Η ενημέρωση από τα σόσιαλ μίντια δεν είναι μια τάση παροδική. Η επιλογή αυτή όμως δεν θα κυριαρχήσει, αναφέρει μεταξύ άλλων στη συνέντευξη της στο topontiki.gr η κυρία Κατερίνα Μάτσα, διευθύντρια Έρευνας Ειδήσεων και Πληροφοριών στο έγκριτο και διεθνώς αναγνωρισμένο ερευνητικό κέντρο Pew.

Η Κατερίνα Μάτσα σε λίγα 24ωρα θα βρίσκεται στην Αθήνα, ως ομιλήτρια μεταξύ άλλων προσωπικοτήτων- θεωρητικών και επαγγελματιών (διευθυντών Οργανισμών αλλά και ρεπορτερ)- του χώρου των ΜΜΕ στο πλαίσιο του Διεθνούς Φόρουμ Δημοσιογραφίας του iMEdD.

Με αφορμή την επικείμενη «Σύνοδο Κορυφής» ανθρώπων των ΜΜΕ από σχεδόν όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, το topontiki.gr ανοίγει έναν μικρό κύκλο συνεντεύξεων- δείγμα της θεματικής, των προβληματισμών και των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν και θα κληθούν να διαχειριστούν στο μέλλον τα ΜΜΕ παγκοσμίως και θα απασχολήσουν τις εργασίες του Διεθνούς  Δημοσιογραφικού Φόρουμ.

Η Κατερίνα Μάτσα με εξειδίκευση στις ειδησεογραφικές συνήθειες και στάσεις των Αμερικανών και των Ευρωπαίων,  στο διάλογο που βρίσκεται σε εξέλιξηγύρω από τις ειδήσεις και τις συμπεριφορές του αναγνωστικού κοινού,στις προσλαμβάνουσες ενημέρωσης, το φαινόμενο αποφυγής ειδήσεων και την «απόσταση» που παρατηρείται ανάμεσα στην Δημοσιογραφία και τους αναγνώστες.

Γιατί υπάρχει χάσμα μεταξύ δημοσιευμάτων και κοινού και πού εντοπίζετε την κρίση επικοινωνίας μεταξύ των δύο μερών;

Υπάρχουν διάφορες μεταβολές οι οποίες επηρεάζουν τη σχέση μεταξύ των ειδησεογραφικών οργανισμών και του κοινού τους. Η κατανάλωση ειδήσεων γίνεται όλο και πιο ψηφιακή και τα Μέσα που ξεκίνησαν από τον έντυπο Τύπο, την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο προσπαθούν να προσεγγίσουν τους καταναλωτές στο διαδίκτυο.

Με αυτή την ψηφιοποίηση, η κατανάλωση ειδήσεων γίνεται συχνά λιγότερο σκόπιμη- οι άνθρωποι λένε ότι «αναζητούν» λιγότερο τις ειδήσεις και είναι πιο πιθανό να τις «συναντήσουν», ενώ κάνουν κάτι άλλο, όπως η περιήγηση σε μια ροή Κοινωνικής Δικτύωσης.

Αυτό μπορεί να μειώνει την αναγνώριση της-αρχικής- πηγής ενημέρωσης- γνωρίζουμε ότι όταν οι άνθρωποι βλέπουν έναν σύνδεσμο δημοσιογραφικού άρθρου σε ένα ΜΚΔ, δεν θυμούνται πάντα που τους οδήγησε το linkαυτό.

Και στις ΗΠΑ, οι απόψεις για τα Μέσα Ενημέρωσης πολώνονται όλο και περισσότερο με βάση τα κομματικά χαρακτηριστικά, με την επικρότηση του ρόλου των ΜΜΕ από τους Ρεπουμπλικάνουςνα μειώνεται κατακόρυφα.

Όλα αυτά αντανακλούν ευρύτερες αλλαγές τις οποίες βλέπουμε σε άλλους τομείς της κοινωνικής δραστηριότητας- αυξημένη ψηφιοποίηση και χρήση ψηφιακών συσκευών και (στις ΗΠΑ) αυξημένη πολιτική πόλωση.

Είναι θέμα «επανασυσκευασίας» περιεχομένου μόνον ή χρειάζονται ποιοτικά χαρακτηριστικά και ποια πρέπει να είναι για να εξαλειφθεί το χάσμα αυτό;

Δεν μπορώ να αναφέρω συγκεκριμένα στοιχεία ή στρατηγικές που πρέπει να εφαρμόσουν οι οργανισμοί ειδήσεων, αν και οι ομιλητές στο Φόρουμ του iMEdD ελπίζω να το κάνουν. Μπορώ όμως να πώ πως οι άνθρωποι έχουν ενημέρωση από διαφορετικές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και με διαφορετικούς τρόπους. Για παράδειγμα, στο Instagram και στο TikTok, είναι σύνηθες οι αναγνώστες να έρχονται σε επαφή με τις ειδήσεις μέσα τις απόψεις άλλων για αυτές ή με αστείες αναρτήσεις που αναφέρονται σε ειδήσεις, παρά να τις διαβάζει από δημοσιογραφικούς ή άλλους  συνδέσμους ή screenshots, κανονικών δημοσιευμάτων. 

Ο τρόπος με τον οποίον οι άνθρωποι ενημερώνονται από αυτές τις πλατφόρμες είναι διαφορετικός από τον τρόπο με τον οποίο συνήθως καταναλώνουν αρθρογραφία απευθείας από την πηγή των ειδήσεων.

Επίσης, αυτό το χάσμα δεν εξαλείφεται με το επαναλανσαρισμα του όγκου ειδήσεων. Πολλοί άνθρωποι, εμφανίζονται πραγματικά καταβεβλημένοι από τον όγκο πληροφόρησης- ιδίως από τις πολιτικές ειδήσεις.

Κατά συνέπεια, οι αναγνώστες αντιδρούν στις αλλαγές που συμβαίνουν στο  ειδησεογραφικό περιβάλλον- η επικρατούσα αίσθηση είναι ότι υπάρχει υπερπληροφόρηση και πολιτική πόλωση.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά στο χάσμα μεταξύ δημοσιογράφων και κοινού, γενικώς,  και στην περίπτωση της Ελλάδας ειδικώς;

Ένα βασικό μοτίβο είναι ότι οι νέοι καταναλώνουν και ασχολούνται με τις ειδήσεις με πολύ διαφορετικούς τρόπους από τους μεγαλύτερους. Οι πιθανότητες να παρακολουθούν τις ειδήσεις είναι μάλλον ελάχιστες (συμπεριφορά που μπορεί να αλλάξει καθώς θα μεγαλώνουν) αλλά και όταν συμβαίνει αυτό,  το πιθανότερο είναι η ενημέρωση να είναι μέσα από ψηφιακές «οδούς» από ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, μέσα από πλατφόρμες Κοινωνικής Δικτύωσης αλλά και από αναζήτηση. Πιθανόν να σχετίζεται και με το στοιχείο ότι οι νέοι είναι περισσότερο εξοικειωμένοι να ενημερώνονται, παρεμπιπτόντως, ενώ κάνουν κάτι άλλο, ενώ οι μεγαλύτεροι ηλικιακά το πιθανότερο είναι να κάνουν αναζήτηση επι τούτου, για ειδήσεις, δηλαδή.

Οι νέοι εμφανίζονται επιφυλακτικοί απέναντι στα ΜΜΕ, έχουν χαμηλό δείκτη εμπιστοσύνης, όπως και πολλούς άλλους θεσμούς.

Αυτά τα ηλιακά χάσματα υπάρχουν και στην Ελλάδα, επίσης. Σε έρευνα του 2017 για τις ειδησεογραφικές συνήθειες σε διαφορετικές χώρες έδειξε ότι σχεδόν οι μισοί (47%) νέοι 18-29 στην Ελλάδα χρησιμοποιούν το ίντερνετ για να ενημερωθούν σχεδόν σε καθημερινή βάση έναντι ποσοστού 9% ανθρώπων άνω των 50 ετών.

Αν υπάρχουν ευθύνες για αυτή την κατάσταση ποιες είναι εκείνες των δημοσιογράφων και ποιες του αναγνωστικού κοινού και ποιες ενέργειες χρειάζεται να κάνει κάθε πλευρά για να «γεφυρωθεί» το χάσμα;

Οι αναγνώστες έχουν υψηλά πρότυπα για τους δημοσιογράφους. Όταν ρωτούμε ποιος έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη, για παράδειγμα στη μείωση της παραπληροφόρησης, τα ΜΜΕ είναι η πρώτη απάντηση.

Και στις ΗΠΑ ο κόσμος είναι πιθανόν να πει ότι οι δημοσιογράφοι κάνουν κακή δουλειά στην ακριβή μετάδοση των ειδήσεων, στην άσκηση ελέγχου των εκλεγμένων εκπροσώπων του λαού, ότι δεν δίνουν «βήμα» σε κοινωνικές ομάδες οι οποίες υποεκπροσωπούνταιαλλά και στην διαχείριση και την εξάλειψη της παραπληροφόρησης. Κάποια από αυτά ισχύουν ιδίως στα ΜΜΕ εθνικής εμβέλειας.

Παρατηρούνται ωστόσο υψηλότερα ποσοστά εμπιστοσύνης και αποδοχής στα τοπικά ΜΜΕ και η συντριπτική πλειοψηφία των ενήλικων στις ΗΠΑ δηλώνει ότι τα τοπικά ΜΜΕ έχουν σημαίνοντα ρόλο στην ευημερία των κατά τόπους κοινωνιών.

Η σύνδεση με την τοπική κοινότητα είναι επίσης ένας από τους τρόπους με τους οποίους το χάσμα ανάμεσα στις δύο πλευρές φαίνεται ότι γεφυρώνεται.

Σε πολλές μελέτες  οι άνθρωποι που έχουν στενή επαφή με την κοινότητα στην οποία είναι ενταγμένοι, τείνουν να δίνουν υψηλό βαθμό εμπιστοσύνης στα ΜΜΕ της περιοχής τους και επίσης να καταναλώνουν περισσότερα τοπικά νέα.

Ως επιμέρους  παρατήρηση, έχω να πώ πως δεν είμαι βέβαιη αν θα εξαλείψουμε ποτέ το λεγόμενο scrolling. Εκείνοι που ενημερώνονται από τα σόσιαλ μίντια θα εξακολουθήσουν να το κάνουν. Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις, στα ΜΚΔ, οι χρήστες βλέπουν μεμονωμένες ειδήσεις- ένας στους τρεις που διαβάζει ειδήσεις στο TikTok στις ΗΠΑ, δηλώνει ότι  δεν θα μπορούσαν να τις πληροφορηθούν αλλού.

Υπάρχει ένας κόσμος ο οποίος εκτιμά πως οι ειδήσεις μέσω των ΜΚΔ είναι επίκαιρες και εξυπηρετικές. Δεν σημαίνει ότι στο μέλλον όλοι θα ενημερώνονται μόνον από τα σόσιαλ μίντια, αλλά σίγουρα θα ενημερώνονται και από αυτά.

Διαβάστε επίσης

«Μπαμ» τηλεθέασης από τη «Γη της ελιάς» την Κυριακή – Πρώτος και το Σαββάτο ο «Εκατομμυριούχος»

«Μία σου και μία μου» στην κορυφή της τηλεθέασης μεταξύ Alpha και Mega το Σαββατοκύριακο

«Φάπα» τηλεθέασης του «Εκατομμυριούχου» στο «Survivor»