1Από το 1990 συμπληρώνονται περίπου 20 χρόνια και το ασφαλιστικό ανοίγει για έκτη φορά! Οι νόμοι 1902/1990, 2084/1992, 3029/2002, 3232/2003 και 3655/2008, όπως μας πληροφορούν οι εισηγητικές τους εκθέσεις και οι αγορεύσεις των εμπνευστών τους στη Βουλή, το έχουν επιλύσει είτε έκαστος αυτοτελώς είτε συμπληρωματικώς προς τους προϋπάρχοντες, για πολλές δεκαετίες!

1Από το 1990 συμπληρώνονται περίπου 20 χρόνια και το ασφαλιστικό ανοίγει για έκτη φορά! Οι νόμοι 1902/1990, 2084/1992, 3029/2002, 3232/2003 και 3655/2008, όπως μας πληροφορούν οι εισηγητικές τους εκθέσεις και οι αγορεύσεις των εμπνευστών τους στη Βουλή, το έχουν επιλύσει είτε έκαστος αυτοτελώς είτε συμπληρωματικώς προς τους προϋπάρχοντες, για πολλές δεκαετίες!

Μερικοί εξ αυτών προσδιόριζαν τον χρόνο επανάπαυσής μας με μεγάλη βεβαιότητα. Π.χ. «… επιλύεται το πρόβλημα για τα επόμενα τριάντα χρόνια…». Προτού όμως τεθεί σε πλήρη εφαρμογή κάθε προηγούμενη «μεταρρύθμιση», αναγγελλόταν η επείγουσα ανάγκη μιας νέας. Η ποθητή «βιωσιμότητα του συστήματος», που εξασφάλιζε κάθε παρέμβαση, γινόταν ζητούμενο για την επόμενη.

2Είχαμε από μακρού προειδοποιήσει τα πολιτικά κόμματα και τα συνδικάτα ότι απαιτείται ένας ριζικός ανασχεδιασμός του ασφαλιστικού σε νέες κοινωνικές βάσεις. Χρειαζόταν μια επανίδρυση ή επαναχάραξη εντός των νέων πλανητικών, ευρωπαϊκών και εθνικών συνθηκών. Και παρότι φαινόταν πως αποτελεί εσωτερικό πρόβλημα της χώρας (έτσι άλλωστε προσδιορίζεται και από τα σχετικά άρθρα της Ιδρυτικής Συνθήκης της Ε.Ε.), άλλες κυρίαρχες πολιτικές της Περιφερειακής Ολοκλήρωσης, στην οποία ανήκουμε, θα πίεζαν έτσι ώστε να ιδωθεί πλέον ως κοινοτικά ρυθμιζόμενο ζήτημα.

Οι κυβερνήσεις όμως το είδαν κυρίως ως μέγεθος της δημοσιονομικής διαχείρισης και όχι ως το μείζον ζήτημα της Πολιτικής Κοινωνίας. Και δεν στόχευσαν στη βιώσιμη επαναθεμελίωση και ποιοτική του αναβάθμιση.

3Η κοντόφθαλμη, περιστασιακή και επηρμένη θέαση της ελληνικής πολιτείας φάνηκε εξ αρχής, όταν, λίγο πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και τις πρώτες δεκαετίες μετά από αυτόν, τα ραγδαίως σχηματιζόμενα αποθεματικά των νέων ταμείων – με τις αθρόες εισροές (πολλοί εργαζόμενοι) και τις λίγες εκροές (λίγοι συνταξιούχοι) – δεσμεύτηκαν προς εξυπηρέτηση άλλων εθνικών ή αναπτυξιακών σκοπών, κυρίως δε, προς ενίσχυση της τραπεζικής επάρκειας και της οικονομικής (ιδιωτικής) ανάπτυξης κ.λπ.

Ένα σχέδιο αρτίωσης και σταδιακής αποκατάστασης των αποθεματικών του, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση της εν γένει περιουσίας του με σύγχρονα παραγωγικά και επενδυτικά μορφώματα κοινωνικής οικονομίας (π.χ. τράπεζα ασφάλισης, στέγασης και υγείας), που όχι μόνο θα ικανοποιούσε το αίτημα της διαχρονικής δικαιοσύνης, αλλά θα δημιουργούσε και πολλαπλασιαστικές ροές αυτοτελών εσόδων (παρεμβαίνοντας, ταυτόχρονα, ρυθμιστικά στις αγορές), δεν εκπονήθηκε, ούτε υλοποιήθηκε, από καμιά κυβέρνηση.

Με αυτή τη λογική υποτιμήθηκαν και οι οργανωτικές και ελεγκτικές ευθύνες του κράτους:

◆ ούτε έγκαιρη και ενιαία μηχανοργάνωση για την παρακολούθηση όλων των τυπικών και άτυπων μορφών εργασίας,

◆ ούτε έλεγχος της πολύμορφης εισφοροδιαφυγής της φαρμακευτικής σπατάλης και της περίεργης μεταβίβασης πόρων στο ιδιωτικό σύστημα υγείας,

◆ ούτε συνέπεια στην εκχώρηση των νομοθετημένων πόρων υπέρ του συστήματος.

Το ασφαλιστικό σύστημα αναδέχτηκε, άλλωστε, πολλές αλλότριες υποχρεώσεις κοινωνικής πολιτικής (εκτός εργασιακής σχέσης), διάφορες απαλλαγές, χαριστικές παροχές και ρυθμίσεις. Την τελευταία μάλιστα περίοδο της νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης μεταβλήθηκε σε υποζύγιο των μεγάλων οφειλών ασφαλιστικών εισφορών πολλών ιδιωτικοποιούμενων επιχειρήσεων και τραπεζών! Έτσι, το κοινωνικό σύνολο, μέσω της επιβάρυνσης του ασφαλιστικού, από τη μια έχανε δημόσιο πλούτο και από την άλλη αναλάμβανε τα βάρη άλλων.

4Αλλά μεταξύ των πολλών του ασθενειών, που το οδήγησαν στη σημερινή βαθιά κρίση, είχαμε από ετών ξεχωρίσει τρεις βασικές, σύγχρονες και δομικές, που, αν δεν επουλωθούν, δεν πρόκειται να καταστεί βιώσιμο, ακόμη και αν – ως εκ θαύματος – όλες οι άλλες ιαθούν:

α. Πρώτη είναι η αυξανόμενη ανεργία που συνέχεται με την απουσία ευκρινούς και πρόσφορου για τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μοντέλου ανάπτυξης. Το πολιτικό σύστημα δεν κατόρθωσε ούτε να ανακόψει την προϊούσα αποσυγκρότηση του υφιστάμενου στρεβλού παραγωγικού ιστού.

Η χώρα έγινε ένα απέραντο πεδίο παροχής υπηρεσιών (άνω του 70% του ΑΕΠ), όπου η οποιαδήποτε κρίση του διεθνούς παράγοντα επιφέρει πολλαπλασιαστικές δυσμενείς εσωτερικές συνέπειες (στη ναυτιλία, στον τουρισμό, στο εμπόριο κ.λπ.). Η ευθραυστότητα των ετερόνομων συντελεστών είναι προφανής. Η μεγάλη ανεργία (φανερή, κρυφή και δομική) αποστερεί πολύτιμους πόρους από το σύστημα και αφυδατώνει το Κοινωνικό Κράτος.

β. Ως δεύτερη είχαμε ιεραρχήσει την ελαστική απασχόληση. Οι διάφορες μορφές της «ευελιξίας» (ο δανεισμός και ενοικίαση των εργαζομένων, η μερική, προσωρινή, εργολαβική, με διευθέτηση του ωραρίου εργασία και άλλες μορφές), σε μια αποσυνδικαλισμένη και δύσκολα ελέγξιμη αγορά, που θεσπίστηκαν κατά την περίοδο της αγχώδους και διόλου ανώδυνης προσπάθειας της χώρας να προσαρμοστεί προς τη μονεταριστική δημοσιονομική ευταξία του Συμφώνου Σταθερότητας και που πολλαπλασιάζονται σήμερα με γοργούς ρυθμούς, άνοιξαν τον νέο μεγάλο δίαυλο αιμορραγίας του.

Το ασφαλιστικό όμως είναι συνάρτηση του Εργασιακού. Και η ελαστική εργασία του μικρού μισθού, των εναλλασσόμενων εργοδοτών και της ελάχιστης ή μερικής ή ανύπαρκτης ασφαλιστικής εισφοράς, είναι απαγορευτικός όρος συντήρησης του Ασφαλιστικού. Η εγχώρια εκδοχή των ανασφάλιστων stage των μυριάδων νέων μας, στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, δίνει το μέτρο της… κατανόησης αυτής της συνάρτησης από το σύγχρονο ελληνικό κράτος!

γ. Η τρίτη πληγή είναι η αναποτελεσματική διαχείριση του μεταναστευτικού. Η αιφνίδια μετατροπή της χώρας από χώρα εξαγωγής μεταναστών σε χώρα αθρόας εισαγωγής, μας βρήκε παντελώς απροετοίμαστους. Δεν αντιδράσαμε με ταχύτητα και σύστημα, ώστε να ενσωματώσουμε τους μετανάστες, κατά τις γνώσεις και την ειδικότητά τους, στους διάφορους κλάδους της παραγωγικής διαδικασίας, προκειμένου από τη μια να μεγιστοποιήσουμε τα οφέλη της οικονομίας και από την άλλη να ενισχύσουμε με υγιείς πόρους το ασφαλιστικό σύστημα.

5Η πανθομολογούμενη διαπίστωση είναι ότι όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις, με επιμέρους μεταξύ τους διαφορές και αποχρώσεις, δεν ανέκοψαν την πορεία φθοράς του ασφαλιστικού συστήματος. Οι παρεμβάσεις τους έγιναν χωρίς γνώση, χωρίς διορατικότητα, χωρίς φαντασία. Έδρασαν διαχειριστικά και όχι δημιουργικά για το μείζον πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας.

Σήμερα το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται μπροστά στην πιο μεγάλη πρόκληση της ιστορίας του: θα επανασχεδιάσει το ασφαλιστικό σύστημα με αίσθημα διαχρονικής δικαιοσύνης, απαλείφοντας τις διάφορες πηγές αιμορραγίας του και εξασφαλίζοντας, συν τω χρόνω, πρωτογενείς ροές και μόνιμες χρηματοδοτήσεις του, κυρίως από τις νέες πηγές του παραγόμενου πλούτου, ή θα ακολουθήσει την πεπατημένη της δημοσιονομικής του διαχείρισης, που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στον ενταφιασμό του;

Ούτως ή άλλως, οι Βρυξέλλες δεν θα πάψουν στο ορατό μέλλον, βάσει των υφιστάμενων διαδραστικών ευρωπαϊκών κειμένων, να προσθέτουν στο λογιστικό χρέος της χώρας, όχι μόνο την τρέχουσα καθαρή θέση του ασφαλιστικού συστήματος, αλλά και την παρούσα αξία των μελλοντικών πρωτογενών του ελλειμμάτων, ενόψει μάλιστα της προϊούσας γήρανσης του πληθυσμού, ενσωματώνοντας έτσι τις μελλοντικές της συνέπειες στον προϋπολογισμό.

Αναμένουμε με εύλογο ενδιαφέρον τη λυτρωτική του πρόταση, έτοιμοι να συνεισφέρουμε σε έναν απροκατάληπτο, ριζοσπαστικό και ειλικρινή διάλογo.