Ως γνωστόν, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία οδήγησε τη Σουηδία και τη Φινλανδία στο αίτημά τους για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, μια ΝΑΤΟϊκή χώρα, η Τουρκία, αντέδρασε έντονα, καθότι θεωρεί ότι οι δύο σκανδιναβικές χώρες διατηρούν μια «ανεκτική στάση» απέναντι σε τρεις μη κρατικούς δρώντες, τους οποίους η Άγκυρα χαρακτηρίζει ως τρομοκρατικές οργανώσεις. Συγκεκριμένα, στο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), που έχει χαρακτηρισθεί ως τρομοκρατική οργάνωση από τα μέλη του ΝΑΤΟ, στο κουρδικό Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης της Συρίας (PYD), συμπεριλαμβανομένης της ένοπλης πτέρυγάς του Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), και στο κίνημα του Φετουλάχ Γκιουλέν FETO.

Μέχρι στιγμής, μόνο δύο από τις 28 χώρες – μέλη του ΝΑΤΟ, η Ουγγαρία και η Τουρκία, δεν έχουν συναινέσει στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία. Τελευταίες πληροφορίες αναφέρουν ότι η ουγγρική κυβέρνηση δεσμεύτηκε για την άμεση κύρωση της ένταξης, μάλλον κατά τη διάρκεια της πρώτης κοινοβουλευτικής συνόδου του 2023, δηλαδή τον ερχόμενο Ιανουάριο. Οπότε οι αξιωματούχοι των δύο σκανδιναβικών χωρών και των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν αναλάβει το δύσκολο έργο της συναίνεσης και του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αφού προηγουμένως ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις του μέχρι τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο του 2023.

Να θυμίσουμε ότι, τον περασμένο Ιούνιο, κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι τουρκικές απαιτήσεις, υπεγράφη ένα τριμερές τουρκο-φινλανδο-σουηδικό μνημόνιο, στο οποίο η Σουηδία και η Φινλανδία δεσμεύτηκαν να μην παράσχουν υποστήριξη στους τρεις προαναφερθέντες μη κρατικούς δρώντες (PKK, PYD/YPG και FETO). Επιπρόσθετα δεσμεύτηκαν να αυστηροποιήσουν περαιτέρω την εθνική τους νομοθεσία κατά της τρομοκρατίας, αλλά και να άρουν το εμπάργκο όπλων κατά της Τουρκίας.

Οι δεσμεύσεις Σουηδίας – Φινλανδίας

Πέραν αυτών, ο Τούρκος αναλυτής και διευθυντής του Τουρκικού Ερευνητικού Προγράμματος «The Washington Institute» Σονέρ Καγκάπταϊ και οι συνεργάτες του αναφέρουν σε σχετικό άρθρο τους ότι το εν λόγω τριμερές μνημόνιο δεσμεύει τις δύο σκανδιναβικές χώρες στα ακόλουθα βήματα¹:

● «Θέσπιση κοινού μηχανισμού διαλόγου και συνεργασίας», για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος.

● «Καταπολέμηση της τρομοκρατίας σύμφωνα με την πολιτική του ΝΑΤΟ» και την ενίσχυση της εθνικής τους νομοθεσίας, για τον σκοπό αυτό.

● «Επανεξέταση των εκκρεμών τουρκικών αιτημάτων απέλασης» και «θέσπιση των απαραίτητων διμερών νομικών πλαισίων», για τη διευκόλυνση της έκδοσης.

● «Διερεύνηση και τερματισμό της χρηματοδότησης και στρατολόγησης του PKK».

● «Καταπολέμηση της παραπληροφόρησης», η οποία ωφελεί τις τρομοκρατικές ομάδες.

● «Διαβεβαιώσεις περί απρόσκοπτης εξαγωγής όπλων στην Τουρκία ή σε άλλους συμμάχους του ΝΑΤΟ».

● «Υποστήριξη της συμμετοχής της Τουρκίας στην Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας της Ε.Ε.», καθώς και «συμμετοχή στο πρόγραμμα Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (PESCO) της Ε.Ε.», για τη βελτίωση της στρατιωτικής κινητικότητας εντός και εκτός της Ε.Ε.

Περίπλοκες διαπραγματεύσεις

Προς το παρόν ο Ερντογάν έχει επισημάνει ότι η Άγκυρα είναι ικανοποιημένη με την πρόοδο που έχει σημειώσει η Φινλανδία, καθώς έχει λίγους Κούρδους πολίτες και ελάχιστους δεσμούς με κουρδικές ομάδες. Αντίθετα οι τουρκο-σουηδικές διαπραγματεύσεις χαρακτηρίζονται περισσότερο περίπλοκες, καθότι:

● Η Σουηδία διαθέτει μια αξιόλογη κουρδική διασπορά (περίπου το 1% του πληθυσμού).

● Η προστασία της ελευθερίας του λόγου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την κουλτούρα του σουηδικού λαού.

● Οι σουηδικές ΜΚΟ συνεργάζονται με το PYD.

● Παραδοσιακά, τα αριστερά σουηδικά κόμματα υποστηρίζονται από Κούρδους ψηφοφόρους.

Σε κάθε περίπτωση, εκτιμάται ότι το τουρκικό κοινοβούλιο είναι πιθανόν να μην αποδεχθεί την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, εάν δεν τεθεί σε ισχύ ο νέος αντιτρομοκρατικός νόμος της Σουηδίας ή εάν η Στοκχόλμη δεν συνεργασθεί με την Άγκυρα για την αντιμετώπιση του PKK – κυρίως παρεμποδίζοντας τη δυνατότητα συγκέντρωσης κεφαλαίων της οργάνωσης στο έδαφός της και απαγορεύοντας τις συγκεντρώσεις υπέρ του ΡΚΚ – ή ακόμη εάν οι δύο χώρες δεν καταλήξουν σε συμφωνία για συμβολικές έστω απελάσεις ατόμων στην Τουρκία.

Τρεις κρίσιμοι παράγοντες

Μέχρι στιγμής, αναφέρθηκαν οι απαιτήσεις της Άγκυρας από τις δύο σκανδιναβικές χώρες, ωστόσο υπάρχουν τουλάχιστον άλλοι τρεις παράγοντες μείζονος σημασίας για την Τουρκία, οι οποίοι θα κρίνουν την τελική απόφαση του Ερντογάν.

1. Η πώληση αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών F-16 και η αναβάθμιση του υπάρχοντος παλαιωμένου τουρκικού στόλου. Καθόλου απίθανο, το επόμενο χρονικό διάστημα, αν συνεχίσει να παραμένει σε αδιέξοδο το τουρκικό αίτημα για την απόκτηση των F-16, ο Τούρκος Πρόεδρος να απειλήσει ευθέως τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ.

2. Οι συνεχώς βελτιούμενες ρωσο-τουρκικές σχέσεις. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν μπορεί να επιδιώξει να αποτρέψει ή να καθυστερήσει την έγκριση της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ, παρέχοντας σημαντικά οικονομικά οφέλη προς την Τουρκία, της οποίας η οικονομία υποφέρει από υψηλό πληθωρισμό (επίσημα >80% και ανεπίσημα >180%). Ήδη η μη κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας το προηγούμενο τρίμηνο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην οικονομική βοήθεια από τη Ρωσία, όπως για παράδειγμα στην εφάπαξ τραπεζική μεταφορά 5 δισ. δολαρίων, για την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού Άκουγιου, που κατασκευάζει η ρωσική Rosatom.

Η εισροή ρωσικών κεφαλαίων στην Τουρκία, κυρίως λόγω της άρνησης της Άγκυρας στην επιβολή κυρώσεων κατά της Μόσχας, επέτρεψαν έστω και προσωρινά στις τουρκικές τράπεζες να υπερβούν το εξωτερικό χρέος και στη συνέχεια να αποτρέψουν μια οικονομική κατάρρευση. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι, τους επόμενους προεκλογικούς μήνες, παρόμοιες «ρωσικές ενέσεις μετρητών» θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον Ερντογάν, ειδικά αν το αμερικανικό Κογκρέσο δεν αποφασίσει την πώληση των F-16.

3. Οι τουρκικές βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, οι οποίες, σύμφωνα με το τουρκικό σύνταγμα, θα πρέπει να διεξαχθούν πριν από τις 18 Ιουνίου του 2023. Αρκετοί αναλυτές εκτιμούν ότι ο Ερντογάν μπορεί να επιλέξει τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών στα μέσα Μαΐου και συγκεκριμένα στις 14 Μαΐου, στην επέτειο της διεξαγωγής των πρώτων ελεύθερων εκλογών στην Τουρκία το 1950, καθιστώντας τον εαυτό του ως «εκπρόσωπο των Τούρκων ψηφοφόρων ενάντια στις αντιδημοκρατικές δυνάμεις».

Μάλιστα, περίπου το 90% των τουρκικών ΜΜΕ, που ελέγχονται από τον Ερντογάν, είναι έτοιμα να υποστηρίξουν κάθε προεκλογικό αφήγημα σχετικά με το PKK και την ένταξη των δύο σκανδιναβικών χωρών. Δηλαδή την «ευθυγράμμισή» τους στις απαιτήσεις του Ερντογάν, γεγονός που θα ενίσχυε τη δημοτικότητά του στις εκλογές του Μαΐου. Στη συνέχεια θα είχε μερικές εβδομάδες στη διάθεσή του να συναινέσει υπέρ της ένταξης μέχρι τον Ιούλιο του 2023 (σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ). Όλα αυτά βέβαια εφόσον δεν αναβληθούν οι τουρκικές εκλογές και διατηρηθούν οι αμερικανο-τουρκικές σχέσεις ως έχουν.

1. Soner Cagaptay, Michael Singh & Sude Akgundogdu, The Washington Institute for Near East Policy, «Will Turkey Ratify Sweden and Finland’s NATO Accession?», Nov 22, 2022

* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι γεωστρατηγικός αναλυτής

([email protected])

Διαβάστε επίσης:

Τα ελληνοτουρκικά και οι εκλογές

Τσίπρας: Το δίλημμα των εκλογών και το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ

Τα «ζόρια» των εκλογών για τη Ν.Δ.