Ο παρατεταμένος καύσωνας που έχει πλήξει τη χώρα μας τις τελευταίες δυο εβδομάδες, μπορεί να προκαλέσει  θερμοπληξία σε πολλούς ανθρώπους, μια βαριά και επείγουσα κλινική κατάσταση που οδηγεί ακόμα και στο θάνατο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ)η θνησιμότητα που σχετίζεται με τη ζέστη για άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών αυξήθηκε κατά περίπου 85% μεταξύ 2000–2004 και 2017–2021 ενώ μεταξύ 2000-2019 μελέτες δείχνουν περίπου 489.000 θάνατοι που σχετίζονται με τη ζέστη συμβαίνουν κάθε χρόνο, με το 45% αυτών στην Ασία και το 36% στην Ευρώπη.

Μόνο στην Ευρώπη το καλοκαίρι του 2022, εκτιμάται ότι σημειώθηκαν 61.672 θάνατοι εξαιτίας της ζέστης.

Η ευπάθεια στη ζέστη διαμορφώνεται τόσο από φυσιολογικούς παράγοντες, όπως η ηλικία και η κατάσταση της υγείας, όσο και απόπαράγοντες έκθεσης, όπως το επάγγελμα και οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες.

Η ποσότητα θερμότητας που αποθηκεύεται στο ανθρώπινο σώμα καθορίζεται από τον παρακάτω συνδυασμό, όπως αναφέρει ο ΠΟΥ:

• Αδυναμίας εξάλειψης της θερμότητας που παράγεται εσωτερικά από μεταβολικές διεργασίες λόγω της θερμικής καταπόνησης του περιβάλλοντος (για παράδειγμα, υψηλή θερμοκρασία, υψηλή υγρασία, χαμηλός άνεμος, υψηλή θερμική ακτινοβολία).
• Ρούχα που δημιουργούν φραγμό στην απώλεια θερμότητας.
• Εξωτερική αύξηση θερμότητας από το περιβάλλον.

Στη θερμοπληξία, η θερμοκρασία του σώματος αυξάνεται σημαντικά και μπορεί να υπερβεί τους 41 βαθμούς Κελσίου σε 10-15 λεπτά.

Εάν η θερμοπληξία δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, ενδέχεται να προκαλέσει μόνιμη αναπηρία ή να αποβεί μοιραία, καθώς η πίεση που ασκείται στο σώμα καθώς προσπαθεί να κρυώσει τον εαυτό του καταπονεί επίσης την καρδιά και τα νεφρά.

Ως αποτέλεσμα, οι ακραίες θερμοκρασίες μπορούν να επιδεινώσουν τους κινδύνους για την υγεία από χρόνιες παθήσεις (καρδιαγγειακές, ψυχικές, αναπνευστικές και διαβήτη παθήσεις) και να προκαλέσουν οξεία νεφρική βλάβη.

Οι θάνατοι και οι νοσηλείες που προκαλούνται από ακραία ζέστη συμβαίνουν ταχέως (την ίδια ημέρα και τις επόμενες ημέρες), πράγμα που σημαίνει ότι οι παρεμβάσεις πρέπει επίσης να είναι γρήγορες.

Τα συμπτώματα

Καλό είναι να θυμόμαστε ότι τα συμπτώματα της θερμοπληξίας μπορεί να μοιάζουν με αυτά της καρδιακής προσβολής ή του εγκεφαλικού επεισοδίου:

• Δυνατός πονοκέφαλος
• Ατονία
• Αίσθημα καταβολής δυνάμεων
• Τάση για λιποθυμία
•  Πτώση της αρτηριακής πίεσης
• Ταχύς αλλά αδύναμος σφυγμός
•  Δυσκολία στην αναπνοή
•  Έντονη εφίδρωση
•  Κράμπες κυρίως στους μύες της κοιλίας και των κάτω άκρων
• Παράξενη συμπεριφορά
•  Ψευδαισθήσεις
•  Σύγχυση
•  Διέγερση
•  Αποπροσανατολισμός
•  Ναυτία
•  Εμετοί

Σε σοβαρότερες περιπτώσεις εμφανίζονται:

1. Πολύ υψηλός πυρετός (>39 βαθμούς Κελσίου)
2. Απουσία εφίδρωσης με δέρμα καυτό, ερυθρό και ξηρό
3. Εμετοί
4. Διάρροιες
5. Ταχύπνοια και προοδευτική εξασθένιση των σφυγμών

Αν ο ασθενής δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα παρατηρούνται:

•  Διαταραχές της πηκτικότητας του αίματος
•  Έμφραγμα του μυοκαρδίου ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο
•  Νεφρική και αναπνευστική ανεπάρκεια που εκδηλώνονται με αναστολή της αποβολής ούρων και πνευμονικό οίδημα
•  Σπασμοί
•  Απώλεια αισθήσεων και σε ακραίες περιπτώσεις
•  Κώμα ακόμα και θάνατος

Ο θάνατος υπό αυτές τις συνθήκες είναι πολύ πιθανός. Γενικά το 25% των πασχόντων πεθαίνουν.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο

• Ηλικία άνω των 65 ετών.
• Καρδιακή ανεπάρκεια, χρόνια ασθένεια των νεφρών ή του ήπατος.
• Χρήση αλκοόλ και άλλων κατασταλτικών φαρμάκων.
• Χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, φαινοθειαζινών, αντιπαρκινσονικών. ορισμένων αντιαλλεργικών κ.λ.π.
• Ιστορικό παλαιότερης θερμοπληξίας.
• Εξασθενημένα άτομα.
• Υπέρβαρα άτομα.
• Απροπόνητοι αθλητές σε κοπιώδεις αθλητικές δραστηριότητες (π.χ. σε μαραθώνιο).
• Εργασία κάτω από πολύ υψηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος.

Πρόληψη και αντιμετώπιση

Η θερμοπληξία, παρόλο που μπορεί να αποβεί μοιραία ή να προκαλέσει μόνιμες βλάβες, είναι δυνατό να προληφθεί σχετικά εύκολα. Αυτοί που είναι ασυνήθιστοι στη μεγάλη ζέστη ή αφυδατώνονται εύκολα, λόγω υπερβολικής εφίδρωσης ή ανεπαρκούς κατανάλωσης υγρών (ή από το συνδυασμό και των δύο), έχουν περισσότερες πιθανότητες να πάθουν κράμπες.

Αντίθετα, αποφεύγουμε να πάθουμε κράμπα λόγω της ζέστης, όταν πίνουμε αρκετά υγρά, τρώμε πολλά φρούτα, φρέσκες σαλάτες, καθώς και όταν καταναλώνουμε περισσότερο αλάτι με το φαγητό.

Η αντικατάσταση του νερού, των αλάτων και του καλίου στον οργανισμό μας θα βοηθήσει να αποφύγουμε τυχόν επιπλοκές λόγω της ζέστης. 

Για κάθε λίτρο νερού που χάνουμε, η θερμοκρασία του σώματός μας αυξάνεται, οι καρδιακός ρυθμός επιταχύνεται κατά 8 παλμούς το λεπτό και η απόδοση της καρδιάς μας μειώνεται.

Η χρήση οινοπνεύματος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο, ενώ η αφυδάτωση που είναι αποτέλεσμα εμετού ή διάρροιας μπορεί, επίσης, να αυξήσει κατακόρυφα τις πιθανότητες θερμοπληξίας, σε περιόδους μεγάλης ζέστης.

Πρώτες βοήθειες

Όταν υποψιάζεστε ότι κάποιο άτομο εμφανίζει συμπτώματα θερμοπληξίας πρέπει να:

• Μεταφέρετε τον ασθενή, άμεσα, σε μέρος δροσερό, ευάερο και σκιερό ή αν είναι δυνατό σε αεριζόμενο χώρο.
• Τοποθετείτε τον ασθενή σε ύπτια θέση
• Αφαιρείτε τα βαριά ρούχα, για να αερίζεται το σώμα του
• Αερίζετε τον ασθενή με ότι πρόχειρο μέσο διαθέτετε (βεντάλιες, χαρτόνια κ.α)
• Βρέχετε το πρόσωπο του, το λαιμό, το στήθος και γενικά το σώμα του με κρύο ή παγωμένο νερό
• Τοποθετείτε ψυχρά επιθέματα στο πρόσωπο και το κεφάλι του
• Τοποθετείτε, παράλληλα, θήκες με πάγο στο λαιμό, τη βουβωνική χώρα και τις μασχάλες, επιταχύνοντας με αυτόν τον τρόπο την απώλεια θερμότητας από το σώμα του
• Ελέγχετε διαρκώς τη θερμοκρασία του σώματός του και συνεχίζετε τις προσπάθειες ψύξης μέχρι η θερμοκρασία του σώματός του να πέσει στους 38 βαθμούς Κελσίου.
• Κάνετε εντριβές στα άκρα του με κατεύθυνση από κάτω προς τα πάνω
• Καλείτε το ΕΚΑΒ για την μεταφορά του σε νοσοκομείο και περαιτέρω αντιμετώπιση.

Διαβάστε επίσης:

Ποιες τροφές βλάπτουν τον εγκέφαλο και προκαλούν… πρόωρη γήρανση!

«Λευκή επιταγή» στον Άδωνι Γεωργιάδη για τα κενά στα νοσοκομεία

Φάρμακο αυξάνει τη διάρκεια ζωής σε supermodel granny ποντίκια – Θα είναι το ελιξίριο της νεότητας και για τον άνθρωπο;