Δεν είναι αυτό που φανταζόμαστε το Ιράν. Τουλάχιστον, δεν είναι όπως παρουσιάζεται στη Δύση, μέσα από ειδήσεις, οι οποίες λίγο-πολύ παρουσιάζουν την ιστορική χώρα της Μέσης Ανατολής σαν μια τριτοκοσμική χώρα, γεμάτη αναχρονισμούς. Από τα χρόνια των μηδικών πολέμων η Περσία αποτελούσε μια αυτοκρατορία με ιδιαίτερη πολιτισμική ταυτότητα, όχι κατ’ ανάγκην με στοιχεία βαρβαρισμού. Άλλωστε, η Περσέπολη, κοντά στο σημείο που έπληξαν πρόσφατα οι ισραηλινές βόμβες, αποτελεί ένα μνημείο αρχιτεκτονικής και οργάνωσης και ο πρώτος που έπληξε την περιοχή, με ό,τι θα μπορούσε να θεωρηθεί «βόμβες εποχής», ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος. Πυρπόλησε την πόλη, αφού πρώτα την μελέτησε και την κατέστρεψε ολοσχερώς, ώστε να μην μπορέσει να ξανασηκώσει κεφάλι η περσική αυτοκρατορία.

Στα υπολείμματα της Περσέπολης διακρίνει κάποιος στοιχεία ακμάζοντος πολιτισμού, με αποκορύφωμα την αίθουσα των εθνών, όπου σε γλυπτική αναπαράσταση βλέπουμε τους εκπροσώπους των διάφορων υπόδουλων πόλεων της Ιωνίας και της Ανατολής να προσφέρουν τα δώρα τους στον αυτοκράτορα. Λίγο πιο κάτω, το θησαυροφυλάκιο ήταν αυτό που συγκέντρωνε αυτόν τον πλούτο, θύμα κι αυτό της πυρπόλησης.

Οι Ιρανοί είναι ένας λαός με αυτόνομη κουλτούρα, η οποία ξεκινάει από τα χρόνια εποικισμού του από τους Αρίους (εξ ου και η ονομασία Ιράν-Αϊράν), αλλά και η καταχρηστική υιοθέτηση του συμβόλου της σβάστικας από το χιτλερικό καθεστώς, με την αρία φυλή να αποτελεί πρότυπο προς μίμηση. Διαθέτουν μια γλώσσα (τα φαρσί) από τις πέντε-έξι που επιβιώνουν στον πλανήτη, προερχόμενα από σημαντικό ιστορικό βάθος, με γραπτά μνημεία. Τον λαό του συνδέει, επίσης, μια σαφής και κοινή ιστορική συνείδηση, αλλά και θρησκευτική ενότητα, με τη δυναστεία των Σασσανιδών (από το 224 μ.Χ.) να εκτρέπει τη ζωροαστρική πίστη προς το Ισλάμ.

Ο ζωροαστρισμός αποτελεί την πρώτη θρησκεία με αναφορά σε μια μη πρωσοποποιημένη ανώτερη δύναμη, πιστούς της οποίας βρίσκουμε στο σύγχρονο Ιράν (κάπου 200.000), αλλά και στο κουρδικό Ιράκ. Με την πάλη καλού και κακού να αποτελεί την πρώτη ύλη στη διάπλαση της συγκεκριμένης θρησκείας, αντιλαμβανόμαστε τη σύνδεση με τον γεννημένο στα ίδια μέρη μανιχαϊσμό, οπαδός του οποίου υπήρξε στα νιάτα του ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης. Ο ιδρυτής του ζωροαστρισμού, ο Ζωροάστρης, έγινε γνωστός στη Δύση από το αρχετυπικό έργο του Νίτσε «Τάδε έφη Ζαρατούστρας». Ο θαυμαστής του Γερμανού φιλόσοφου Καζαντζάκης, ακολουθώντας τα χνάρια του ασχολήθηκε με το βίο του Αγίου Φραγκίσκου, στο έργο του «Ο φτωχούλης του Θεού».

Την πολιτιστική παράδοση, από την οποία άνθισαν πολλοί ποιητές (οι Πέρσες λατρεύουν την ποίηση), τη συνέχισαν σύγχρονοι κινηματογραφιστές, με μπροστάρη τον Αμπάς Κιαροστάμι, αλλά και τον Μοχσέν Μακμαλμπάφ, την κόρη του Σαμίρα, τη νεότερη σκηνοθέτιδα στην ιστορία του κινηματογράφου, τον Ασγκάρ Φαραντί.

(«Ένας χωρισμός»), το Μπομάν Γκομπαντί, αλλά και τον Παναχί, γνωστό από την απαγόρευση του καθεστώτος να κάνει ταινίες και που αυτός επιμένει να τις πραγματοποιεί, στέλνοντάς τις κρυφά στα φεστιβάλ, όπου και επανειλημμένα βραβεύεται. Κορυφαία στιγμή της καριέρας του, η κατάκτηση του Χρυσού Φοίνικα, μόλις δύο μήνες πριν. Άλλωστε, ένα υπέροχης κατασκευής μουσείο κινηματογράφου μας συνδέει με τη δόξα του ιρανικού σινεμά. Μονάχα που αυτή εκτίθεται κατ’ επιλογήν, δηλαδή προτιμώνται οι σκηνοθέτες οι όχι πολλοί δυσάρεστοι προς το καθεστώς, όπως κυρίως  ο Φαραντί και κάπως ο Κιαροστάμι.

Ο κινηματογράφος, βέβαια, διαθέτει και την απέναντι άποψη, αυτήν που κατέγραψε το αμερικανικό σινεμά για την ισλαμοκρατούμενη Τεχεράνη. Γνωστότερη περίπτωση το τιμημένο με Όσκαρ «Argo», από το όνομα της επιχείρησης για την απελευθέρωση των έξι από τους Αμερικανούς ομήρους στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη, μετά την κατάληψή της από τους πολίτες του Ιράν, τον Νοέμβριο του 1979. Η πρεσβεία αυτή σήμερα αποτελεί ένα μουσείο αντιαμερικανισμού της πόλης, με πλέον ενδιαφέρον έκθεμα «το πάγωμα του χρόνου» τη στιγμή της κατάληψης, έτσι ώστε να μπορεί να διακρίνει κάποιος την προσπάθεια καταστροφής των εγγράφων της αμερικανικής πρεσβείας τη στιγμή της κατάληψης. Ο χώρος σήμερα αποτελεί ένα μανιφέστο κατά του Ισραήλ και των ΗΠΑ.

Μάλιστα, ακριβώς στην απέναντι γωνία βρίσκεται το σχεδόν παρατημένο ελληνικό προξενείο στην Τεχεράνη, που κι αυτό κάποια στιγμή αποτέλεσε στόχο διαδηλωτών του Ισλάμ, σε φάση που η Ελλάδα υπήρξε προεδρεύουσα χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από τα παράξενα του προξενείου, ένας ιωνικού ρυθμού ναός, σαν αρχαιοελληνικός, αφιερωμένος ωστόσο στην Παναγία. Ένας φύλακας που συναντήσαμε, μετά από πολύ κόπο, μας μίλησε για τη φθορά και την εγκατάλειψη του προξενείου, όσο προχωρούσε η κυριαρχία των αγιοταλάδων στην Τεχεράνη.

Έτσι πραγματοποιήθηκε η εισαγωγή του ισλαμισμού

Είναι παράδοξο, αλλά η είσοδος του ισλάμ ξεκινάει κάπου τον 8ο αιώνα, ακριβώς πάνω στην εμπορική και καλλιτεχνική ακμή της χώρας. Ήταν τότε που οι αυξημένες απαιτήσεις για εργατικά χέρια φέρνουν πολλούς από τους κατοίκους από τις γύρω περιοχές στην αγκαλιά της Περσίας. Οι νεοφερμένοι βρήκαν την ευκαιρία να κάνουν εισαγωγή της νέας θρησκείας, του ισλάμ, που έμοιαζε πολύ με τοπικές χριστιανικές, εβραϊκές και γνωστικές δοξασίες. Οι πρώιμοι μουσουλμάνοι πιθανόν να έμοιαζαν στις συνειδήσεις των ντόπιων με μια παραλλαγή της ιουδαϊκής η χριστιανικής λατρείας.

Εγκαινιάσθηκε, παραλλήλως, μια νέα γραφή, προκειμένου να ενημερώνεται η κεντρική διοίκηση στην Κούφα ή στη Δαμασκό, μια μεσοπερσική, με αραβικά στοιχεία. Χρειάστηκαν, εν τέλει, δύο αιώνες για να γίνει μουσουλμανική η πλειονότητα του πληθυσμού των πρώην σασσανιδικών (Σασσανίδες, η δυναστεία η οποία αναμόρφωσε την Περσία) εδαφών. Χρειάστηκαν, επίσης, δύο αιώνες για να αναδειχθεί η νέα περσική γλώσσα ως γραπτή και επίσημη, στα ίδια εδάφη. Κι επειδή, όπως αναφέραμε, οι Πέρσες λάτρευαν και λατρεύουν την ποίηση, ήταν τα έργα του ποιητή Φαρντασί, με ώριμη λογοτεχνική χρήση, αυτά που έκαναν τη νέα γλώσσα αγαπητή στο λαό, αλλά και βοήθησαν την εξάπλωσή της σε όλη την περιοχή.

Η άνοδος του ισλάμ στα πρώην εδάφη των Σασσανιδών ήταν μια σταδιακή διαδικασία οικονομικών, πολιτιστικών και πολιτικών αλλαγών. Συγχρόνως, γινόταν πάντοτε σεβαστή η περίοδος των Σασσανιδών ως μια περίοδος ακμής και προόδου κι έτσι οι αλλαγές και οι αντικαταστάσεις οι οποίες προέκυψαν έλαβαν πάντοτε υπ’ όψιν τους τα όσα έλαβαν χώρα στη λαμπρή περίοδο.

Η λάμψη του Ισπαχάν

Στην πρόσφατη ειδησεογραφία το Ισπαχάν, η μεγάλη πόλη στα κεντρικά εδάφη του Ιράν έγινε ευρέως γνωστή, λόγω του βομβαρδισμού της περιοχής της ή τουλάχιστον κάποιων εργοστασίων. Στην εγχώρια επικράτεια το Ισπαχάν (Εσφαχάν, επί το περσικότερον) έμεινε γνωστό μάλλον από την ταινία και το τραγούδι «Το ρόδο του  Ισπαχάν», αναφερόμενα σε έναν από τους μυθικούς έρωτες της Ανατολής. Είναι γεγονός ότι το όλο περιβάλλον της ανθοφορούσας πόλης, με τους υπέροχους κήπους και τα πάρκα της, αποτελεί ευνοϊκή συνθήκη για την ανάπτυξη ανάλογων λογοτεχνημάτων και ρομαντικών ιστοριών.

Στο κέντρο της πόλης μια υπέροχη πλατεία, μήκους 512 μέτρων, με το όνομα Νακς ε Τζαχάν, αποτελεί ένα από τα κοσμήματα του Ιράν. Η κατασκευή της χρονολογείται στα 1602 και από τότε ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει σε αυτήν, κυρίως με την κατασκευή κάποιων συντριβανιών στο κέντρο της. Στο ένα άκρο της διατρέχεται από ένα από τα μεγαλύτερα περιστύλια παζάρια της Ανατολής, το  Μπαζάρ ε Μποζοργκ. Αντίθετα με άλλες περιπτώσεις εδώ η ποιότητα των προϊόντων είναι αρκετά υψηλή, με σημαντική παρουσία των χρυσών κοσμημάτων, των καλών ενδυμάτων, αλλά και των τροφίμων, κυρίως των μπαχαρικών και των ξηρών καρπών, στα οποία το Ιράν διακρίνεται. Εννοείται πως απαιτείται η διαπραγμάτευση, το παζάρι, για κάθε αγορά, σε επίπεδο προσβολής εάν δεν πραγματοποιηθεί. Καθώς η αγορά περιβάλλει ένα μεγάλο μέρος της πλατείας καταλήγει στο άλλο άκρο στη μεγάλη πύλη-αψίδα θριαμβικής αψίδες, όπου θαυμάζει κάποιος την περίτεχνη λεπτουργία των Αράβων στα γεωμετρικά σχήματα και η οποία κορυφώνεται στο γειτονικό Μαστζέντ τζαμί, ίσως το σημαντικότερο λατρευτικό μνημείο του Ιράν, έκτασης 20.000 τετραγωνικών μέτρων. Με το θόλο του απαρτιζόμενο από πρασινωπές ψηφίδες, ιριδίζουσες με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με τη γωνία πρόσπτωσης των ακτίνων του φωτός, κατά τη διάρκεια της ημέρας διαμορφώνεται πραγματικά μια μαγική εικόνα, η οποία συμπληρώνεται από την ακουστική απόδοση κάθε ήχου που φεύγει προς το θόλο. Δυστυχώς, οι αγιοταλάδες βρήκαν τον τρόπο να μολύνουν τον ιερό -όχι μόνον από θρησκευτικής, αλλά και από αισθητικής πλευράς- χώρο, καθώς σε ένα από τα οικήματα του εγκατέστησαν έκθεση όπου αναδεικνύονται τα εγκλήματα κατά του Ιράν, αλλά και των μουσουλμάνων, γενικότερα.

Διασχίζοντας τη γεμάτη κήπους πόλη φτάνει κανείς στο παλάτι Κακχ ε Σαχέλ Σολούν, ένα ακόμη αισθητικό κομψοτέχνημα, όπου οι προστατευόμενοι από την UNESCO κήποι του έρχονται και αγκαλιάζουν ένα όχι ιδιαιτέρως μεγάλο ανάκτορο. Η είσοδός του έρχεται μετά από μια επιμήκη πισίνα, που χαρίζει το νερό της ώστε να αναπτυχθούν μοναδικά παιχνίδια, μεταξύ των αντανακλάσεών του και του φωτός που εισέρχεται από τα παράθυρα της οροφής που κάνουν τα μικρότατα κομμάτια γυαλιού των πολυελαίων και άλλων σημείων να χορεύουν στα μάτια μας. Πρόκειται για μια μοναδική περσική τέχνη, που τη συναντούμε ακόμη και στα σύγχρονα παλάτια του σάχη, πουθενά όμως με τη λεπτουργία του Κακχ ε Σαχέλ Σολούν.

Παρ’ όλα αυτά σύμβολο της πόλης παραμένει η γέφυρα Σακχεστάν, στην οποία καταλήγει η εν λόγω διαδρομή, αποτελώντας από τα πρώτα χρόνια των Σασσανιδών το σύμβολο της επιθυμίας εμπορικής ανάπτυξης της πόλης, καθώς ήταν αυτή που θα τη συνέδεε με τις γύρω περιοχές. Κάπως σαν την πόντε Βέκιο της Φλωρεντίας, δίνει ένα ακόμη δείγμα αισθητικής μέριμνας, που μοιάζει ποτέ να μην εγκατέλειψε το Ισπαχάν.

Διαβάστε επίσης:

«Δυσαρέσκεια» Τραμπ για την κατάρρευση της εκεχειρίας – «Δεν είμαι ευχαριστημένος με καμία πλευρά – Είμαι πραγματικά δυσαρεστημένος με το Ισραήλ»

Ουκρανία: Πολωνός πρώην στρατιωτικός στρατολογήθηκε από τη Ρωσία για να δολοφονήσει τον Ζελένσκι

Γλυκιά «απόδραση» στην Αγγλία – Αρκούδες το «έσκασαν» από πάρκο και… καταβρόχθισαν το μέλι μιας εβδομαδας (photos)