Τι εστί… ΚΥΡ; Ούτε ο  Γιάννης Κυριακόπουλος δεν ήξερε όταν διάβαζε στη «Μεσημβρινή», ένα πρωϊνό του 1961, το καινούριο του όνομα. Σκιτσογραφική τζίφρα που είχε μάλιστα για νονά της την Ελένη Βλάχου.

Κείμενο-φωτογραφίες: Soloup

Τι εστί… ΚΥΡ; Ούτε ο  Γιάννης Κυριακόπουλος δεν ήξερε όταν διάβαζε στη «Μεσημβρινή», ένα πρωϊνό του 1961, το καινούριο του όνομα. Σκιτσογραφική τζίφρα που είχε μάλιστα για νονά της την Ελένη Βλάχου. Έμελε όμως αυτά τα τρία γράμματα – μαζί με τα πέντε … «Κ.Μητρ» του έτερου  Κώστα Μητρόπουλου- ν’ αποτελέσουν μια συγκλονιστική τομή στην Ελληνική μεταπολεμική γελοιογραφία, φέρνοντας ένα διαφορετικό χιούμορ, λιτό, καυστικό, πολιτικό, άμεσο, με επιρροές από την ελαφράδα και την λακωνικότητα του Soul Steinberg. «Ταχυδρόμος», «Επίκαιρα», «Εικόνες», «Ελευθεροτυπία», τώρα «Βήμα», είναι μόνο μερικά από τα αντικλείδια που χρησιμοποίησε κατά καιρούς ο ΚΥΡ για να μπει στα σπίτια μας και να ξεκλειδώσει τις καρδιές μας. Τις ψυχές των νεοελλήνων που τις έβαζε να γελούν με τα ίδια τα παθήματα. Με την φτώχια, την εφορία, τους πολιτικάντηδες, τις κατά καιρούς …Τρόικες, τα ίδια μας τα κουσούρια. Ας δούμε όμως τι λέει γι’ αυτά τα λιτά ρουμπρικάκια ο ίδιος τους ο δημιουργός.

Αγαπητέ ΚΥΡ, όταν επιστρέψατε από την Ιταλία, φέρατε μαζί σας και μια νέα αισθητική για την γελοιογραφία. Την ελεύθερη γραμμή ας πούμε του Steinberg. Κάτι που είναι ευδιάκριτο, τόσο σ’ εσάς, όσο και στον  Κώστα Μητρόπουλο, στα πρώτα έργα σας. Πως ανταποκρίθηκαν οι αναγνώστες σε αυτή την νέα αισθητική;

Κατ’ αρχήν ανέφερες το όνομα Steinberg στον οποίο εγώ οφείλω όλη μου την σταδιοδρομία. Σπούδαζα σε σχολή Καλών Τεχνών όταν εντελώς τυχαία ξεφύλλισα ένα βιβλίο τέχνης. Εκεί άρχισαν να μου χτυπούνε καμπάνες και άρχισα να δουλεύω πάνω εκεί. Είπα, εδώ είμαι. Έκανα ορισμένα σκίτσα και τα πήγα σε ένα ιταλικό περιοδικό, που τα είδε στη συνέχεια ο τότε διευθυντής του «Ταχυδρόμου», ο Γιώργος Σαββίδης, ένας άνθρωπος με πολύ προοδευτικές αντιλήψεις, ο οποίος είχε δώσει στέγη και στον Κώστα Μητρόπουλο. Νομίζω ότι οι νέοι άνθρωποι- γιατί ο «Ταχυδρόμος» είχε νεανικό κοινό- το υποδέχτηκαν με πάρα πολύ χαρά. Και κυρίως τις γελοιογραφίες χωρίς λόγια. Εγώ μάλιστα λανσάρισα και το black humor στον ελληνικό χώρο για πρώτη φορά. Και υπήρξε καλή αντίδραση. Μετά συνέχισα στις «Εικόνες» της Ελένη Βλάχου.

Τα σκίτσα σας είχαν μάλιστα πολλά ερωτικά και οικολογικά υπονοούμενα.

Ναι, ήταν πολύ προχωρημένα. Υπήρχε βέβαια γελοιογραφική «σχολή», η οποία επί χρόνια ήταν στην Ελλάδα πολύ επιτυχημένη. Σκιτσογράφοι όπως ο Αρχέλαος, ο Χριστοδούλου, ο Πολενάκης, ο Παυλίδης… μεγάλοι σκιτσογράφοι, οι οποίοι δούλευαν κυρίως σε λαϊκά περιοδικά. Το πολιτικό σκίτσο, με το οποίο δέθηκα πια, ήρθε με την «Μεσημβρινή». Με φώναξε η Ελένη Βλάχου και μου είπε αν μπορώ να κάνω κοινωνικοπολιτικό σκίτσο. Της λέω να δοκιμάσω. Της έκανα μερικά, της αρέσανε και άρχισα να δημοσιεύω στη «Μεσημβρινή» από το πρώτο της φύλλο με το όνομα  «ΚΥΡ», το οποίο ούτε καν ήξερα. Με βάφτισε.

Το άλλο που έφεραν τα σκίτσα σας, ήταν ο συνδυασμός της πολιτικής γελοιογραφίας με την «γλώσσα» των Κόμικς. Στοιχείο που συνέχισε μετέπειτα και ο Ιωάννου. Πως παντρεύτηκαν γελοιογραφία και κόμικς;

Παντρεύτηκαν λόγω Χούντας. Επειδή τότε δεν μπορούσες να πεις κανένα υπονοούμενο, νομίζω ότι τα κόμικς βοηθούσαν. Πήρα μια γνωστή ιστορία, την Οδύσσεια, όπου υπάρχει η κατεχομένη «υπό των μνηστήρων –συνταγματαρχών Ιθάκη», υπήρχε η Πηνελόπη ( η Δημοκρατία ), η οποία περίμενε και ο Οδυσσέας, ο οποίος ερχότανε.  Σε κάθε επεισόδιο υπήρχε η ελπίδα ότι έρχεται. Είχε μια φοβερή ανταπόκριση αυτό διότι είχαν πιάσει όλοι το νόημα της αλληγορίας. Όλα τα κόμικς μου έγιναν επί Χούντας.

Το «Πραξικόπημα στην Ιθάκη», όμως, πρέπει να έγινε λίγο μετά.

Ναι. Όλα πάντως γίνανε με βάση τη Χούντα. Όπως και η «Γενοβέφα». Δεν ήταν ακριβώς κόμικς. Ήταν ένα στριπ και από κάτω είχε ένα κείμενο, το οποίο ήταν σε αστεία καθαρεύουσα. Σε καθαρεύουσα του 1900. Αυτό έγινε στην «Απογευματινή». Υπήρχε λοιπόν η «Γενοβέφα», μια χώρα την οποία την έλεγαν «Τζουτζία» (από τους Τζουτζέδες), η οποία ήταν η Ελλάδα, υπήρχε ο κυβερνήτης, ο οποίος ήταν ο «Ονάριος Γκώλος», ο Παπαδόπουλος . Αλλά κάποια στιγμή τα μυριστήκανε όλα αυτά και μου είπανε στοπ. Ή μάλλον… «παύσατε Κυρ».

Στα σκίτσα σας βλέπουμε να πρωταγωνιστούν οι απλοί πολίτες. Οι «Αγανακτισμένοι» για να μιλήσουμε και με σημερινούς όρους.

Οι Έλληνες. Εγώ δεν θέλω το εύρημα μου να το λέει κάποιος πολιτικός. Σπανίως χρησιμοποιώ πολιτικά πρόσωπα. Έχω κάνει έναν θίασο από ελληνικά πρόσωπα. Τους λαϊκούς ανθρώπους, τον επαρχιώτη, τον μεσοαστό, τον νεαρό φοιτητή, τον κουλτουριάρη, τον απλό άνθρωπο και έχω αυτούς να σχολιάζουν την επικαιρότητα. Βέβαια, αυτό δεν σου δίνει πολλές σκιτσογραφικές πιθανότητες να δημιουργήσεις μια σύνθεση αλλά τους βάζεις να μιλάνε. Θα τους βάλεις στο καφενείο, θα τους βάλεις στο κρεβάτι, θα τους βάλεις στο παγκάκι, στην ταβέρνα, για να τους φέρεις σε διάλογο. Αλλά αυτό λίγο απασχολεί τον κόσμο. Τον κόσμο απασχολεί  βεβαίως να είναι ένα ευπρεπές σκίτσο, τον απασχολεί όμως πολύ η ιδέα. Αυτό που έχει και αυτός μέσα του και θέλει να το πει. Δηλαδή, ακριβαίνει κάτι και θέλει να το πει στην κυβέρνηση. Και χαίρεται που ένα ανθρωπάκι περίπου σαν κι αυτόν, το εκτοξεύει δημόσια.

Αυτός είναι δηλαδή ο ρόλος της γελοιογραφίας;

Κατ’ εμένα είναι να πάρει την αγανάκτηση του κόσμου και να τη μεταφέρει με τρόπο γελοιογραφικό και ειρωνικό και σατιρικό προς τα πάνω. Στην εξουσία. Αυτό πιστεύω εγώ και αυτή είναι η ρότα μου. Πάντα υπάρχει κάτι που στον κόσμο που του στέκεται άσχημα. Από το να του ακριβύνεις τη βενζίνη και το ψωμί μέχρι να του βάλεις ένα ΦΠΑ και μια εισφορά. Πόσο μάλλον τώρα που πιάσαμε πάτο. ¨Η μάλλον …απόπατο.

Πάντα θέλει να πει κάποια πράγματα στην κυβέρνηση. Και κυρίως την χυδαία στάση ορισμένων πολιτικών όλο αυτό το διάστημα. Αυτό το πούλημα της χώρας.

Τι γνώμη έχετε για τα νέα παιδιά και τον κόσμο που κατέβηκε στις πλατείες και για το κίνημα των «Αγανακτισμένων»;

Εκατό τοις εκατό μέσα είμαι. Εκείνο που μισώ είναι τις σημαίες των διαφόρων κομμάτων που από τα φοιτητικά χρόνια προσπαθούν να καπελώσουν τον κόσμο. Αυτό είναι ένα κίνημα από καθαρούς πολίτες. Αυτό πιστεύω.

Ένας «Αγανακτισμένος» πολίτης- όπως είναι οι ήρωές σας- βγαίνει σε μια πλατεία. Ένας σκιτσογράφος «εγκλωβισμένος» στο σχεδιαστήριό του πως αγανακτεί;

Στην πλατεία πολλές φορές πήγαινα κι εγώ. Γιατί κι εγώ είμαι αγανακτισμένος πολίτης .Το άλλο όμως του σκιτσογράφου είναι οι «κεραίες» του. Το τι «μυρίζει». Εμένα παλιά οι «πληροφοριοδότες» μου ήταν τα παιδιά που γυρίζανε από το σχολείο που μου μεταφέρανε απίθανα μηνύματα ή όταν η γυναίκα μου γύριζε από το κομμωτήριο. Άκουγε τις κυρίες, τα προβλήματά τους και τα συζητούσαμε. Αλλά κυρίως τα παιδιά μου και, βεβαίως, η δική μου όσφρηση διαβάζοντας εφημερίδες. Τηλεόραση δεν βλέπω, μόνο ταινίες και αθλητικά. Και μετά είμαι κι εγώ ένας Έλληνας πολίτης, κάθε φορά που θα μπει  μια εισφορά πλήττει κι εμένα. Είμαι κι εγώ ένα ανθρωπάκι μέσα σε όλον αυτόν τον Θίασο.

Κι έχετε γίνει πραγματικά «ανθρωπάκι» στα σκίτσα σας. Για παράδειγμα, στο «Πραξικόπημα στην Ιθάκη» παίζετε πρωταγωνιστικό ρόλο και μάλιστα κακό, ταυτιζόμενος με την …εργοδοσία των σκίτσων σας.

Ναι πράγματι, ήταν κάποιες φορές που το κόμικς πήγαινε ακριβώς με την επικαιρότητα. Δηλαδή θυμάμαι που είχε κάνει μια απεργία η ΓΣΕΕ ΑΔΕΔΥ και απεργούσανε και οι ήρωες του κόμικς.

Το τελευταίο σας ημερολόγιο είχε τίτλο «Κρίση είναι θα περάσει». Βλέπετε σήμερα να περνάει η κρίση;

Δεν πιστεύω στους πολιτικούς ότι μπορούν να κάνουν κάποιο θαύμα. Εγώ πιστεύω στο λαό. Ότι ο λαός κάποια στιγμή, όπως πολλές φορές, κάνει ένα γιουρούσι και τον βλέπεις εκεί που είναι στα κάτω του … όπως μπαίνει κοτζάμ Ιταλία στον τελευταίο πόλεμο και ο κόσμος, ξυπόλητος, κάνει ένα γιουρούσι κι επιτυγχάνει. Πιστεύω στο λαό ότι θα μπορέσει να το κάνει αυτό. Έστω με θυσίες. Στους τιμονιέρηδες δεν έχω μεγάλη εμπιστοσύνη. Στους σημερινούς τιμονιέρηδες. Δεν υπάρχει κάποιος που να τον εμπιστεύεσαι και να βγει στην τηλεόραση και να πει: παιδιά, εμπρός . Για την Ελλάδα ρε γαμώτο. Αυτή είναι η μόνη ατυχία αυτής της περιόδου. Της λείπει ο μπροστάρης ο οποίος θα πει στον κόσμο: Εμπρός.

Σήμερα, αν ξαναγυρίζατε στην Ιθάκη, ο Οδυσσέας ας πούμε ποιος θα ήταν;

Ο Οδυσσέας θα ήταν ο άμοιρος ο Έλληνας που ψάχνει να βρει τη χαμένη του πατρίδα.

Θα υπήρχε Ιθάκη;

Η Ιθάκη δεν πεθαίνει ποτέ.

Λαιστρυγόνες, Κύκλωπες;

Το ΔΝΤ, τα δάνεια, οι πολιτικοί που μας χρεοκόπησαν και λίγο πολύ κι εμείς που κάπου φταίξαμε αλλά δεν είχαμε το τιμόνι. Εμείς ήμασταν πίσω στο φορτηγό.