Η Φραντζέσκα Γιαννακού γεννήθηκε στην Αθήνα το 1967. Από το 1995 υπηρετεί ως δικαστής στο Συμβούλιο της Επικρατείας και από το 2019 έχει τον βαθμό του Συμβούλου Επικρατείας.

Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και έλαβε μεταπτυχιακό τίτλο στο Δημόσιο Δίκαιο από την ίδια Σχολή. Επί ένα ακαδημαϊκό έτος παρακολούθησε μαθήματα Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ως ακαδημαϊκή επισκέπτης.

Ποιήματά της έχουν δημοσιευθεί στο Δεύτερο Ανθολόγιο του Κύκλου Ελλήνων Λογοτεχνών Δικαστών (Κ.Ε.Λ.Δ.) Εν αμφιβολία ποιητές (εκδόσεις Ελκυστής, 2020) και σε λογοτεχνικά περιοδικά. Το βιβλίο της Τρούφα (εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2018) παρουσιάσθηκε σε θεατρικό αναλόγιο στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, στα πλαίσια του Φεστιβάλ «Η Δυναμική του Ελληνικού Λόγου στο Θέατρο» (2018).

Η Φραντζέσκα Γιαννακού μιλά στο topontiki.gr για το νέο της βιβλίο «Μπορντώ στην Κυψέλη», τη σχέση της με τα βιβλία, την έννοια της διπολικής διαταραχής, το «τραύμα» που σου αφήνει η διαχείρισή της, την ελληνική οικογένεια, αλλά και το κράτος-δικαίου στη χώρα μας.

Αναλυτικά όσα μας είπε:

«Μπορντώ στην Κυψέλη» ο τίτλος του νέου σας βιβλίου. Η συγγραφή ενός μυθιστορήματος είναι μία χρονοβόρα και βασανιστική υπόθεση;

Από την προσωπική μου εμπειρία, η συγγραφή ενός μυθιστορήματος είναι μία συναρπαστική διαδικασία με εναλλασσόμενα συναισθήματα· χαράς όταν έχεις μία καλή ιδέα, αγωνίας μέχρι η ιδέα αυτή να αποκτήσει συγκεκριμένη μορφή, αυτομαστιγώματος όσο η ιστορία δεν προχωράει.  Οπότε, ναι, πρόκειται για μία βασανιστική υπόθεση, η οποία, για να έχει ελπίδα να καταλήξει σε κάτι αξιόλογο, θα είναι, σίγουρα, και χρονοβόρα. Το Μπορντώ μού πήρε, πάντως, πολλά χρόνια να το ολοκληρώσω.

Δεύτερη συγγραφική απόπειρα. Υπάρχει σχέση με το προηγούμενο βιβλίο;

Στο «Μπορντώ στην Κυψέλη» εξελίσσεται ο τρόπος γραφής που χαρακτήριζε το προηγούμενο βιβλίο μου, την «Τρούφα», δηλαδή μία μυθιστορηματική αφήγηση με κάποια στοιχεία θεατρικής γραφής και ποίησης. 

Ποια η σχέση σας με τους εκδότες;

Οφείλω να πω ότι ο Γιώργος και ο Βασίλης Χατζηιακώβου έδειξαν από την αρχή μεγάλη εμπιστοσύνη στο «Μπορντώ στην Κυψέλη», μου έδωσαν πολύτιμες ιδέες οι οποίες επηρέασαν  την τελική μορφή του βιβλίου και έκτοτε το υποστηρίζουν με κάθε τρόπο.  Κατά την εξέλιξη της συνεργασίας διαπίστωσα, επίσης, ότι όλα τα μέλη του εκδοτικού οίκου Αρμός είναι εξαιρετικοί επαγγελματίες και γι’ αυτό θα ήθελα να τους ευχαριστήσω για την πολύ γόνιμη συνεργασία.

Μέσα από το βιβλίο σας μιλάτε για τη διπολική διαταραχή, μία έννοια που μέχρι και πριν από λίγα χρόνια ήταν άγνωστη σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Είμαστε πλέον πιο έμπειροι ή, αν θέλετε, πιο δεκτικοί σε τέτοιου είδους περιστατικά;

Η διπολική διαταραχή, γνωστή παλαιότερα ως μανιοκατάθλιψη, είναι μία ψυχική πάθηση η οποία προκαλεί ακραίες εναλλαγές στη διάθεση, στη συμπεριφορά και στην ενέργεια του πάσχοντος, προκαλώντας του -όπως χαρακτηριστικά έχει γραφτεί- συναισθήματα  τρομερής φρίκης και σκληρής γοητείας.  Υπολογίζεται ότι παγκοσμίως πάσχουν από διπολική διαταραχή περίπου 46 εκατομμύρια άνθρωποι.  Αυτό το πολύ υψηλό ποσοστό των ασθενών είχε και μία καλή συνέπεια, ότι, δηλαδή, στη διαδρομή των τελευταίων δεκαετιών έχουν διεξαχθεί πολυάριθμες, εκτενείς μελέτες που διερευνούν τα αίτια της διαταραχής και τους παράγοντες κινδύνου, ενώ έχει εξελιχθεί πολύ η φαρμακολογία και τα διάφορα είδη ψυχοθεραπείας για την αντιμετώπισή της. 

Εξάλλου, αρκετοί ποιητές, συγγραφείς, καλλιτέχνες, οι οποίοι υπέφεραν από διπολική διαταραχή ή είχαν κάποιο ψυχικό τραύμα, έχουν ευαισθητοποιήσει το ευρύ κοινό μιλώντας, είτε ευθέως είτε μέσα από το έργο τους, για τις εμπειρίες τους.  Γι’ αυτόν τον λόγο, στο Μπορντώ γίνονται εκτενείς αναφορές σε εικαστικά έργα (π.χ. της Louise Bourgeois), σε τραγούδια (π.χ. του Sting) και σε ποιήματα (π.χ.  της Sylvia Plath, της Anne Sexton), τα οποία φωτίζουν, με τον δικό τους μοναδικό τρόπο, τις καταστάσεις της διπολικής διαταραχής, της ψύχωσης, του τραύματος.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι οι άνθρωποι μιλούν πλέον πιο ελεύθερα για τη διπολική διαταραχή· εκτιμώ, πάντως, ότι εάν κάποιος δεν έχει νοσήσει ο ίδιος ή δεν έχει στενή επαφή με κάποιον πάσχοντα δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί σε βάθος τις καταστάσεις που γεννά η εν λόγω αρρώστια. 

View this post on Instagram

A post shared by Εκδόσεις Αρμός (@armosbooks)

Τελικά ο άρρωστος δεν έχει ευθύνη;

Νομίζω ότι πρέπει να ξεκινήσουμε κάπως διαφορετικά. Η ζωή ενός ανθρώπου ο οποίος πάσχει από μία χρόνια σοβαρή ασθένεια (είτε ψυχική είτε σωματική) είναι πολύ δύσκολη· πέραν από τις οικονομικές και λοιπές πρακτικές δυσχέρειες, ο άρρωστος βιώνει μεγάλη απογοήτευση και ταραχή, για τη ζωή που χάνει σιγά σιγά.  Και, φυσικά, ο άρρωστος δεν έχει, καταρχήν, ευθύνη για την κατάσταση της υγείας του.  Τούτο, όμως, δεν αναιρεί το ότι και η ζωή των ανθρώπων που φροντίζουν τον άρρωστο είναι, επίσης, δύσκολη. 

Έτσι, στο «Μπορντώ στην Κυψέλη» τίθενται από την πλευρά των φροντιστών κάποια, σχεδόν αιρετικά, ερωτήματα, όπως: «Άραγε κατάλαβε ποτέ;», «Γιατί, ο άρρωστος δεν έχει ευθύνη;  Μήπως δεν έχει και χαρακτήρα;». Πιστεύω ότι, ανεξάρτητα από τις τυχόν απαντήσεις, είναι σημαντική αυτή και μόνον η διατύπωση των ερωτήσεων, προκειμένου όχι να υποτιμηθεί ο δυσβάστακτος πόνος του αρρώστου, αλλά να αποκαλυφθούν τα διλήμματα, οι ψευδαισθήσεις, οι ενοχές και ο, ενίοτε σισύφειος, αγώνας των ανθρώπων που τον φροντίζουν.  Όπως λέει και η Θήτα, «Δώσαμε τη ζωή μας, για να μην την βάλουμε σε ίδρυμα· τζάμπα την δώσαμε;».

Πόσο δύσκολο είναι για την ελληνική οικογένεια να διαχειριστεί ένα άτομο με διπολική διαταραχή; Το τραύμα κλείνει ποτέ;

Η ελληνική κοινωνία χαρακτηρίζεται ακόμη και σήμερα από τον στενό πυρήνα της οικογένειας.  Ενόψει τούτου, είναι αναμενόμενο ότι η ελληνική οικογένεια θα αποτελέσει τον  «φροντιστή» του μέλους της που πάσχει από σοβαρή διπολική διαταραχή.  Αυτό, πάντως, μπορεί να αποδειχθεί ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα, διότι (αναφέρομαι, φυσικά, στις βαριές περιπτώσεις), πέραν από την αγάπη, απαιτεί μία συνεχή προσπάθεια τόσο για την κάλυψη των πρακτικών αναγκών του πάσχοντος (στις οποίες συμπεριλαμβάνονται η ενημέρωση για τις εξελίξεις στις θεραπείες, η γραφειοκρατία, τα πολύ αυξημένα έξοδα, η ελλιπής κρατική στήριξη κ.ά.), όσο και για την αντιμετώπιση των εναλλασσόμενων ψυχικών διαθέσεών του.

Για το ψυχικό τραύμα δεν θα ήθελα να μιλήσω, δεδομένου ότι  δεν είναι ο επιστημονικός μου τομέας.  Πάντως, από την εμπειρία μου, το τραύμα που δημιουργείται μέσα σε μία δυσλειτουργική οικογένεια μπορεί να αποτελέσει και μία ώθηση για την πνευματική εξέλιξη του ανθρώπου, κι ελπίζω αυτό να δουν στο Μπορντώ οι νεώτεροι σε ηλικία αναγνώστες.

Από πού εμπνευστήκατε την συγκεκριμένη ιστορία;

Όπως διαφαίνεται από τις μέχρι τώρα απαντήσεις μου, το «Μπορντώ στην Κυψέλη» γεννήθηκε μέσα από τον αγώνα της οικογένειάς μου να αντιμετωπίσει, επί σαράντα πέντε χρόνια (από τις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα), τη διπολική διαταραχή της μητέρας μου, της Άλκηστης.

Tα τέσσερα πρόσωπα του βιβλίου καταγράφουν τη δική τους αλήθεια σε σχέση με τις επιδράσεις που είχε η διπολική διαταραχή στη ζωή τους.

Πρόκειται για τον σύζυγο της Άλκηστης, τον Απόστολο (ή «Άλφα»), με καταγωγή από την Άρνη της Άνδρου, ο οποίος μεγάλωσε στην Κατοχή και ονειρευόταν, πάνω στα δέντρα, να γίνει καραβοκύρης. 

Για τη θεία (ή «Θήτα»), μεγάλο ταλέντο στο πιάνο, η οποία μεγάλωσε στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, χώρισε στις αρχές της Κατοχής και «όταν ήταν στενοχωρημένη, έπαιζε πάντα ένα και μοναδικό κομμάτι…  Satie πρέπει να ήταν». 

Για τη Μαρκέλλα, το μοναχοπαίδι του Απόστολου και της Άλκηστης, που γεννήθηκε την επομένη του πραξικοπήματος, ήταν τρεισήμισι ετών όταν αρρώστησε η Άλκηστη και, από το Γυμνάσιο και μετά, έκανε κάθε απόγευμα βόλτα στην «αθώα, αριστοκρατική, μικροαστική, καλλιτεχνική, σκοτεινή Κυψέλη», η οποία της έδινε «έναν χώρο στον οποίον μπορούσε κι εκείνη απλά να υπάρχει». 

Και, φυσικά, για την Άλκηστη, η οποία σε ορισμένα σημεία μιλάει με τη δική της φωνή, όπως αυτή βρέθηκε αποτυπωμένη στα γράμματα που είχε στείλει (πριν από την αρρώστια) στον Απόστολο, όταν εκείνος ταξίδευε με τα δεξαμενόπλοια· γράμματα φυλαγμένα ευλαβικά από εκείνον, τα οποία βρέθηκαν τυχαία σε μία κούτα στην Κυψέλη, αφού είχε ολοκληρωθεί προ πολλού το Μπορντώ.

Τελικά η λογοτεχνία είναι λύτρωση ή καταφυγή; Η τέχνη θεραπεύει; Ποια η σχέση σας με το Θέατρο;

Η αλήθεια είναι ότι έχουν γραφτεί πολλά γι’ αυτό το θέμα τα τελευταία χρόνια, όπως το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο των Alain de Botton και John Armstrong.  Για εμένα η λογοτεχνία υπήρξε ανέκαθεν καταφυγή και αυτός ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους έγραψα το Μπορντώ: να αποτελέσει ένα αποκούμπι για τους ανθρώπους οι οποίοι αγωνίζονται να βοηθήσουν έναν άρρωστο άνθρωπο του περιβάλλοντός τους.  Κάτι, όμως, που δεν περίμενα ήταν ότι με την ολοκλήρωση του βιβλίου αισθάνθηκα ότι ένας κύκλος της ζωής μου έκλεισε, άδειασα από αυτόν.  Θα έλεγα, λοιπόν, ότι, στη δική μου περίπτωση, η λογοτεχνία αποτέλεσε, αρχικά, καταφυγή και, ακολούθως, λύτρωση.

Όσο για το θέατρο, είναι μία μεγάλη μου αγάπη, η οποία είναι εμφανής στα μυθιστορήματά μου, τα οποία περιέχουν και κάποια μέρη με εκτενείς διαλόγους.  Έτσι, η «Τρούφα» είχε την τύχη να ανέβει, το 2018, σε θεατρικό αναλόγιο στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, σε σκηνοθεσία Γεωργίας Μαυραγάνη, στα πλαίσια του Φεστιβάλ «Η Δυναμική του Ελληνικού Λόγου στο Θέατρο», που επιμελήθηκε η  θεατρολόγος Λουίζα Αρκουμανέα. 

Ως ένας άνθρωπος που υπηρετείτε για χρόνια το κράτος-δικαίου, πού θεωρείτε ότι βρισκόμαστε ως χώρα; Πολλοί μιλούν για βήματα πίσω… Συμφωνείτε;

Αγαπητέ κύριε Πηγαδά, νομίζω ότι αρκεί να απαντήσω ότι επί δεκαετίες υπηρετώ με αφοσίωση το κράτος  – δικαίου και την ελληνική δικαιοσύνη και περιστοιχίζομαι από πολύ άξιους συναδέλφους, οι οποίοι έχουν, επίσης, αφιερώσει τη ζωή τους σε αυτήν. 

Ανεξάρτητα, πάντως, από τη δικαστική μου ιδιότητα, με απασχολεί σε βάθος, ως πολιτικό ερώτημα, ποια είναι τα όρια και, συνακόλουθα, η ποιότητα της σύγχρονης δημοκρατίας (αναφέρομαι, φυσικά, στη δημοκρατία των δυτικοευρωπαϊκών κρατών και όχι μόνον ή κυρίως της Ελλάδας).  Αυτός ο προβληματισμός αποτέλεσε και τον κεντρικό άξονα της Τρούφας, είναι δε πολύ πιθανό να αποτελέσει τον καμβά για το επόμενο βιβλίο μου.

Ευχαριστώ πολύ για τη δυνατότητα που μου δώσατε να μιλήσω για το βιβλίο και για την ωραία συζήτηση.

Διαβάστε επίσης:

Πέθανε ο ηθοποιός Γιάννης Μαλούχος

Ρέθυμνο: Πτώμα σε προχωρημένη σήψη εντοπίστηκε σε παραλία

Συνελήφθη ο τράπερ Kidd στην Κηφισιά (Video)