Σε πρόσφατη συνέντευξή του για το θετικό κλίμα που διαμορφώνεται το τελευταίο χρονικό διάστημα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου αναφέρθηκε και στο τουρκικό αίτημα για την απόκτηση νέων αεροσκαφών F-16 και την αναβάθμιση του γερασμένου στόλου των F-16 της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας. Συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων, τόνισε ότι «…ο καλύτερος τρόπος για τα F-16 είναι να παρακαμφθεί το Κογκρέσο».

Τι εννοούσε ο Τούρκος υπουργός; Είναι δυνατόν να παρακαμφθεί το Κογκρέσο στην πώληση των αμερικανικών F-16 προς την Τουρκία; Μήπως το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ενημέρωσε την τουρκική κυβέρνηση για πιθανή παράκαμψη του Κογκρέσου πριν ή μετά τις τουρκικές εκλογές; Γιατί το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επιμένει να ανταποκριθεί θετικά στο τουρκικό αίτημα;

Η υποστήριξη του Στέιτ Ντιπάρτμεντ

Όπως έχω αναφέρει πρόσφατα, τον Ιανουάριο του 2023, οι «New York Times», επικαλούμενοι ανώνυμους αξιωματούχους των Ηνωμένων Πολιτειών, δημοσίευσαν ένα άρθρο, σύμφωνα με το οποίο η αμερικανική κυβέρνηση είχε ενημερώσει ανεπίσημα το Κογκρέσο σχετικά με πιθανές πωλήσεις F-16 προς την Τουρκία, καθώς και πιθανές πωλήσεις έως και 40 F-35 Joint Strike Fighters προς την Ελλάδα.

Σύμφωνα με αυτές τις αναφορές, η άτυπη ενημέρωση του Ιανουαρίου για την Τουρκία αφορούσε την πώληση 40 νέων αεροσκαφών F-16 Viper και την αναβάθμιση 79 F-16 Viper, μαζί με 900 βλήματα αέρος – αέρος μικρού και μεσαίου βεληνεκούς (Sidewinder AIM-9X και AMRAAM AIM-120D) και 800 βόμβες, συνολικής αξίας 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων.¹

Είναι γεγονός ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, τουλάχιστον επίσημα, υποστηρίζει την πώληση των F-16 στην Τουρκία. Εξάλλου, τον Φεβρουάριο του 2023, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν επιβεβαίωσε την υποστήριξη και τη δέσμευση της κυβέρνησης Μπάιντεν προς το Κογκρέσο σχετικά με μια πιθανή πώληση μαχητικών αεροσκαφών F-16 προς την Τουρκία.² Αυτό που δεν έχει διευκρινιστεί είναι αν η αμερικανική κυβέρνηση επιθυμεί να δώσει το «επίσημο OK» για τα F-16, πριν ή μετά τις εκλογές στην Τουρκία.

Εκτιμώ ότι, μετά τη διεξαγωγή των τουρκικών εκλογών, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ θα «παζαρέψει» τη συμφωνία της πώλησης των αμερικανικών αεροσκαφών. Ωστόσο είναι άγνωστο αν αυτές οι διαπραγματεύσεις, εκτός από την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, θα περιλαμβάνουν και την επί της ουσίας αλλαγή συμπεριφοράς της Τουρκίας για θέματα όπως, μεταξύ άλλων, η υπονόμευση του Διεθνούς Δικαίου, η αποστρατικοποίηση των νησιών του ανατολικού Αιγαίου και η αποσταθεροποιητική συμπεριφορά εναντίον γειτονικών συμμάχων του ΝΑΤΟ.

Στην παρούσα φάση η τουρκική κυβέρνηση επιδιώκει πριν από τη διεξαγωγή των τουρκικών εκλογών να επιτύχει μια συμφωνία με την αμερικανική πλευρά, κυρίως για δύο λόγους:

● Πρώτον, για να χρησιμοποιήσει αυτή τη συμφωνία προεκλογικά υπέρ της υποψηφιότητας Ερντογάν.

● Δεύτερον, για να περιορίσει όσο το δυνατόν την καθυστέρηση των εξοπλιστικών προγραμμάτων της πολεμικής της αεροπορίας, ειδικά μετά την αγορά των Rafale F3R, την αναβάθμιση των F-16 και την αγορά των πέμπτης γενιάς F-35 από την ελληνική πολεμική αεροπορία.

Η Άγκυρα πιέζει την Ουάσιγκτον για την πώληση των F-16, καθότι γνωρίζει πολύ καλά ότι, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, διαθέτει τη δυνατότητα να ενισχύσει τις στρατηγικές και στρατιωτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ εν μέσω της εξελισσόμενης ευρωπαϊκής κρίσης ασφάλειας. Αν και ο Ερντογάν ενεργεί ανεξάρτητα από τη Δύση, εντούτοις το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας, σε συνδυασμό με τη γεωγραφική της θέση και τη σημαντική βελτίωση των ρωσο-τουρκικών σχέσεων, συνεχίζουν να την καθιστούν σημαντική για το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες.³

Η παράκαμψη του Κογκρέσου

Μετά τη διεξαγωγή των τουρκικών εκλογών, το πιθανότερο σενάριο είναι η απόφαση της κυβέρνησης Μπάιντεν για την πώληση των F-16 και των λοιπών προαναφερθέντων οπλικών συστημάτων προς την Τουρκία, με προηγούμενη παράκαμψη των αντιρρήσεων του Κογκρέσου, εφόσον συνεχίσουν να υφίστανται από πλευράς Μενέντεζ. Φυσικά, αναμένεται και η τουρκική συναίνεση για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, όχι όμως απαραίτητα και συναίνεση για ουσιαστική αλλαγή των τουρκικών απαιτήσεων, οι οποίες ως συνήθως κινούνται πέρα από τα όρια της διεθνούς νομιμότητας και σχεδόν πάντα αποσταθεροποιητικά σε περιφερειακό επίπεδο.

Η δήλωση – υπόδειξη του Μεβλούτ Τσαβούσογλου προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για «παράκαμψη του Κογκρέσου» φανερώνει αγανάκτηση, βιασύνη, θράσος και έλλειψη ψυχραιμίας της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Ο Τσαβούσογλου γνωρίζει πολύ καλά ότι «η άρνηση του Κογκρέσου δεν είναι νομικά δεσμευτική για την αμερικανική κυβέρνηση». Ωστόσο, θα πρέπει να γνωρίζει ότι «η εκτελεστική εξουσία σέβεται ιδιαίτερα τις αποφάσεις του προέδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων, όταν πρόκειται για σημαντικές πωλήσεις αμερικανικών όπλων στο εξωτερικό».

Αφού λάβει επίσημη ειδοποίηση για πιθανή πώληση όπλων, το Κογκρέσο έχει στη διάθεσή του μια καθορισμένη χρονική περίοδο προκειμένου να εκδώσει ένα κοινό ψήφισμα απόρριψης, σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου περί Ελέγχου Εξαγωγής Όπλων (Public Law 90-629, 82 Stat. 1320). Για τη σύμμαχο του ΝΑΤΟ, Τουρκία, η προβλεπόμενη χρονική περίοδος είναι 15 ημέρες. Πάντως, ο Αμερικανός Πρόεδρος δύναται να ασκήσει βέτο σε ένα ψήφισμα απόρριψης και να παρακάμψει το Κογκρέσο.

* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι γεωστρατηγικός αναλυτής (geostrategical@yahoo.gr)

1. Michael Crowley and Edward Wong, «New York Times», «U.S. Plan to Sell Fighter Jets to Turkey Is Met with Opposition», January 14, 2023

2. State Department, «Secretary Antony J. Blinken and Turkish Foreign Minister Mevlut Cavusoglu at a Joint Press Availability», Feb 20, 2023

3. State Department, «Integrated Country Strategy: Turkey», May 13, 2022

Διαβάστε επίσης

Προγραμματικό «μπαράζ» από ΣΥΡΙΖΑ

Εκλογές 2023: Αναζητώντας τους απολωλότες ψηφοφόρους

Πολιτική ή θεσμική η κρίση στη Γαλλία;