Την ώρα που το Ιράν βρίσκεται αντιμέτωπο με σημαντικές εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις, ενώ προετοιμάζεται για αλλαγή ηγεσίας του καθεστώτος, καθώς ο θρησκευτικός ηγέτης της χώρας Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ διανύει το 85ο έτος της ηλικίας του, προέκυψε ο αιφνίδιος θάνατος του προέδρου Εμπραχίμ Ραϊσί, ο οποίος έχασε χθες τη ζωή του, κατά τη συντριβή ελικοπτέρου στο οποίο επέβαινε.

Σημειώνεται ότι στο μοντέλο εξουσίας της χώρας, ανώτατη αρχή του κράτους είναι ο θρησκευτικός ηγέτης και όχι ο πρόεδρος, ωστόσο τους τελευταίους μήνες ο Ραϊσί, αναφερόταν συχνά ως πιθανός διάδοχος του Χαμενεΐ. Πλέον, ενδεχομένως να ανοίγει ο δρόμος στο γιο του Χαμενεΐ, Μοτζτάμπα, κάτι όμως που πολλοί κληρικοί απορρίπτουν ως κάτι ξένο προς τις αρχές του Ιράν. Πάντως,  το σύστημα διαδοχής είναι αδιαμφισβήτητο: ο πρώτος αντιπρόεδρος της χώρας, και στην προκειμένη περίπτωση ο Μοχάμαντ Μοκμπάρ, αναλαμβάνει την προεδρία. Ο νέος πρόεδρος θα πρέπει να εκλεγεί σε διάστημα 50 ημερών. 

Άρα ο ανώτατος πολιτικο-θρησκευτικός ηγέτης της χώρας και το ιερατείο που τον περιβάλλει έχουν λίγο χρόνο στη διάθεσή τους για να επιλέξουν κάποιον που θα αναλάβει την ιρανική προεδρία σε αυτή την κρίσιμη περίοδο. Θα είναι μια προσωπικότητα που όχι μόνο ενστερνίζεται την σκληρή γραμμή Χαμενεΐ, αλλά και θα θεωρείται ικανός να διαδεχτεί τον ίδιο τον 85χρονο Χαμενεϊ.

BREAKING: PEOPLE IN IRAN FLOOD THE STREET TO MOURN THE PASSING OF PRESIDENT RAISI AND HIS DELEGATION pic.twitter.com/OqUOt6o3gw

— Sulaiman Ahmed (@ShaykhSulaiman) May 20, 2024

Όμως, οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι ο «εκλεκτός» του ιερατείου δεν θα είναι ο κατά το Σύνταγμα μεταβατικός πρόεδρος Μοχάμαντ Μοκμπάρ. Ο πρώην τραπεζίτης και πρώην αναπληρωτής κυβερνήτης της επαρχίας Κουζεστάν δεν έχει τέτοια προσόντα.

Ο 68χρονος Μοχάμαντ Μοκμπάρ εξελέγη πρώτος αντιπρόεδρος μετά τις εκλογές του 2021 και θεωρείται έμπιστος του Αλί Χαμενεΐ. Εξάλλου μόνο τυχαία δεν είναι ότι διετέλεσε επικεφαλής του Sedat, του επενδυτικού ιδρύματος του Ιράν, που αρκετοί αναλυτές το θεωρούν ως ένα από τα βασικά εργαλεία για την εξασφάλιση της παντοδυναμίας του Χαμενεΐ.

Ο Μοκμπάρ θα εκτελεί καθήκοντα μεταβατικού προέδρου και θα συμμετέχει στο τριμελές συμβούλιο που θα αναλάβει τη διοργάνωση των νέων προεδρικών εκλογών μέσα σε 50 μέρες.

Μια ενδιαφέρουσα αλλαγή θα γίνει υποχρεωτικά στο υπουργείο Εξωτερικών, όπου μετά τον θάνατο του Χοσεΐν Αμίρ Αμπντολαχιάν, ο επικρατέστερος για να τον διαδεχτεί στο τιμόνι της ιρανικής διπλωματίας είναι ο αναπληρωτής του, Αλί Μπαγκερί. Το ενδιαφέρον στην περίπτωση αυτή είναι ότι ο Αλί Μπαγκερί θεωρείται από τους σκληροπυρηνικούς ως πολύ πρόθυμος να διαπραγματευτεί με την Δύση για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Το δίλημμα

Όποιος εκλεγεί μετά από 50 μέρες στην προεδρία του Ιράν θα κληθεί να ελέγξει την εσωτερική αμφισβήτηση στο καθεστώς, αλλά και να ικανοποιήσει την πίεση του στρατιωτικού κατεστημένου για πιο σκληρή γραμμή απέναντι στη Δύση και περαιτέρω προσέγγιση με την Ρωσία και την Κίνα.

Ωστόσο ο πρόεδρος του Ιράν επιλέγεται και με ένα άλλο βασικό κριτήριο: είναι ο χρήσιμος αποδιοπομπαίος τράγος που δέχεται πυρά από διάφορες πλευρές, προκειμένου να βρίσκεται στο απυρόβλητο ο ανώτατος πολιτικο-θρησκευτικός ηγέτης της χώρας. Αυτόν ακριβώς τον ρόλο είχε αναλάβει ξεκάθαρα ο προκάτοχος του Ραΐσι στην προεδρία, ο Χασάν Ρουχανί.

Έτσι, θεωρείται παράδοξο από τη μία να χαρακτηρίζεται ο πρόεδρος ως «χρήσιμος βλαξ» για την προστασία του ίδιου του Χαμενεΐ κι από την άλλη να προβάλλεται η πιθανότητα κληρονομικής διαδοχής. Εκτός και αν θεωρήσουμε ότι ο Χαμενεΐ και το ιερατείο μεθοδεύουν εσωτερικές αλλαγές με μακροπρόθεσμους στόχους.

Είναι βέβαιο σε κάθε περίπτωση ότι ο θάνατος του Ραΐσι εντείνει την αίσθηση αβεβαιότητας σε ένα πολιτικό σύστημα που αναζητεί τρόπους μετάβασης σε μία νέα φάση για να αντέξει στο χρόνο.

«Το σύστημα θα επιμείνει στις συνταγματικές διαδικασίες για να δείξει τη λειτουργικότητά του, ενώ θα αναζητήσει ένα νέο πρόσωπο που θα μπορεί να διατηρήσει τη συντηρητική ενότητα και την πίστη στον Χαμενεΐ», επισημαίνει στο BBC η καθηγήτρια Σανάμ Βακίλ, διευθύντρια του προγράμματος για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική στο think- tank «Chatham House».

Οι επικριτές του Εμπραχίμ Ραϊσί θα χαιρετίσουν την αποχώρηση ενός πρώην εισαγγελέα που κατηγορείται ότι διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στη μαζική εκτέλεση πολιτικών κρατουμένων τη δεκαετία του 1980, την οποία ο ίδιος αρνήθηκε, ενώ ευελπιστούν ότι με τον θάνατό του θα έρθει πιο γρήγορα το τέλος του καθεστώτος.

Η κηδεία του Ραΐσι θα είναι μία ευκαιρία για το ιρανικό καθεστώς να στείλει σε κάθε κατεύθυνση, εσωτερικά και διεθνώς, το μήνυμα της συνέχειας. Το αφήγημα είναι ότι σε αυτούς τους ταραγμένους καιρούς δεν υπάρχουν περιθώρια για αστάθεια και αβεβαιότητα.

Η νεκρώσιμος ακολουθία για τον πρόεδρο και τα πρόσωπα που τον συνόδευαν στο ταξίδι του θα γίνει αύριο το πρωί στις 9.30 (τοπική ώρα, 08.00 ώρα Ελλάδας) στην Ταμπρίζ και στη συνέχεια οι σοροί θα μεταφερθούν στην Τεχεράνη, όπου θα συνεχιστούν οι τελετές, ανέφερε το πρακτορείο, επικαλούμενο τον υπουργό Εσωτερικών Αχμάντ Βαχιντί. Όλες οι πολιτιστικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες στο Ιράν αναστέλλονται για επτά ημέρες μετά τον θάνατο του προέδρου.

Ενας σκληροπυρηνικός ηγέτης 

Μαύρο τουρμπάνι και ιερατικό ένδυμα, ο αγιατολάχ Ραϊσί υπήρξε ένας σκληροπυρηνικός ηγέτης που εγγυήθηκε από το 2021 ως πρόεδρος την επιστροφή του Ιράν στις σκοτεινότερες περιόδους καταστολής των δικαιωμάτων και των ελευθεριών στο εσωτερικό και επιθετικής εξωτερικής πολιτικής και αδιαλλαξίας στις σχέσεις της Τεχεράνης με το έξω κόσμο.

Προστατευόμενος του επί 35 χρόνια ανώτατου ηγέτη του Ιράν, του αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, θεωρείτο φαβορί για να τον διαδεχθεί στο σημαντικότερο πόστο της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Ο αγιατολάχ Ραϊσί ήταν ένας από τους πυλώνες του συντηρητικού και υπερσυντηρητικού στρατοπέδου που έχουν θέσει υπό τον έλεγχό τους όλους τους μοχλούς της εξουσίας στο Ιράν από το 2020.

Εξελέγη στις 18 Ιουνίου 2021 εμφανιζόμενος ως προστάτης των μη προνομιούχων και ως πολέμιος της διαφθοράς. Νίκησε σε μία εκλογική μάχη ουσιαστικά χωρίς αντιπάλους και με ιστορικά χαμηλή συμμετοχή των Ιρανών στην ψηφοφορία.

Διαδέχθηκε τον μετριοπαθή Χασάν Ροχανί, ο οποίος τον είχε νικήσει στις προεδρικές εκλογές του 2017 και δεν είχε το δικαίωμα να είναι και πάλι υποψήφιος έπειτα από δύο διαδοχικές προεδρικές θητείες.

Ο αγιατολάχ Ραΐσι βγήκε ενισχυμένος από τις βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου, τις πρώτες εκλογές που διεξήχθησαν στο Ιράν μετά το πρωτοφανές κύμα διαμαρτυρίας που συγκλόνισε στο τέλος του 2022 την χώρα μετά τον θάνατο της Μάχσα Αμινί. Ο ίδιος χαιρέτισε το εκλογικό αποτέλεσμα ως «νέα ιστορική ήττα των εχθρών του Ιράν», δηλαδή των δυτικών χωρών και των ιρανών αντιφρονούντων του εξωτερικού. Το κοινοβούλιο που θα συγκροτηθεί σε σώμα στις 27 Μαΐου θα τελεί υπό τον έλεγχο των συντηρητικών και των υπερσυντηρητικών του καθεστώτος της Τεχεράνης.

«Χασάπης της Τεχεράνης»

Γεννημένος τον Νοέμβριο 1960 στην ιερή σιιτική πόλη του Μασχάντ και σε οικογένεια ιερωμένων, ο Εμπραχίμ Ραϊσί συμμετείχε στις διαδηλώσεις κατά του Σάχη ως σπουδαστής ιερατικής σχολής στην ιερή πόλη Κομ. Ορίσθηκε στην ηλικία των 20 μόλις ετών γενικός εισαγγελέας του Καράζ αμέσως μετά την ισλαμική επανάσταση που έφερε στην ηγεσία τον αγιατολάχ Χομεϊνί το 1979. Διετέλεσε γενικός εισαγγελέας της Τεχεράνης από το 1989 έως το 1994 και αντιπρόεδρος της Δικαστικής Αρχής από το 2004 έως το 2014, οπότε και διορίσθηκε γενικός εισαγγελέας του Ιράν.

Το 2016, ο αγιατολάχ Χαμενεΐ τον τοποθέτησε επικεφαλής του πανίσχυρου φιλανθρωπικού ιδρύματος Astan-é Qods Razavi, που διαχειρίζεται το μαυσωλείο του ιμάμη Ρεζά στην Μασχάντ μαζί με τεράστια περιουσία σε βιομηχανίες και ακίνητη περιουσία. Τρία χρόνια μετά αναλαμβάνει την ηγεσία της Δικαστικής Αρχής της χώρας.

Ως γενικός εισαγγελέας της ιρανικής πρωτεύουσας, ο Εμπραχίμ Ραϊσί κέρδισε το προσωνύμιο «χασάπης της Τεχεράνης» συμμετέχοντας το 1988, με τον τερματισμό του πολέμου Ιράν-Ιράκ, στην Επιτροπή Θανάτου, το τετραμελές μυστικό δικαστήριο που συγκροτήθηκε για να ξαναδικάσει χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους, πολλοί από τους οποίους ήταν μέλη της οργάνωσης Μουτζαχεντίν-ε-Χαλκ. Χιλιάδες, έως δεκάδες χιλιάδες, πολιτικοί κρατούμενοι εκτελέστηκαν τότε.

Ο Ραϊσί ερωτήθηκε το 2021 για τις μαζικές εκτελέσεις και απάντησε: «Αν ένας δικαστής, ένας εισαγγελέας, έχει υπερασπισθεί την ασφάλεια του λαού, θα πρέπει να επαινείται…Είμαι υπερήφανος που υπερασπίσθηκα τα ανθρώπινα δικαιώματα από κάθε θέση που έχω καταλάβει μέχρι σήμερα».

Το 2009, μετά τις αμφιβόλου αποτελέσματος προεδρικές εκλογές του 2009, που πυροδότησαν πολύμηνο κύμα διαμαρτυρίας, ο Ραϊσί υποστήριξε ως ανώτατος δικαστικός αξιωματούχος του καθεστώτος την βάναυση καταστολή και τις μαζικές φυλακίσεις.

Το 2019, το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επέβαλε εναντίον του κυρώσεις για τον ρόλο του στην εσωτερική εκστρατεία καταστολής.

Πρώτο του μέλημα μετά την ανάληψη της ιρανικής προεδρίας το 2021, η αποξήλωση της παρακαταθήκης του μετριοπαθή προέδρου Ροχανί, της διεθνούς συμφωνίας του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης την οποία το Ιράν υπέγραψε με αντάλλαγμα την χαλάρωση των δυτικών κυρώσεων. Υπό τον Ραϊσί, η Τεχεράνη ξεκίνησε τον εμπλουτισμό του ουρανίου κοντά σε επίπεδα που επιτρέπουν την παραγωγή πυρηνικού όπλου και αρνήθηκε τις διεθνείς επιθεωρήσεις.

Ο αγιατολάχ Ραϊσί υποστήριξε την επιβολή του σκληρότερου καθεστώτος τήρησης και επιβολής των ισλαμικών κανόνων στην ενδυμασία των γυναικών και στο τέλος του 2022 υποστήριξε την βάναυση καταστολή του κινήματος διαμαρτυρίας που πυροδότησε ο θάνατος κατά την κράτηση της Μάχσα Αμινί, η οποία είχε συλληφθεί για παραβίαση του ισλαμικού ενδυματολογικού κώδικα.

Ο αγιατολάχ Ραϊσί έβαλε την σφραγίδα του στην πολιτική της σύλληψης δυτικών ή διπλής υπηκοότητας πολιτών ως ομήρων από την Τεχεράνη και την απελευθέρωσή τους με ανταλλάγματα.

Τους τελευταίους μήνες, υποστήριξε με κάθε τρόπο την παλαιστινιακή ισλαμιστική οργάνωση Χαμάς στον πόλεμο με τον αιώνιο εχθρό της Τεχεράνης το Ισραήλ και δικαιολόγησε την ιρανική επίθεση της 13ης Απριλίου με drones και πυραύλους κατά του Ισραήλ.

Η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με την Σαουδική Αραβία τον Μάρτιο 2023 ήταν μία μεμονωμένη ανάπαυλα στην κατά τα άλλα επιθετική εξωτερική πολιτική του Ραϊσί, που εκδηλώθηκε με την τροφοδοσία με όπλα της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, καθώς και ενεργή υποστήριξη και εξοπλισμό φιλοϊρανικών παικτών στην Μέση Ανατολή, όπως οι Χούθι της Υεμένης και η Χεζμπολάχ του Λιβάνου.

Διαβάστε επίσης:

Προκαλεί το Ισραήλ μετά τα εντάλματα σύλληψης από ΔΠΔ, «καμία δύναμη στον κόσμο δεν θα μας εμποδίσει» – Αντιδρά και η Χαμάς, «εξισώνουν θύτη με θύμα»

ΗΠΑ: Γιατί η Τεχνητή Νοημοσύνη θεωρείται απειλή για τις προεδρικές εκλογές – «Πρόβλημα του σήμερα, όχι του μέλλοντος» (video)

Το … τερμάτισαν Εβραίοι ραβίνοι: «Θεία δίκη» o θάνατος του Ραϊσί – «Αυτό το σκυλί ήθελε να κρεμάσει Εβραίους, ο Θεός τον σκόρπισε στους ανέμους»