Θα μείνει στην ιστορία ως ο ηγέτης που συνέβαλε στον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου και προειδοποίησε για  τον κίνδυνο να ξεσπάσει ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος.

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, που ανέβηκε στην εξουσία το 1985 άνοιξε την ΕΣΣΔ στον υπόλοιπο κόσμο, προώθησε μια σειρά σημαντικών μεταρρυθμίσεων στο σοβιετικό σύστημα, αλλά δεν κατάφερε να αποτρέψει την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, είπε ότι  ο Γκορμπατσόφ «άλλαξε τον ρουν την ιστορίας» και τον χαρακτήρισε «ακούραστο υποστηρικτή της ειρήνης».

Ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν τον χαρακτήρισε «σπάνιο ηγέτη» και πρόσθεσε πως ήταν ένας μοναδικός πολιτικός που είχε «τη διαύγεια να δει ότι ήταν εφικτό ένα διαφορετικό μέλλον» .

«Έμπιστο και αξιοσέβαστο ηγέτη», που «άνοιξε τον δρόμο για μια ελεύθερη Ευρώπη», χαρακτήρισε τον Γκορμπατσόφ η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Η περεστρόικα και η γκλάσνοστ

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ έγινε γενικός γραμματέας του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος και ντε φάκτο ηγέτης της ΕΣΣΔ το 1985. Ήταν 54 χρόνων- ο νεότερος στο Πολίτμπιρο- και θεωρήθηκε ως ένδειξη μιας διάθεσης ανανέωσης και εκσυγχρονισμού, που κυριαρχούσε  στη Μόσχα.

Πραγματικά αποδείχτηκε ότι ελάχιστοι ηγέτες είχαν τόση επίδραση στη διεθνή τάξη. Ωστόσο ο Γκορμπατσόφ δεν ανέβηκε στην εξουσία με στόχο να χαλαρώσει τον έλεγχο που ασκούσε η Μόσχα στην ανατολική Ευρώπη. Ήθελε να εκσυγχρονίσει την σοβιετική κοινωνία.

Η σοβιετική οικονομία πάλευε επί χρόνια να ακολουθήσει τις διεθνείς τάσεις, εν μέσω των αλλαγών στο  σοβιετικό σύστημα, που έμειναν στην ιστορία με τον όρο  «περεστρόικα». Στόχος ήταν να εισαχθούν μεταρρυθμίσεις για το άνοιγμα της οικονομίας, αφήνοντας πίσω την αναποτελεσματική σοβιετική γραφειοκρατία.

Ένα από τα μεγάλα επιτεύγματα ήταν η συμφωνία με τις ΗΠΑ για τον έλεγχο της κούρσας των εξοπλισμών και σε πολιτικό επίπεδο έμεινε στην ιστορία για την ανεκτικότητα που έδειξε όταν ξέσπασαν οι εξεγέρσεις που ανέτρεψαν τα κομμουνιστικά καθεστώτα στην ανατολική Ευρώπη. Τον Οκτώβριο του 1989 στο ανατολικό Βερολίνο, είχε πει στον ανατολικογερμανό ηγέτη, Έρικ Χόνεκερ, ότι «όποιος καθυστερεί τιμωρείται από τη ζωή». Και η έννοια την καθυστέρησης αφορούσε στο γκρέμισμα του Τείχους του Βερολίνου, για το οποίο λίγους μήνες νωρίτερα είχε προβλέψει πως θα γκρεμιστεί «όταν εξαφανιστούν οι συνθήκες που το γέννησαν».

Ο Γκορμπατσόφ ήταν εκείνος που απέσυρε τα σοβιετικά στρατεύματα από το Αφγανιστάν τον Φεβρουάριο του 1989 τερματίζοντας έναν δεκαετή αιματηρό πόλεμο.

Στο εσωτερικό, η πολιτική της διαφάνειας («γκλάσνοστ») επέτρεψε στους πολίτες να ασκήσουν κριτική στην κυβέρνηση, με τρόπο που μέχρι τότε ήταν αδιανόητος. Όμως αυτά τα ανοίγματα δεν μπορούσε να τα αποδεχτεί εύκολα η σοβιετική κοινωνία, με συνέπεια να αναζωπυρωθούν εθνικιστικές τάσεις που προοδευτικά υπονόμευσαν την σταθερότητα στην ΕΣΣΔ.

Η συμβολή του στην παγκόσμια ειρήνη και η προφητεία

Το 1991 ύστερα από μία απόπειρα πραξικοπήματος από σκληροπυρηνικούς γραφειοκράτες, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ συμφώνησε στη διάλυση της ΕΣΣΔ και εγκατέλειψε την εξουσία.

Είχε προηγηθεί η συμφωνία με τον δυτικογερμανό καγκελάριο, Χέλμουτ Κολ για μία Γερμανία ενωμένη και ελεύθερη να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, η βράβευσή του με το Νόμπελ Ειρήνης και η εκλογή του Μπόρις Γέλτσιν στην προεδρία της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Σημαντική παρακαταθήκη ήταν και η υπογραφή της συνθήκης START, η πρώτη συμφωνία για τη μείωση των στρατηγικών πυρηνικών όπλων της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ.

Βετεράνος  της πολιτικής πλέον, έδωσε συνέντευξη στο γερμανικό περιοδικό Spiegel, που αποδεικνύεται προφητική. «Φαίνεται σαν να επαναλαμβάνονται όλα. Υπήρξε μία περίοδος που χτίστηκε ένα τείχος και μία εποχή που αυτό γκρεμίστηκε… Τώρα νέα τείχη υψώνονται και η κατάσταση βαίνει προς κλιμάκωση. Διακρίνω σημάδια ενός νέου Ψυχρού Πολέμου. Τα πράγματα θα μπορούσαν να οδηγηθούν σε μία έκρηξη ανά πάσα στιγμή», είχε πει ο Γκορμπατσόφ, τονίζοντας ότι «η έλλειψη εμπιστοσύνης (ανάμεσα στη Ρωσία και τη Δύση) είναι καταστροφική. Η Μόσχα δεν εμπιστεύεται πλέον τη Δύση και η Δύση δεν εμπιστεύεται πλέον τη Μόσχα».

Γίγαντας ή προδότης;

Ο Τζέημς Μπέικερ, που διαπραγματεύτηκε με τον Γκορμπατσόφ την επανένωση της Γερμανίας, είπε στους New York Times ότι «η ιστορία θα θυμάται τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ως έναν γίγαντα που οδήγησε το σπουδαίο έθνος του προς τη Δημοκρατία».

Όμως πολλοί Ρώσοι δεν τον συγχώρησαν ποτέ για την αναταραχή που ακολούθησε την κατάρρευση της ΕΣΣΔ.

Ο Βλάντιμιρ Ρογκόφ, «τοποτηρητής» της Μόσχας στα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη, δήλωσε ότι Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ «οδήγησε εσκεμμένα την Σοβιετική Ένωση στην κατάρρευση» και τον χαρακτήρισε προδότη.

O εκπρόσωπος του Ρώσου προέδρου, Βλαντίμιρ Πούτιν, Ντμίτρι Πεσκόφ, ανακοίνωσε ότι ο ισχυρός άνδρας του Κρεμλίνου εξέφρασε τα συλλυπητήριά του για τον θάνατο του Γκορμπατσόφ και απέστειλε μήνυμα στους οικείους του. Ομολογουμένως πολύ ψυχρή αντίδραση εκ μέρους του Κρεμλίνου.

Το μοναχικό τέλος

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ θα ταφεί στο κοιμητήριο Νοβοντεβίσι της Μόσχας, δίπλα στη σύζυγό του Ραϊσα, η οποία πέθανε από λευχαιμία το 1999.

Ο Στιβ Ρόζεμπεργκ, του BBC, θυμάται ότι το 2013 όταν πήρε συνέντευξη από τον Γκορμπατσόφ, γνώρισε έναν ζεστό άνθρωπο. Μόλις συναντήθηκαν, ο Γκορμπατσόφ του έδειξε ένα άλμπουμ με οικογενειακές φωτογραφίες. Η Ραϊσα ήταν παντού. Έζησαν μαζί 46 χρόνια . «Η ζωή μου πια έχασε το βασικό της νόημα. Ποτέ δεν είχα νοιώσει τόσο έντονα τη μοναξιά», είχε πει ο Γκορμπατσόφ, βλέποντας την φωτογραφία της Ραϊσα.

Ο γιος των αγροτών από τη Σταυρούπολη που ξεκίνησε να εργάζεται ως οδηγός αγροτικών μηχανημάτων για να φτάσει να οδηγήσει την ΕΣΣΔ σε μια μετάβαση αδιανόητη μέχρι τότε, έφυγε πλήρης ημερών, με τους δυτικούς ηγέτες να τον τιμούν, αλλά και πολλούς Ρώσους να μην κρύβουν τη δυσαρέσκειά τους για την κληρονομιά που άφησε.

Διαβάστε επίσης:

Gazprom: Ανεστάλησαν «εντελώς» οι παραδόσεις φυσικού αερίου μέσω Nord Stream 1

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ μέσα από τα δικά του λόγια – Οι σταθμοί στην πολιτική του διαδρομή (video)

Εκπληκτικά λεπτομερής φωτογραφία της Σελήνης από… 250.000 πλάνα (photo)