υποφαινόμενος, που έκανε τη μετάφραση, φρόντισε να παραμείνει όσο γίνεται πιο πιστός στο πνεύμα του πρωτότυπου κειμένου του συγγραφέα. Επιπλέον, εμπλούτισε την έκδοση με μια σειρά από πραγματολογικές σημειώσεις και πληροφορίες για πρόσωπα και πράγματα πιθανόν άγνωστα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό. Η Γιώτα Χατζή, που ανέλαβε τη γλωσσική επιμέλεια, εκτός από τη λεπτομερή παραβολή με το πρωτότυπο, συνέβαλε στη γενικότερη ισορροπημένη και ομοιόμορφη φιλολογική συγκρότηση του κειμένου.

Ο εκδότης Δημ. Δημόπουλος, που είχε τη συνολική επιμέλεια της έκδοσης, και η Εύη Κώτσου, που φιλοτέχνησε το εξώφυλλο, έδωσαν στο βιβλίο μια καλαίσθητη και ελκυστική για τον/την αναγνώστη/στρια, εμφάνιση.

Νίκος Ταμβακλής

Διαβάστε επίσης:

Φολέγανδρος: Τη χτύπησε πριν την πετάξει στον γκρεμό; Φώναζε «βοήθεια» η Γαρυφαλλιά

Τουρισμός: «Προσκύνημα» σε όλα τα νησιά δείχνουν οι κρατήσεις τον 15αύγουστο -Το κόστος διαμονής

Πανελλήνιες 2021: Αυτές είναι οι Ελάχιστες Βάσεις Εισαγωγής για 795 σχολές ΑΕΙ (πίνακες)